R.B.Mitchell Tashlandiq bola - (26-bob) Kitob O'zbek tilida
Ташландиқ бола (Р. Б. Митчелл) Ўзбек тилида Аудиокитоб
Мундарижа
Бу тарих ростми
01. Ташландиқ
02. Кичик ёшли ўғил болалар
03. Қуюн
04. Бошқа
05. Ўғирланган
06. Шифокорлар
07. Жижининг совғаси
08. Танлов
09. Атланта
10. Жой топилармикан?
11. Нима учун
12. Молиявий мустақиллик
13. Учрашув
14. Бир неча яхши йигитлар
15. Исёнкор
16. Йўқотишлар даври
17. Қутқарувчи
18. Сен ростдан ҳам бормисан?
19. Янги ибтидо
20. Биринчи курс талабаси
21. Уй
22. Кутилмаган янгилик
23. Африкада
24. Кечириш керакми?
25. Паулина
26. Отам
27. Онам
28. Йўқотилган болалар
29. Сьюзен билан учрашув
30. Ўзаро муносабатлар
31. Ўз қобиғига ўралган
32. Оила қуришдан қўрқиш
33. Ҳаммаси ойдинлашди
34. Хотима
35. Ўқитувчилар учун эслатма
Китобни муҳокама қилиш учун саволлар
Миннатдорчилик
26. ОТАМ
Отамни тушунишга ҳаракат қила бошлаганимда, хаёлимга биринчи бўлиб, тўйга совға қилинган мебеллар ҳақидаги Жижининг воқеаси келади. Кўринишидан, айнан у, отам омон қолиши учун умидсиз равишда курашиши керак бўлган жангни тушунтириб беради.
Эркак учун уй балки – қалъадир, лекин уни безатиш завқи, одатда, унинг рафиқасига тегишли бўлади. Аммо Паулинанинг дунёсида бундай эмаслиги аниқ. Минг милдан ошиқроқ масофадан у ўзи учун зўр деб билган тўй совғасини уюштирди. У на ўғли, на унинг рафиқаси билан маслаҳатлашмасдан, янги турмуш қурганларнинг хонадонидан барча мебелларни олиб чиқиш ва янгисига алмаштириш учун юкчиларни ёллади.
Бу алмаштириш мутлақо янги қимматбаҳо қизил дарахтдан ишланган мебель тўплами эди: диван, стуллар, қандиллар, овқатланиладиган стол, қаҳва ичиладиган столча, комод, кийим шкафи, катта ойна, ёзув столи ва улкан каравот.
Эшикни очиб, қаллиғини кўтариб уйи остонасидан ўтаётган отамнинг юзини тасаввур қилишга уриниб кўрдим. Уларнинг барча жиҳозлари ғойиб бўлганди. Уларнинг шинам, меҳр билан жиҳозланган уйи, бутунлай бошқа аёл дидига мос равишда жанублик аёл данғиллама ҳовлисининг нусхасига айлантирилди.
Онамнинг ғазабини тасаввур қилиш қийин эмас. Орадан йиллар ўтиб, у ҳар гал, “Отанг эси паст ва бўш эди. У ўша маккор аёлга ҳеч қачон қаршилик қилмаган!” деб қарғагани–қарғаган эди.
Отамнинг иккиланишини фаҳмлаш қийин эмасди. У иккита иродаси кучли аёл орасида қолганди.
Жижи ва онам у ҳақида айтиб берганларига қараганда, отам можароли вазиятлардан нафрат қиларди. Менимча, у ёшлигиданоқ Паулинанинг иродасига бўйсуниш – можародан қочишнинг энг осон йўли эканлигини англаган. Рафиқасининг жиловлаб бўлмайдиган ғазабини енгишни ўрганиши керак эди, холос.
Эҳтимол, у янги мебел улар ўзига эп кўрганидан кўра яхшироқ эканлигини ва ундан қутулиш бемаънилик эканини тушунтириб, онамни тинчлантиришга ҳаракат қилгандир. Миллион долларлик совға бўлганда ҳам, албатта, у парво қилмаган бўларди. Бу аёл уларнинг ҳаётига аралашиш эҳтимолининг ўзи унинг ғазабланишига сабаб бўлганди.
Шундай қилиб, у икки ўт орасида қолди: ғазабланган рафиқаси ва фойдаси тегишига интилаётган онаси. Улар унинг қалбини тилка–пора қилаётган довул қушидек туюлган бўлса керак, бу ҳақда мен Дантенинг “Илоҳий комедия”сида ўқиган эдим; отам уларнинг чангали ва шафқатсиз тумшуқларидан ўзини қандай озод қилишни билмасди *.
* Данте Алигьери “Илоҳий комедияси”нинг ХIII мусиқасида қаҳрамон дўзахнинг еттинчи доираси деб аталадиган иккинчи минтақага: ўзларига нисбатан зўравонлик қилганлар сақланадиган жойга тушади. У ердаги бадбахтларни доимо довул қушлари тилка–пора қилар эди. – Таҳр. Изоҳи.
Отамнинг реклама бизнесидаги фаолияти ҳақида нимадир билмоқчи бўлиб, боши берк кўчага кириб қолдим. Жижи унинг ҳамкасбларидан ҳеч бирини танимасди, Элис аммам эса Атлантадаги собиқ дўстларидан ҳеч бирини эслолмасди. Лекин реклама бизнеси кўпгина талаб ва юқори рақобатга боғлиқ эканлигини ва шунинг учун ҳам отам доимий қаттиқ ҳаяжон (стресс)да эканлигини тушунардим.
Менинг туғилишим ва онамнинг кайфиятидаги ўзгаришлар ҳам бу қаттиқ ҳаяжон (стресс)ни кучайтирган бўлса керак.
«Сенинг аҳмоқ отанг уларнинг хонадонига, ўз уйига келгандан кейин бир неча марта сени ёлғиз ҳолда топиб, менга қўнғироқ қилди», – деб айтиб берарди Жижи менга. – Сен каравотингда ифлос тагликда ўтирардинг ва очликдан йиғлардинг. Сенинг онанг қаерда эканлиги ҳақида хат ҳам қолдирмай, ҳеч ким билмайдиган жойга ғойиб бўларди.
Жойс бир неча марта тунаш учун уйга келмади. Қайтиб келганида эса, қаерда бўлганлигини ҳеч қачон тушунтирмас, лекин сени ёлғиз қолдириш учун доимо сабаб топар эди. Бечора отанг унга савол берса, ўзини ҳеч нарса бўлмагандек тутар ва жаҳли чиқарди. Шунинг учун у савол бермайдиган бўлди. Қанчалик ғалати туюлмасин, отанг тушунтириш талаб қилиб, у билан қанчалик кам жанжаллашса, онанг уни шунчалик кам ҳурмат қиларди. Унинг хаёлида у оқ отли шаҳзодадан қўрқоқ қурбақага айлангандек эди гўё».
Жижининг рўйи–рост гапларидан ҳайратда эдим. У ўз ҳикоясини юмшатиб, қўшиб қўйди: «Мен ҳар доим бечора Роберт қаттиқ ҳаяжон (стресс)дан халос бўлиш учун ичишни бошлаганини ҳис қилардим. Оиладаги вазият янада ёмонлашиб, уларнинг никоҳи том маънода дарз кетганда, у янада кўпроқ ичишни бошлади. Билишимча, спиртли ичимликлар унинг ҳаётида фақатгина қийинчилик ва муаммоларни келтириб чиқарар эди, чунки ишхонада у ичкиликни яшириши керак эди. Аммо кейин онанг ҳам ароқхўрликка ружу қўйишни ва аҳмоқона ҳапдориларни қабул қилишни бошлади. Бу даҳшатли вазият эди, Робби ва мен бу жинниликни тўхтатишга ожиз эдим».
Отамга ҳамдард бўлсамда, уни «бечора» дейишга ботинолмасдим. Барибир, у ўзи танлаган йўлни эмас, бошқа йўлни танлаши керак эди.
Тез орада мен мураккаб муаммога дуч келдим. Қандай қилиб отам ўз рафиқаси ва ўғлини ташлаб, ўзининг ҳийлакор, ҳукмини юргизадиган онасининг ёнига қайтиши мумкин? Агар у Чикагодан кетаётганда мени ўзи билан олиб кетганида ҳам, буни тушунардим. Лекин нега отам онамнинг менга қарамаслигини билса–да, унга ташлаб кетди?
Бу саволларга жавоб топа олмадим.
Отамнинг ўз жонига қасд қилишга уринишига келсак, коллежда талабалик чоғларим, инқирозлар марказининг ишонч телефонида кўнгилли бўлиб ишлаганимда бу ҳақда нималарнидир билиб олдим. Ўз жонига қасд қилишни ўйлаётган одамнинг уни бўғаётган умидсизлик ҳақида гапирганини эшитишга тўғри келарди. Кимгадир у ишончсизлик, муваффақиятсизлик ва фойдасизлик дарёсида чўкиб кетаётгандек туюларди. Кўпчилиги уларни ҳеч ким севмаслиги ва улар ҳеч кимга керак эмаслиги ҳақида бўғувчи туйғудан азоб чекарди.
Бу қоронғу зулмат идрок овозини ва ўз–ўзини асраш истагини сўндириб, қурбонини ўз домига тортиб кетиши мумкин эди. Бошига кулфат тушганларнинг аксарияти ёрдам сўрайди, лекин ўз жонига қасд қилишга тайёр бўлган одамнинг онги ва қалбида бундай истак ҳар доим ҳам пайдо бўлавермайди.
Эҳтимол отамни ўз домига тортиб кетган зулмат ичра ниманидир кўришга уриниш руҳий оғриқ келтирган. Лекин мени доимо қийнаб келадиган саволга жавоб беришим керак эди: «Қандай қилиб мени ташлаб кетдинг?»
Ниҳоят, уфқдан нарироқда, хира нур пайдо бўлди.
«Балки, Паулинадаги бўлгани каби, отамнинг танлови бевосита менга боғлиқ эмасдир?»
Агар отам ҳозир ақл билан фикр юрита олганида эди, у менга нималар деган бўлар эди? Эҳтимол, шундай дермиди: «Ўғлим, умидсизлик булутлари мени қуршаб олди. Мен учун ягона нарса бу – омон қолишга ҳаракат қилиш, жисмоний ва ҳиссий мавжудлигимни ҳимоя қилиш эди. Тушкунлик шу қадар кучли эдики, у мени оқилона фикрлаш қобилиятидан маҳрум қилди ва мен бошқа ҳеч ким ҳақида ўйлай олмасдим».
Эҳтимол, отам Чикагодан кетишидан анча олдин мени ҳиссий жиҳатдан тарк этган. Унинг мавқеи ва никоҳи барбод бўлгани сабабли, ҳойнаҳой, у ўзини омадсиз деб ҳисоблагандир. Отам ўзининг ҳукмини юргизадиган онаси олдида ўз омадсизлигини тан олиш заруратига дуч келганида, ўзини домига тортиб кетган зулматга янада чуқурроқ шўнғиган бўлса керак.
Отам ўзининг ҳаёти барбод бўлганини айтганда, Паулинанинг гапларини деярли эшитиб турган эдим: «Роберт, мен сенга энг яхши ниятда Жойсга турмушга чиқмасликни маслаҳат бергандим. Агар менинг гапимга кирганингда эди, ҳозир бундай аянчли аҳволга тушмаган бўлардинг».
Аниқ билмадим–у, лекин отам ҳеч қачон ёрдам сўрамаган бўлса керак, деб ўйлайман. Агарда ёрдам сўраган бўлса ҳам, унинг натижаси бўлмаган. Қолаверса, нима учун ўзининг чорасизлигини сўнгги марта намойиш қилиш учун Паулина уйининг ертўласини танлаганини билмасдим. Балки, бу кимдир уни эшитиб қолар деган умидда ёрдам сўраб қилган ноласидир. Онгли равишдами ёки йўқми, билмадим, у онасининг пок номига путур етказишни, янада оғриқ беришни хоҳлаган бўлса керак.
Отам нега ўзига бўлган тазйиқларга бардош бера олмаганини ёки вазиятга бошқа томондан қарай олмаганини билмасдим. Назаримда, у руҳий жиҳатдан қулайроқ иш топиши ва оилавий психологга мурожаат қилиши мумкин эди. Шифокор ёки адвокатдан ёрдам сўраши керакмиди. Унинг синглиси Элис ёки қайнонаси Жижидан ўзининг ҳам, хотинининг ҳам муаммоларини ҳал қилгунича, менга қараб туришларини сўрашига ҳеч ким тўсқинлик қилмаган.
Яна боши берк кўчага кириб қолдим. Бу одамни чин дилдан кечиришим учун уни тушунишга ҳаракат қилиб кўрдим. Ўз–ўзимга савол бердим: балким руҳий касаллар клиникасига боришим ва ниҳоят, ҳаётимга шундай таъсир кўрсатган нотаниш одам билан учрашишим керакмиди?
Атлантага ташрифим чоғида мен бу фикрни Арнольд амаким билан муҳокама қилдим.
“Бобонг Митчеллни яхши кўрганим учун, – деди у, – отангни кўриш учун ҳар ой бориб тураман. Лекин шуни билиб қўйишинг керак, у сени кўрса ҳам танимайди. Мен шифокорлардан сенинг ташрифинг ҳақида сўраганман. Менга айтишдики, агар у сени таниб қолса, бундан тўлқинланиб кетиши мумкин экан. Сен туфайли эмас, балки унинг муваффақиятсиз ҳаётини ифодалаганинг учун.
Роб, сен отангни эслай олмайман, дединг. Агар у ҳақидаги ягона хотиранг ўзи мустақил кийина олмайдиган одамнинг қиёфаси бўлса, бундан сенга нима наф? Ёки бемаъни гапларни гапириши ва қовуғини ушлаб тура олмагани учун таглик тақишга мажбурлиги–чи? Нимани сўрасанг, айтганингни қиламан, болам. Ўз айтганингда қаттиқ туриб олсанг сени отанг олдига олиб бораман, лекин бундай хотираларнинг сенга нима кераги бор?”
Мен Арнольд амакимнинг маслаҳатини дарҳол қабул қилмадим. Бироқ, охир–оқибат отамни шундай эслагандан кўра, уни умуман эсламаслик яхшироқ деган фикрга қўшилдим.
Шунга қарамай, бу масалани Худога солганимдан сўнг, ҳафсалам пир бўлди. «Демак, мен танимайдиган, тушунмайдиган ва аслида эслай олмайдиган одамни кечиришимни хоҳлайсанми? Аввал менга бирор нарсани тушунтириб бера оласанми?»
Бир неча кунлик курашлардан кейин мен Паулинага бўлгани каби хулосага келдим: отамнинг мени ташлаб кетишга қарор қилиши ва ўз жонига қасд қилишга уринишининг менга ҳеч қандай алоқаси йўқ эди.
«Аммо, – эътироз билдирдим мен Худога, – агар мен бунга рози бўлсам ҳам, бу менга ёрдам бермайди. Ота ўғлини севиши керак. У доимо ўз оиласини қўллаб–қувватлаши керак. Агар ота бўлмаса, ким уни эҳтиёт қилиши, ҳимоя қилиши ва ўғлига ўрнак бўлиши мумкин? У ўғлига соқол олишни, кўп меҳнат қилишни, аёллар билан тил топишишни ўргатиши керак. Қандай қилиб у мени ташлаб кетди?»
Миллионлаб одамлар ўз оталари ҳақида худди шундай дейишлари мумкинлигини билардим. Лекин мен учун бу заиф тасалли бўлди.
Кунларнинг бирида бир гуруҳ йигит–қизларни қутқарувчи бўлишга ўргатаётганимда, ичимда бораётган жанг кутилмаган тус олди.
Ҳамма ҳовузнинг чуқур қисмига йиғилганда, тушунтириб бердим:
– Агар чўкиб кетаётган одам курашишни тўхтатмаса, чуқур нафас олиб, унинг остига шўнғинг ва иккала оёғини маҳкам ушлаб, орқаси билан сизга қараши учун уни ўгириб олинг. Кейин, уни худди шундай маҳкам ушлаб, аста–секин қўлларингиз билан унинг танасининг юқори қисмига «етиб олинг». Ушбу усул чўкиб кетаётган одамни тинчлантиради ва уни ушлаб туришибди деб ҳис қилишига ёрдам беради. Вазиятни назорат остига олиб, сув юзасига сузиб чиқишингиз мумкин, аммо эпчилликни бўшаштирманг. Ўнг қўлингизни чўкаётган одамнинг ўнг елкасига қўйинг ва хавфсизлик камарига ўхшаб, чап қўлтиқ остидан кўкрагига қия қилиб тортинг. Бу ҳатто энг ваҳимага тушиб қолган жабрланганларни ҳам дарҳол тинчлантиради.
Бу усулни ўқувчилардан бирида кўрсатганимдан сўнг, уларга буни менда синаб кўришларига рухсат бердим.
– Энди эса энг қийини, – деб огоҳлантирдим мен. – Ҳамма чўкаётган одамлар ҳам пассив ҳаракатланмайди ва мен сизга бу қандай бўлишини кўрсатаман. Ҳар бирингиз бир марта уриниб кўрасиз, шундан сўнг сиз кейинги қутқарувчи номзодга йўл берасиз, кейин биз ҳамма нарсани такрорлаймиз.
Улар мени қутқаришга ҳаракат қилаётганларида, мен тепсиниб, уриб, елкаларига чиқиб, сув остида ушлаб турдим. Ҳайратда қолган ва ҳоли қолмаган йигит ва қизлар менга ақлдан озганга қарагандек қараб туришарди.
– Мени ўлдиришингизга сал қолди! – нафаси қайтиб деди бири.
– Мен сизни қутқаришим керак деб ўйлабман! – деб, эътироз билдирди бошқаси.
– Мен ўлиб қоламан деб ўйладим, – деб, шикоят қилди учинчиси.
Мен чўкаётганларнинг ваҳима ичида ўзини шундай тутишини тушунтириб бердим:
– Улар сизни қутқаришга ҳаракат қилаётганингизни тушунишмайди.
– Аммо, Роб, – деб эътироз билдирди ўқувчилардан бири, – икковимиз ҳам чўкиб кетишимиз мумкин эди–ку!
Мен уларни айнан шу фикрга олиб келмоқчи эдим.
– Ҳеч қачон, ҳеч қандай вазиятда бу қоидани унутманг, – дедим мен. – Икки киши чўкиб кетгандан кўра, бир киши чўккани яхшироқ. – Ва қўшиб қўйдим: – Буни қилишга рухсат бермайдиган одамни қутқара олмайсиз.
Кейинчалик, мен душда турганимда, бу ҳақиқатни ўз вазиятимга қандай татбиқ этиш мумкинлигини тушундим.
Балки отам ўзини қутқармоқчи бўлганида мени қўйиб юборишга тўғри келгандир. Балки у ўзини қутқара олмаса, мени ҳам қутқара олмайди деб қарор қилгандир. Балки ҳаёт дарёси ўғлига раҳм–шафқат кўрсатиб, уни қандайдир сокин қирғоққа олиб боришига умид қилгандир.
Мен отамнинг қароридан ва у қанчалик бўш эканидан афсусландим. Аммо руҳий изтиробим ўтмишни ўзгартира олмаслигини билардим. Ва агар мен олдинга ҳаракат қилишни хоҳласам, бу нима эканлигини тушуниш қобилиятини йўқотган одамни чин дилдан кечиришим керак эди.
Сувнинг иссиқ оқимлари остида туриб, коинотнинг Яратувчиси менга Ўзининг мени асраб олиш истагини жуда аниқ эълон қилганида, мен ўша автобус саёҳатини миннатдорчилик билан эсладим. Ўзимни шифобахш ёмғир остида тургандек ҳис қилиб, отамга бўлган нафратимни тинчгина қўйиб юбордим. Назаримда, болалигимдан қолган баъзи нопокликлар абадий ювилиб кетгандек туюлди.
Мен чуқур нафас олдим ва енгил нафас чиқардим.
«Мен иккита муаммони ҳал қилдим, биттаси қолди».
Онамни кечириш энг қийини эди.
Книга на Узбекском языке: - Брошенный ребенок (Роберт Боб Митчелл)
Аннотация к книге Брошенный ребенок. В поисках надежды и дома.
В этой автобиографической книге рассказывается удивительная история жизни мальчика, которого в возрасте трех лет мать оставила в детском приюте. Это история горьких разочарований, годами не сбывающихся надежд, отчаянной борьбы за свое человеческое достоинство и в конце концов сокрушительной победы над превратностями судьбы. Книга адресована широкому кругу читателей, но может быть особенно полезна людям, работающим с подростками и воспитанниками приютов, так как она дает надежду тем, у кого в силу горького жизненного опыта ее не осталось.
Цитата из книги Общество считает, что такие, как я, — воспитанники сиротских приютов — обречены на бессмысленное прожигание жизни, раннюю гибель или тюремное заключение. Генетическая предрасположенность толкала меня к повторению несчастной судьбы моих родителей. Я же решил изменить свое представление о том, кем я был и кем мог стать. Обратившись к Богу за надеждой, которую Он предлагает всем и каждому, независимо от национальности, языка или культуры, я узнал, что ничто из сделанного мной или другими людьми, пытавшимися оскорбить или унизить меня, ничто из моего прошлого или даже будущего, включая смерть, не может отлучить меня от любви Божьей. Эта любовь помогла мне простить моих обидчиков и освободила из плена мучительного прошлого — точно так же, как помогла обрести свободу и многим другим.
