Voiz 1 bob

Kirish

“Voiz” kitobi inson hayotining maqsadi va mohiyati haqida chuqur o‘ylagan donishmand Voizning{1} fikrlaridan iborat. An’anaga ko‘ra, Voiz — shoh Sulaymondir, deb aytishadi. Hayotining asosiy qismini ortda qoldirgan Voiz o‘z boshidan kechirganlariga nazar tashlab, dunyo haqida fikr yuritadi. Uning o‘zi hayot va o‘lim chegarasida edi. O‘limning ortiga hech kim nazar tashlay olmaydi. Voizning nazarida dunyo inson tushunmaydigan, boshqalarga tushuntirish qiyin bo‘lgan masalalarga to‘ladir.

Voiz o‘z tushunchasi bo‘yicha insonlarni va ularning qobiliyatlarini o‘rganib chiqadi. U inson donoligining, hatto xudojo‘y inson donoligining ham chegaralari bor, degan xulosaga keladi. Bu donolik bilan inson Xudoning buyuk maqsadlarini tushuna olmaydi, hayotning ma’nosini bila olmaydi, tagiga yetolmaydi.

Voiz dunyoga nazar tashlar ekan, inson goh u narsaning, goh bu narsaning orqasidan quvganini ko‘rdi. Dunyoni o‘ziga bo‘ysundirib, uning sirlarini bila olishi, dunyodagi eng muhim qonun–qoidalarni o‘zgartirishiyu o‘zini chegaralab qo‘ygan to‘siqlardan o‘ta olishi, o‘z taqdirini hal qila olishi mumkinday, inson mehnat qilishdan horimaydi. Voiz insonning o‘z orzu–umidlarini ro‘yobga chiqarishga bekorga intilayotganini ko‘rdi, lekin bu orzu–umidlar ham Voizning nazarida “behuda, shamolning orqasidan quvishday ekan.”

Voizning imoni unga Xudo tayinlagan hamma narsani qabul qilishni o‘rgatdi. Barcha narsalarni Xudo o‘z maqsadiga ko‘ra joylagan, ularning hammasini, hatto insonning kamchiliklarini ham Xudo belgilagan. Shuning uchun inson sabr–toqatli bo‘lib, Xudo bergan hayotdan zavqlanishi kerak. Inson o‘z qobiliyatlarining chegaralanganini tan olishi kerak. U o‘z oldiga bajarib bo‘lmaydigan rejalar qo‘yib, qayg‘ularini orttirmasligi kerak. Ammo eng muhimi Voizning xulosasidir: “Xudodan qo‘rq, Uning amrlarini bajar, chunki bu hammaning burchidir. Har bir ishni, hatto yashirin qilingan ishlarni ham, yaxshi yoki yomon bo‘lishidan qat’iy nazar, Xudo hukm qiladi.” (12:13-14)

{1} Voiz — o‘zbekchada bu so‘z ko‘pchilikka qarata ibratli voqealarni, hikmatlarni aytib, ta’sir o‘tkaza oladigan bilimdon, donishmand odamga nisbatan ishlatilgan. Shubhasiz, keng omma orasida bunday odamlar katta obro‘–e’tiborga sazovor bo‘lganlar. Yana 1:1 izohiga qarang.

1–BOB - Voiz

Hayot behudadir

¹ Quyidagilar Dovud o‘g‘li, Quddusda hukmronlik qilgan Voizning so‘zlaridir.

² “Behuda! Behuda! — deydi Voiz. — Hammasi behudadir!”

³ Odam bu dunyoda qilgan mehnatidan Qanday foyda topar?

⁴ Avlod kelib, avlod ketar, Bu dunyo esa shundayligicha qolaverar.

⁵ Quyosh chiqib yana botar, Chiqqan joyiga qaytishga shoshar.

⁶ Shamol janubga esar, Shimol tarafga yelar, Takror–takror aylanib, O‘z yo‘lidan yuraverar.

⁷ Barcha daryolar dengizga oqar, Dengiz esa hech to‘lmas, Shunda ham o‘z makoni sari Oqaverar daryolar.

⁸ Hamma narsa charchatar, holdan toydirar, Ularni tasvirlashga so‘zlar ham yetmas. Ko‘zlarimiz ko‘raverar, ammo to‘ymas, Quloqlarimiz eshitaverar, ammo qoniqmas.

⁹ Oldin nima bo‘lgan bo‘lsa, yana sodir bo‘lgay, Nima qilingan bo‘lsa, yana qaytarilgay, Bu dunyoda hech qanday yangi narsa yo‘q.

¹⁰ Biror narsa bormidiki, biz bu haqda: “Qaranglar, bu yangilik–ku!” — deb ayta olsak?! U oldindan bor edi, biz tavallud topmasdan oldin ham shu yerda edi.

¹¹ Qadimda bo‘lganlar esga olinmas, hatto bundan keyin bo‘ladiganlar ham kelajakda eslanmas.

¹² Men, Voiz — Isroil ustidan Quddusda shohman.

¹³ O‘zimni donolik bilan izlanishga, mana shu dunyoda bo‘layotgan hamma ishlarni tushunishga bag‘ishladim. Xudo insonga bergan bu ish qanday qayg‘uli–a!

¹⁴ Men bu dunyoda bo‘layotgan hamma narsani ko‘rdim, qaranglar, hammasi behuda, shamolning orqasidan quvishday ekan.

¹⁵ Egri narsani to‘g‘rilab bo‘lmas, Yo‘q narsani sanab bo‘lmas.

¹⁶ O‘zimga shunday dedim: “Mana, men buyuk bo‘lib, donolikda mendan oldin Quddusda hukmronlik qilganlarning hammasidan o‘zib ketdim. Ko‘p donolik orttirdim, ilmu ma’rifatni yaxshilab o‘rgandim.”

¹⁷ Donolik va ilm–ma’rifatning foydasi telbalik va ahmoqlikdan ustunligini anglab yetishga o‘zimni bag‘ishladim, ammo bu ham shamolning orqasidan quvishday ekanligini tushundim.

¹⁸ Qayg‘u ham ortarkan, donolik qancha ko‘p bo‘lsa, Dard ko‘payar ekan gar bilim oshsa.