Kirish
Bu kitobning nomi Eski Ahdning qadimgi grekcha tarjimasidagi nomidan olingan bo‘lib, “chiqib ketmoq” ma’nosini bildiradi. Bu kitobda Egamiz O‘z xalqi Isroilni qanday qilib qullikdan ozod qilgani, ularni Misrdan olib chiqqani to‘g‘risida hikoya qilinadi.
“Chiqish” kitobi: “Egamiz tanho, haqiqiy Xudodir, barcha yaratilganlarning hukmdoridir”, deb ta’lim beradi. Egamiz biror ishni amalga oshirishga qaror qilganda, hech kim Uni to‘xtata olmaydi.
“Chiqish” kitobini uch qismga bo‘lish mumkin. Birinchi qismdagi aksariyat voqealar (1-13–boblar) Misr yurtida ro‘y beradi. Isroil xalqi bu yerda fir’avnga qul bo‘lib xizmat qilardi. Egamiz O‘z xalqining yordam so‘rab qilgan nolalarini eshitadi. Ularni ozod qilish uchun Musoni tanlaydi. Muso asli Isroil xalqidan bo‘lib, Misr malikasi uni o‘g‘il qilib asrab olgan edi.
Muso fir’avndan, Isroil xalqini ozod qil, deb talab etganda, fir’avn rad javobini beradi. Shuning uchun Egamiz Misrga o‘nta ofat yuborishi to‘g‘risida Musoga aytadi. Bu ofatlar ko‘pincha “o‘nta o‘lat”, deb ham aytiladi. Oxiri, fir’avn Isroil xalqiga Misrdan chiqib ketishga ijozat beradi.
Kitobning ikkinchi qismida (14-18–boblar) Isroil xalqi Xudoning muqaddas tog‘i — Sinayga yo‘l olganlarida boshlaridan kechirgan voqealar bayon qilinadi. Misr fir’avni Isroil xalqini ozod qilish fikridan darrov qaytib, lashkarlariga ularni tutib kelish haqida farmon beradi. Lekin Egamiz Isroil xalqini himoya qilib, Misr lashkarini qirib tashlaydi. So‘ngra Isroil xalqi sahro bo‘ylab yurganda, Egamiz ularni oziq–ovqat va suv bilan ta’minlaydi.
Kitobning oxirgi qismidagi voqealar (19-40–boblar) Sinay tog‘ida yuz beradi. Egamiz bu tog‘da Musoga zohir bo‘lib, unga o‘nta amrni, shuningdek, sajda qilish, qurbonlik keltirish, kundalik turmush to‘g‘risidagi qonunlarni, muqaddas chodir va chodirning jihozlarini hamda qurbongohlarni yasash, ruhoniylik liboslari to‘g‘risidagi ko‘rsatmalarni beradi. Bu qismda xalq but yasab, o‘nta amrning birinchisiga itoat etmagani to‘g‘risida ham hikoya qilinadi: “Men sizlarni Misrdagi qullikdan olib chiqqan Egangiz Xudoman. Mendan boshqa xudolarga sajda qilmang.” (20:2-3)
1–BOB - Chiqish
Misrliklar Isroil xalqiga zulm o‘tkazadi
1 Isroil o‘g‘illarining ismlari quyidagichadir, ular Yoqub bilan birga oilalarini olib, Misrga ketgan edilar:
2 Ruben, Shimo‘n, Levi, Yahudo,
3 Issaxor, Zabulun, Benyamin,
4 Dan, Naftali, Gad, Osher.
5 O‘shanda Yoqubning avlodi hammasi bo‘lib yetmish kishidan iborat edi. Uning o‘g‘li Yusuf bu paytda Misrda yashardi.
6 Vaqti–soati yetib, Yusuf, uning aka–ukalari va o‘sha avlodning hammasi olamdan o‘tib ketdi.
7 Isroil nasli esa barakali bo‘lib, borgan sari ko‘payib boraverdi. Misr yurti ular bilan to‘lib– toshdi.
8 O‘sha paytda Misr taxtiga yangi fir’avn o‘tirdi. U Yusuf to‘g‘risida hech narsa bilmasdi.
9 U o‘z xalqiga shunday dedi: — Qaranglar, Isroil xalqi bizga qaraganda ko‘payib, kuchayib ketdi.
10 Qani, bir yo‘lini topib, ularni ko‘payib ketishdan to‘xtataylik. Bo‘lmasa, urush bo‘lib qolganda, ular dushmanlarimizga qo‘shilib, bizga qarshi urush qiladilar. Keyin yurtimizdan qochib ketadilar.
11 Shunday qilib, Misrliklar nazoratchilar tayinlab, Isroil xalqini og‘ir ishlarga majbur qildilar, tinka–madorini quritdilar. Isroil xalqi fir’avn uchun Pitom va Ramzes degan ombor shaharlarni qurib berdi.
12 Lekin Misrliklar Isroil xalqiga qanchalik zulm o‘tkazsalar ham, Isroil xalqi yana ham ko‘payib yurt bo‘ylab yoyilib borardi. Misrliklar bu ahvoldan qo‘rquvga tushib qoldilar.
13 Ular Isroil xalqini zo‘rlik bilan ayovsiz qul qilib, har turli dala ishlariga, loydan g‘isht quyishga majburladilar.
14 Misrliklar ularga shafqat qilmadilar.
15 Shifro va Puvo degan ibroniy doyalari bor edi. Misr fir’avni ularga shunday farmon berdi:
16 — Ibroniy ayollari ko‘zi yoriyotgan paytda doyalik qilayotganingizda, yaxshilab e’tibor bering: chaqaloq o‘g‘il bo‘lsa, o‘ldiringlar, qiz bo‘lsa, yashayversin.
17 Ikkala doya Xudodan qo‘rqardi. Shuning uchun Misr fir’avnining farmoniga itoat etmasdan, o‘g‘il bolalarni o‘ldirmadilar.
18 Misr fir’avni doyalarni chaqirib so‘radi: — Nimaga bunaqa qilyapsizlar? Nimaga o‘g‘il bolalarni tirik qoldiryapsizlar?
19 — Ibroniy ayollari Misrlik ayollarga o‘xshamaydilar, — deb javob berishdi doyalar. — Ular juda baquvvat, shuning uchun biz bormasimizdan oldin tug‘ib qo‘yyaptilar.
20 Shuning uchun Xudo doyalarga marhamat qildi. Isroil xalqi ko‘payib, yana ham kuchayaverdi.
21 Doyalar Xudodan qo‘rqqanlari uchun, Xudo ularni oilali qildi.
22 Shundan keyin fir’avn o‘z xalqiga: “Ibroniylarda tug‘ilgan har bir o‘g‘il bola Nil daryosiga uloqtirilsin, qiz bolalar esa yashayversin”, deb farmon berdi.
