R.B.Mitchell Tashlandiq bola - (4 bob) Kitob O'zbek tilida
Ташландиқ бола (Р. Б. Митчелл) Ўзбек тилида Аудиокитоб
Мундарижа
Бу тарих ростми
01. Ташландиқ
02. Кичик ёшли ўғил болалар
03. Қуюн
04. Бошқа
05. Ўғирланган
06. Шифокорлар
07. Жижининг совғаси
08. Танлов
09. Атланта
10. Жой топилармикан?
11. Нима учун
12. Молиявий мустақиллик
13. Учрашув
14. Бир неча яхши йигитлар
15. Исёнкор
16. Йўқотишлар даври
17. Қутқарувчи
18. Сен ростдан ҳам бормисан?
19. Янги ибтидо
20. Биринчи курс талабаси
21. Уй
22. Кутилмаган янгилик
23. Африкада
24. Кечириш керакми?
25. Паулина
26. Отам
27. Онам
28. Йўқотилган болалар
29. Сьюзен билан учрашув
30. Ўзаро муносабатлар
31. Ўз қобиғига ўралган
32. Оила қуришдан қўрқиш
33. Ҳаммаси ойдинлашди
34. Хотима
35. Ўқитувчилар учун эслатма
Китобни муҳокама қилиш учун саволлар
Миннатдорчилик
4. БОРИБ КЎРИШ
Ҳафтанинг иш кунлари тайёрлов синфига қатнаш мени бир неча соатга Ноланинг васийлигидан маҳрум қиларди.
Дуглас бошланғич мактабигача* икки мавзедан ўтиб бориш мен учун катта иш эди, шу боис ўзимни бутунлай катта одам деб ҳис қилардим.
* Америкалик болалар, қоида тариқасида, беш ёшдан бошлаб мактабга боришади. Ўқишнинг биринчи йилида улар бошланғич мактаб тизимига кирадиган тайёрлов синфига боришади. Иккинчи йили болалар биринчи синфга ўтишади. 7–синфгача улар бошланғич мактаб (elementary school)ўқувчилари, 7–дан 9–синфгача – тўлиқ бўлмаган ўрта мактаб (junior high school) ўқувчилари ҳисобланади. Кейин болалар ўрта мактабнинг (high school) катта синфларига, (10–дан 12–синфгача) ўтишади. Муддатлар АҚШ штатидан келиб чиқиб ўзгариши мумкин. – Таҳр. изоҳи.
Менинг синфдошларим самимий ва худди ўзим каби содда эдилар. Мен билан кўп қизиқарли воқеалар содир бўлиб турарди, яна расмлар ва қўлда ясаган нарсаларим бор эди, ҳар гал Жижи мени кўришга келганида, уларни Жижи билан баҳам кўришга шошилардим. Мен мактабда ўрганган нарсаларимга у мендан ҳам кўпроқ хурсанд бўлаётгандек туюларди. Оқшомлари Нола менга чинакам уй вазифаси берарди ва мен ўзимни ҳақиқий мактаб ўқувчисидек ҳис қилардим.
Лекин кейин мен биринчи синфга бордим ва ўзимнинг роҳат–фароғатимдан айрилдим.
Етимхонадаги ҳаёт мени бошқа болаларга ўхшамайдиган қилиб қўйганини билмасдим. Катта синфдаги қандайдир ёмон болалар етимхона тарбияланувчиларидан бўлган бир болани ўраб олиб, уни таҳқирлашаётганини кўрганимда, ҳаммаси ўзгариб кетди. Бола йиғлаб юборди. Ярамаслар кулишди. Мен эса бўлиб ўтаётган воқеани жимгина кузатардим.
Мактабдаги уришқоқлар етимхонадаги болалардан бири йиғлаб юбориши ва жазавага тушиши учун қандай қилиб иззат–нафсига кучлироқ тегишни биладигандек туюларди. Биз осон ўлжа эдик.
Вақти келиб улар менгача етиб келишди ва менинг оғриқли жойимни топишди: – Сенга нима бўлган, Робби? Нега сенинг ота–онанг йўқ?
– Ёлғон, менинг ота–онам бор, – норозилик билдирдим мен. – Шунчаки ҳозир улар менга ғамхўрлик қила олишмайди. Лекин ҳадемай биз яна ҳақиқий оила бўламиз.
– А–ҳа, бекорларнинг бештасини айтибсан! Сен жиннимисан ёки шунчаки алдаяпсанми? Сен уларга керак эмассан.
Биринчи марта шундай бўлганида йиғлаб юбордим, мени хафа қилаётганлар кулишди, бу кўринишнинг гувоҳлари эса индашмади.
Ўша куниёқ кечқурун Нолага шикоят қилдим ва у: «Робби, уларнинг гапи қалбингни жароҳатлаётганини билдирма. Шунчаки: “Тошлар ва ёғочлар билан оғритиб урарсан, аммо сўзлар билан мени бука олмайсан”, деб айт – кейин эса ўгирилиб, кетавер», деди.
Бу маслаҳатдан фойдаланиб кўрмагунимча, у бамаъни туюларди. Безориларнинг кулгисидан аҳволим янада ёмонлашаверди. Менимча, тошлар ва ёғочларга чидаш осонроқ эди.
Шаҳарлик болаларнинг хўрлашлари ҳафта сайин ўткирлашиб бораверди. Ниҳоят, иккинчи синфда, бас, етар, деган қарорга келдим.
Бу шунчалик тўсатдан рўй бердики, ўзим ҳам мени азобловчилардан кам бўлмаган даражада ҳайратга тушдим. Улардан бири афтини масхараомуз буриштирганича, эндигина ўзлари яхши кўрган мазах қилишга киришган ҳам эдики, муштим учиб бориб тўппа–тўғри унинг жағига тегди. Безбетнинг попугини пасайтириб қўйганимга ачинмадим.
Бу вақтга келиб муштлашишлар мен учун камдан–кам учрайдиган воқеа бўлмай қолди. Бизни доим ниқтайдиган етимхонадаги безорилар туфайли мен бу ишда бинойидек маҳоратга эришдим. Мен кўкариш ва шишлар қолдирмай қаерга уришни ва қовурғалар ҳамда бошга зарба бериб, узоқ вақт ўтиб кетмайдиган оғриқлар етказишни билардим.
Менинг кутилмаган шиддатли қарши зарба беришларим ва муросасизлигим туфайли мени хўрлашни истайдиганлар камайиб кетди. Лекин ҳар доим мени қуюшқондан чиқариб юборадиган бирор бола топилар ва шахсан директор ҳузурида туришимни таъминларди. Эшик ортимдан ёпилар ва директор хўмрайиб сўрарди: «Сенга нима бўлган, ўзи, эй бола?»
«Менга нима бўлибди? Йўқ, сизга нима бўлган ўзи, жаноб директор? Мен эмас, ўқувчиларингиз бу заҳарлашни бошлашган! Бу мактабга келгунимга қадар ўзимга нимадир бўлгани ҳақида тушунчага ҳам эга эмасдим!»
Директор менга шу саволни берганида, унинг башарасига туширгим келарди. Мен жавобни билмасдим. Қовоғимни солганимча бегонасираб, сўзсиз бўладиган жазони кутардим. Агар у менда афсусланиш белгиларини топмоқчи бўлганида ҳам, ҳеч қачон бундай аломатларни топмаган бўларди.
Етимхонанинг штатдаги ижтимоий ходими мен билан ҳар ҳафта суҳбат қурарди. У мактабдаги бегоналик ҳиссидан мени халос қилишда ёрдам беришни истарди. Лекин у ва Нола менинг дурустгина бола эканлигимни қанчалик такрорлашмасин, бунга ишона олмасдим.
«Ҳамиша мен билан нимадир ёмон нарса содир бўлади ва нима учун эканлигини билмайман, – ўйлардим мен. – Ҳеч ким, ҳатто шаҳарлик болалар ҳам мен билан мулоқот қилишни хоҳламайди. Нола нима деяётгани муҳим эмас, мен жуда ёмон бўлсам керак! Бирор киши айбим нимадалигани айтса, кошкийди! Нега онам мени ташлаб кетди? Нега мен бунчалар ёлғизман?»
Албатта, мен ҳали ҳам олтмиш нафар болалар қуршовида яшаяпман, бироқ юрагимда ёлғизлик – ноилож ёлғизлик бор эди.
Мени ҳар хил ўғил болача нарсаларга ўргатадиган отам йўқ эди. Бизга, кичкина болаларга шапалоқ тортиш имконини қўлдан чиқармайдиган ўсмирлардан ҳимоя қиладиган акам йўқ эди. Жароҳатларимни бўса билан даволайдиган ва тунда устимдан тушиб кетган кўрпамни тўғрилаб қўядиган онам йўқ эди.
«Бу менинг айбим бўлса керак. Менга нимадир бўлган. Ҳойнаҳой, мен билан яшаб кетишнинг иложи йўқ». Мен дуч келаётган қийинчиликлар хавотирларимни тасдиқларди, холос. «Менимча, оиламизда мендан ёмон одам йўқ ва бўлмаган ҳам».
Етимхонада бундай деб ўйлайдиган менинг бир ўзим эмасдим. Кулфатдош ака–укаларимни кузатарканман, ҳаммамиз гўёки бизнинг ота–оналаримиз дунёдаги энг яхши оталар ва оналар эканлигига ишонишни хоҳлашимизни аста–секин тушуна бошладим. Оиалада шафқатсиз муносабатга учраганлардан ташқари, етмхонадаги болалар уларнинг ота–онаси пасткаш эканлигига ҳеч ҳам ишонмасди.
Бу ҳақиқатан ҳам бизларнинг айбимиз эканлигига ишониш анча осон эди. Бизлар ҳайдалган бўлишимизнинг сабаби ўзимиз бўлсак, албатта ўзгаришга ҳаракат қилган бўлардик. Шунда ота–оналаримиз бизни уйга қайтаришни истаб қолишарди.
Етимхона ходимлари бор кучи билан муаммо бизда эмас, ота–оналаримизда деган фикрга келишимизда бизга ёрдамлашишни исташарди. Лекин агар уларнинг таъкидларига қўшиладиган бўлсак, вазият яхшиланишидан ва биз уйга қайта олишимиздан аввал анча вақт ўтади. Борди–ю, ота–оналар ўзгармаса, бизлар ҳеч қачон етимхонани тарк эта олмаймиз.
Гап етимхонадаги ҳаёт чидаб бўлмас даражадалигида эмас, биз бу ҳаётдан нафратланишимизда эди. Кўпчилигимиз бу ерда ота–онамиз бера олиши мумкин бўлганидан кўпроқ меҳр ва ғамхўрлик кўргандик. Лекин ҳатто етти ёшимдаёқ агар болаларни севишса улар камбағаллика, жулдур кийимларга, агар улар кимгадир керак бўлиб, уларга ғамхўрлик қилишса, уй–жойи йўқлигигига ҳам тупуриб қўйишларини тушундим. Фақат ўз оиламизнинг бир қисми бўлиш учунгина биз бундан ҳам кўпроғига чидашга тайёр эдик.
Мен буни кўп болали оиладан бизнинг етимхонага тушган болаларда кўрдим. Уларни деярли ишламайдиган отаси олдидан, шаҳар чиқиндихонаси ёнидаги вақтинчалик бошпанасидан олиб етимхонага келтиришганди. Оч ва жулдур кийимдаги бу болалар худди умрида ювинмагандек кўринишарди. Катталар уларнинг отасини бошпанасиз киши деб аташарди. Лекин гарчи ҳаётларининг моддий томони яхшиланган бўлсада, барибир улар дастлабки бир–икки йилда уларни оиласидан ажратишганига кўника олишмади.
Мен буни онаси саратондан вафот этгач, етимхонага тушган қизда кўрдим. Унинг отаси хотинининг ўлганига чидай олмаган ва ягона фарзандига ғамхўрлик қила олмаган эди. Бу қиз нафақат онасини, балки ўзи кўмагига шунчалар муҳтож бўлган отасини ҳам йўқотганди. Отаси ундан воз кечганига қарамай, у ҳали ҳам отаси олдига ва биз уй деб айтадиган жойга қайтишидан умидвор эди.
Мен буни бир ақли ожиз болада кўрдим. У “аҳмоқ” бўлгани учун отаси уни муттасил дўппослаган, онаси эса ўзининг соғлом болаларига диққатини жамлаб, унга эътибор қаратмаган. Тушкун ҳолда ҳаммаси ўзгариши ва оиласи уни қабул қилишига умид қилиб, бу бола узоқ йиллар давомида уйига қайтишини хоҳларди.
Биз ҳаммамиз шунга ишонардик. Бизларни яхши кўрадиган ва кутишаётган оиламизга қайтиш орзусини ҳадемай рўёбга чиқарамиз деб ўйлашни ҳаммамиз истардик.
Кўринишидан, ёши каттароқ болалар охир–оқибатда бу орзусидан воз кечишганди. Лекин кичкинтойларга анча қийин эди. Кичик ёшдаги болаларнинг ҳар бири қандайдир тарзда уйига қайтиши биланоқ, ёлғизликнинг нохуш сояси бир умрга чекинади деган умидни қалбида ардоқлаб юрарди.
Бу соя энди мени йиғлашга мажбур қила олмасди, лекин таъқиб этарди. Тунда каравотда ётиб, кўпинча унсиз йиғлардим. Шундай бўлганида, ўзимга ўзим бир ажойиб кун келиб, мўъжиза рўй бериб ҳаммаси жойига тушади ва мени қутқариб олишади дердим. Бу умид – тушкунлик мени ўзининг тубсиз чоҳига тортиб кетишига йўл қўймаётган ягона туйғу эди.
Ана шу умид ва Жижи туфайли ўзимни қўлга олгандим. Жижи кўп етимхона тарбияланувчиларида бўлмаган бир инъом эди. Мен унинг ташрифларини сабрсизлик билан кутардим, бу ташрифлар менинг юрагимга илиқлик бағишларди.
Мавлуд байрамида, баъзан эса Шукроналик кунида бувимни кўришга бориб–келишимга рухсат беришарди. Шундай ташрифларимдан бирида мен унинг Иллинойс штатидаги Рокфордлик қариндошлари билан танишдим. Фрэн Жижининг энг катта акасининг қизи эди. Фрэн ва унинг ўғиллари Пол ҳамда Арт жуда қувноқ эдилар ва мени уларникига келишга таклиф қилишди.
Мен биринчи марта улар билан учрашдим, шунчалик бахтли эдимки, ақлимни йўқотаёздим. «Балки мен улар билан яшай оларман!»
Ҳатто яна нимадир деб ўйлашга ҳам улгурмай туриб, овоз чиқариб бидирлай бошладим:
– Балки мен сизлар билан яшай оларман? Мен мактабда яхши ўқийман ва уй ишларида ёрдам беришим мумкин. Агар менинг келишимга рухсат берсангиз, ҳақиқий дастёр бўлардим.
Жижи ўзини йўқотиб қўйди, лекин Фрэн эркалатиб, шундай деди:
– Мен жуда афсусдаман, Робби. Лекин мен салкам етмиш ёшдаман ва сенга ғамхўрлик қилишга жуда ҳам қариман. Арт уйланмаган, ҳамиша хизмат сафарларига кетиб туради, Полда эса бусиз ҳам тўрт нафар фарзанди бор. Шунинг учун сенга қанчалик ёрдам бергимиз келсада, биз сени ўзимизга ололмаймиз.
У ва оиласи менга ачинаётганини кўрдим. Лекин унинг сўзлари нақ бурним тагида қарсиллаб ёпилган навбатдаги эшик бўлди.
“Нега? Нима учун оила аъзоларидан ҳеч ким мени ўзига олиш ва ғамхўрлик қилишни хоҳламайди?” деган савол менга азоб бераётганини ҳеч ким тушунмаётгандек эди
Бор кучим билан ўз умидимни сақлашга ҳаракат қилардим. Аммо иккинчи синфда ўқиётганим ўша қишдаги жангда мағлубиятга учрадим.
Бу 1962 йил февралда содир бўлди. Мен етти ёшда эдим. Иллинойснинг марказий қисмида бўлган фермерлик участкаси ўша тунда яп–яланг ва бўм–бўш эди. Ҳосилдан сўнг маккажўхори ва соя экинлари поялари қолган далалар ҳайдалганди. Кирланган қор жонсиз майсаларни қоплаганди, барглари тушган яланғоч дарахтлар совуқ шамол увиллаши остида ғижирларди.
Ҳаммамизни каравотларга ётқизгач, Нола бизни ўз хаёлларимиз билан ёлғиз қолдирди. Ҳожатхонадаги тунги чироқдан ва қизил “Чиқиш” ёзувли тахтачадан тушган ажиб соялар ётоғимизнинг деворларида ўйноқларди. Етимхонада ўтказганим тўрт йил давомида ёруғлик ва қоронғуликнинг тунги бу хунук ўйини кўпинча ёмон тушлар сабаби бўлганди.
Тўшакда ётарканман, ниҳоят ҳақиқатни тан олишга мажбур бўлдим.
Менинг отам ҳеч қачон соғаймайди.
Менинг онам ҳеч қачон бошқа оналардек бўлмайди.
Мен ҳеч қачон Жижи ёки унинг қариндошлари билан яшай олмайман.
Ҳеч ким мени қутқаришни ўйламаяпти ҳам.
Бу аччиқ воқелик юрагимни чил–парчин қилди.
Ўзим яхшилаб ҳимояланган деб ўйлаган қалбимнинг туб–тубидан ҳўнграш отилиб чиқди. Умидини йўқотган бошқа болалардан ҳам мана шундай ҳиқиллаб йиғлашни эшитгандим, лекин шу пайтга қадар қандайдир тарзда умидсизлик чоҳига тушишга чап бериб келаётгандим.
Лекин бугун эмас. Бу тун ифодалаб бўлмас оҳ–нолалар қилиш навбати меники*.
* Қаранг.: Рим. 8:26.
– Ўчир! – ўшқирди хонадош болалар менга. Яланғочланган туйғуларим улар ўзларининг қон бўлган, қўрқувга солинган юраклари атрофида барпо қилиб олган ҳимояни бузиш хавфини солганди.
Нола келди ва бир муддат ёнимда бўлди. Лекин у узоқ вақт қололмасди. Тез орада мендан кичкина бўлганларга ғамхўрлик қилиш учун унинг кетишига тўғри келди.
Кўз ёшим қуригунича йиғладим. Қайғудан азобланган ва тушкунликка тушган ҳолда узоқ вақт ухлай олмадим ва ҳали ҳам мулоҳаза қилардим.
«Ҳеч ким мени қутқармайди. Мени қутқариш ҳеч кимнинг хаёлига ҳам келмайди. Мен ёлғизман ва негалигини билмайман. Мен нимани нотўғри қилдим? Мени бу ерга ташлаб кетишганида атиги уч ёшда эдим. Бунга лойиқ бўладиган нима иш қилибман? Мен бу ердан чиқа олмайман. Хоҳлайманми, йўқми, бу ерда бир умрга қолиб кетдим».
Ўша совуқ қиш тунида менинг дийдам қотди.
«Ҳеч нарса ва ҳеч ким буёғига менга бундай оғриқ бера олмайди. Майли, катта синфдагилар оғриқдан бақириб юбормагунимча мени дўппослашсин, бироқ ҳеч нарса ва ҳеч ким мени қалб оғриғидан ҳўнграшга мажбур қила олмайди. Ҳеч ким! Нима бўлишидан қатъий назар, мен худди қоядек қаттиқ бўламан!»
Бу кичкина ўғил боланинг қасами эди, холос.
Аммо фақат шундай қилибгина, мен ҳар бир бурчакда ўзимни кутиб турган воқеликнинг даҳшатларидан ҳимояланишим мумкин эди.
Книга на Узбекском языке: - Брошенный ребенок (Роберт Боб Митчелл)
Аннотация к книге Брошенный ребенок. В поисках надежды и дома.
В этой автобиографической книге рассказывается удивительная история жизни мальчика, которого в возрасте трех лет мать оставила в детском приюте. Это история горьких разочарований, годами не сбывающихся надежд, отчаянной борьбы за свое человеческое достоинство и в конце концов сокрушительной победы над превратностями судьбы. Книга адресована широкому кругу читателей, но может быть особенно полезна людям, работающим с подростками и воспитанниками приютов, так как она дает надежду тем, у кого в силу горького жизненного опыта ее не осталось.
Цитата из книги Общество считает, что такие, как я, — воспитанники сиротских приютов — обречены на бессмысленное прожигание жизни, раннюю гибель или тюремное заключение. Генетическая предрасположенность толкала меня к повторению несчастной судьбы моих родителей. Я же решил изменить свое представление о том, кем я был и кем мог стать. Обратившись к Богу за надеждой, которую Он предлагает всем и каждому, независимо от национальности, языка или культуры, я узнал, что ничто из сделанного мной или другими людьми, пытавшимися оскорбить или унизить меня, ничто из моего прошлого или даже будущего, включая смерть, не может отлучить меня от любви Божьей. Эта любовь помогла мне простить моих обидчиков и освободила из плена мучительного прошлого — точно так же, как помогла обрести свободу и многим другим.
