Kitob O'zbek tilida (Audiokitob) - Josh va Dotti Makdauell. O‘Smir Bilan Ochiq Suhbat.
2 QISM
SUHBATLASHMOG‘INGIZ UCHUN MASLAHAT VA G‘OYALAR
6 bob - Bolangizning hatti-harakatiga kim yoki nima ta’sir qiladi?
Biz 1-bobda bayon etganimizdek, zamonaviy bolalar ijtimoiy tarmoqlarning rivojlanishi tufayli kompyuter sichqonchasini bir bosib, jinsiy aloqa haqidagi eng buzuq tasavvurlarni olishlari mumkin. Tag‘in bolalar ongiga “atrofdagi hamma shunday qiladi” degan fikr singdirilmoqda. Ko‘pincha kino va televideniyeda bunday ahloqsizlik hech bir salbiy oqibatlari bildirilmagan holda tasvirlanmoqda. Ommaviy axborot vositalarining ochiq ekanligini hisobga olgan holda, ular farzandingiz hatti-harakatlariga ta’sir qiluvchi omillardan biri ekanligini taxmin qilish mumkin.
Balki farzandingizning o‘zini tutishiga ko‘proq uning do‘stlari ta’sir o‘tkazayotgandir? Tengdoshlar bosimi - qudratli kuch. Yoki, ehtimol, unga ko‘proq Teylor Svift yoxud Zak Efron kabi qahramonlar, ya’ni kino yulduzlari, musiqachilar, sportchilar va boshqa shu kabi mashhurlar ta’sir ko‘rsatayotgandir?
Balki siz hayron bo‘larsiz, ammo milliy onlayn-tadqiqotlar ko‘rsatishicha, 45% yosh yigit va qizlar taqlid qilish uchun namuna sifatida... o‘z ota-onalarini tanlashgan. Umumiy yengiltaklik tarzi avjiga chiqqan bir paytda o‘tkazilgan so‘rovlar shuni ko‘rsatdiki, faqat 32% o‘smirlar maslahat so‘rab do‘stlariga murojaat qilishadi va 15% yoshlargina taniqli shaxslardan ibrat olishadi1.
Aslida, so‘rovlarning ko‘rsatishicha, yigirma besh yoshgacha insonning hatti-harakatlariga ko‘proq otasi bilan yaqin munosabatlar ta’sir ko‘rsatadi2. Bu ma’lumotlar ona bilan munosabatlar muhimligini pasaytirmaydi - ular faqatgina otaning ta’siri kuchli ekanligini ifoda etadi.
Monrealdagi “Sainte-Justine” universiteti klinikasi huzuridagi tadqiqot markazi olimi doktor Jan-Iv Frappening yozishicha, “ota-onalar farzandlariga ta’sir o‘tkazishdagi o‘z ahamiyatlarini yetarli baholay olishmayotganga o‘xshaydi”3.
Afsuski, tadqiqotlarga ko‘ra, “15%dan kamroq ota-onalargina o‘z farzandlari bilan jinsiy aloqaga doir masalalarni muhokama etishadi”4. Shu bilan birgalikda, o‘smirlar “avvalgidek o‘z ota-onalarini jinsiy aloqa haqidagi ma’lumotlarning eng ishonchli va tuganmas manbai deya hisoblaydilar”5. Ya’nikim, bolalar o‘qituvchilar, cho‘ponlar yoki tengdoshlarini ham nazarda tutgan holda boshqa birovga emas, ota-onasiga ko‘proq ishonadilar, biroq ayni vaqtda tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, “aksariyat ota-onalar o‘z zimmalaridagi mas’uliyatdan yuz o‘girganlar. Buning o‘rniga taxminan 1940-yillardan boshlab amerikalik bolalar uchun jinsiy aloqa haqidagi ma’lumotlar manbai tengdoshlari va ommaviy axborot vositalari bo‘lib qolgan”6.
Shunday bo‘lsa ham, Florida Universiteti tadqiqotchilari tomonidan siz uchun yaxshi xabar bor: “Biz bu masalada qanday o‘ylamaylik, aksariyat o‘smirlar ota-onalarining aytgan gaplarini eshitishadi”7.
Bir narsa endi ayon: o‘smirlar ota-onalarini eshitishadi. Bizning nazarimizda vaqti-vaqti bilan bunday emasdek tuyulishi mumkin, lekin bolalar bizni kuzatishadi va bizni eshitishadi. Tadqiqotlardan birining natijasiga ko‘ra, “o‘smirning jinsiy aloqadan o‘zini tiyib turishining asosiy sababi - ota-onasining buni ma’qullamaganidir8. Endi bilib olganlaringizni nazarda tutgan holda, farzandingiz uchun jinsiy aloqa haqidagi ma’lumotlarning asosiy va ilk manbai aynan o‘zingiz bo‘lishingiz kerak ekanligi sizga mutlaqo ayon bo‘lgandir?
Taniqli cho‘pon Mark Driskoll va uning xotini Greys bir paytlar bir kuni jiddiy fikr bildirishgandi: “Bolalar jinsiy aloqa haqida ko‘proq maktablarda yoki jamoatlarda bilib olishadi. Biroq bola jinsiy aloqa haqida gaplashib oladigan birinchi inson hamisha uning masihiy ota-onasi bo‘lishi kerak”9. Farzandlarimiz jinsiy aloqa haqida bilib olishlari kerak bo‘lgan eng maqbul joy - uydir. Kalom ham aynan shuni aytadi: “O‘g‘lim, otang nasihatlariga quloq sol, onang o‘gitlarini rad etma” (Hikmatlar 1:8). Ayonki, Xudo masihiy ota-onalar o‘z farzandlari uchun birinchi ustoz bo‘lishlarini, shuningdek, jinsiy hayot borasidagi masalalarda ham murabbiylik qilishlarini istaydi.
Sizga ota-ona sifatida o‘ta ehtiyoj sezadigan bolangizga saboq berish uchun Xudo bergan ajoyib javobgarlik bor. Bolangizning jinsiy aloqaga nisbatan sog‘lom munosabati, to‘g‘ri fikri, qadriyatlar va yo‘l-yo‘riqlar uning uchun siz bera oladigan eng ulug‘ mukofotlardan biri bo‘lishi mumkin.
Yoshlar tarbiyani jamoat yoki maktab dasturlari doirasida olishlari shart emas... Tarbiya oilalarda unib-o‘sishi kerak. Bola jinsiy aloqa haqida biror nimani murabbiydan emas, ota-onasidan eshitishi kerak. Va yodingizda tuting: bolangiz bilan jinsiy aloqa to‘g‘risida suhbatlashasizmi yoki yo‘qmi, boshqalar unga bu haqda aniq aytib berishadi, ehtimol, ayni shu paytda ham gapirishayotgandir.
Книга на узбекском языке - Прямой разговор с подроском. Дотти и Джош Макдауэлл.
