R.B.Mitchell Tashlandiq bola - (15bob) Kitob O'zbek tilida
Ташландиқ бола (Р. Б. Митчелл) Ўзбек тилида Аудиокитоб
Мундарижа
Бу тарих ростми
01. Ташландиқ
02. Кичик ёшли ўғил болалар
03. Қуюн
04. Бошқа
05. Ўғирланган
06. Шифокорлар
07. Жижининг совғаси
08. Танлов
09. Атланта
10. Жой топилармикан?
11. Нима учун
12. Молиявий мустақиллик
13. Учрашув
14. Бир неча яхши йигитлар
15. Исёнкор
16. Йўқотишлар даври
17. Қутқарувчи
18. Сен ростдан ҳам бормисан?
19. Янги ибтидо
20. Биринчи курс талабаси
21. Уй
22. Кутилмаган янгилик
23. Африкада
24. Кечириш керакми?
25. Паулина
26. Отам
27. Онам
28. Йўқотилган болалар
29. Сьюзен билан учрашув
30. Ўзаро муносабатлар
31. Ўз қобиғига ўралган
32. Оила қуришдан қўрқиш
33. Ҳаммаси ойдинлашди
34. Хотима
35. Ўқитувчилар учун эслатма
Китобни муҳокама қилиш учун саволлар
Миннатдорчилик
15. ИСЁНКОР
1968 йил кузда ўрта мактабнинг юқори синфлари йўлагида янги келган бола сифатида қадам ташларканман, мен бир томондан, бор кўринишим билан ҳеч кимни парвоимга илмаслигимни, бошқа томондан эса – жиғимга тегмаслик маъқул эканлигини кўрсатиб қўймоқчи эдим.
Ўрта мактабнинг босқичма–босқич бўйсуниш тизими ҳатто ўзим ёқтирганлар билан дўстлашишга ҳам имкон бермай, мени нафрат билан итқитиб ташлади. Қанчалик уринмайлик, биз етимхона болаларига жамиятнинг фаровон қатламларига киришга йўл шунчаки ёпиқ эди.
Саккизинчи синфда менга ёқиб қолган қиз отасининг етимхона тарбияланувчиларини ёқтирмаслиги сабабли мен билан учраша олмаслигини айтди. Шунинг учун мен бу уринишларимни ташладим, мени улар қабул қилишларини ўтиниб сўрамадим ҳам.
Йўлаклар ва ошхонадаги истеҳзоли ҳазиллар ва ёвқарашлар жаҳлимни чиқарарди, лекин худди улар мавжуд эмасдек қилиб, ўзимга азоб берувчиларнинг ёнидан ўтиб кетардим. «Мен бу калтабақайларга парво қилмайман, – дедим ўзимга. – Улар аҳмоқ, шафқатсиз ва арзимас. Агар имкон бермасам, улар менга оғриқ етказа олмайди, мен эса имкон бермайман!»
Ўзимни яккалашим бошқалар орасида қабул қилинишим азобларини камайтирди, аммо ғазабимни жиловламади. Менинг намойишкорона нафратим муштлашишга чақириқ эди. Бу менга жаҳлимни кўрсатиш ва гўёки мен билан беллаша оладигандек бўлганларнинг жиғига тегишимга имкон берди.
Спорт мен учун тийиб турган ҳиссиётларимни чиқариб ташлаш ва гормонал қувватимни сублимациялашга имкон берадиган юпанчиққа айланди. Ўнқир–чўнқир жойлардан кросс югуриш, баскетбол ва югуриш йўлакчаси стрессни енгишга ёрдам берди. Ниҳоят мен ўзимни бирор нарсанинг бир қисми деб ҳис қилдим: ўзимни кичик механизмнинг винтчаси деб ҳис қилишнинг ўзиёқ – яхши ҳиссиётлар эди.
Бир милни беш дақиқадан камроқ вақт ичида чопиб ўтгач, мен ҳудуд мусобақаларига қўйилдим ва ориқ, букчайган катта синф ўқувчиси ва унинг қатъий, жим юрадиган ўртоғи баҳорги мусобақалар арафасида мени кийим алмаштириш хонасида қисиб олишмагунларича ўзим билан жуда фахрланиб юрдим.
– Эй, ақлли, – сўз қотди Тумшуқ, мени жавонга итариб. – Менга секундомер кўрсаткичларининг қизиғи йўқ, бу жамоа сенинг жойинг эмас. Ўзингни спорт юлдузиман деб ҳис қилаяпсанми? Кимдир сенга жойингни кўрсатиб қўйишининг айни вақти. – Чамаси, у ана шу ролга даъвогар эди. Унинг кўзларидан нигоҳимни узмай туриб, уни кўзини олиб қочишга мажбур қилмоқчи бўлдим. – Ҳозир кимдир яхшигина саваланади, – эълон қилди у истеҳзоли кулиб. У қўлимдан ушлади ва уни қайиришга уринди.
Жазоланишдан қочиш учун бутун кучимни зўриқтиришимга тўғри келди. Тажрибамдан билардимки, у токи терим қизариб кетмагунича ва оғриқ худди куйишдан бўлгандаги каби бўлмагунича менинг қорнимга зарба бермоқчи.
Унинг ўртоғи, Қизил танли қўлларимдан ушлаб, уларни орқамга қайириб олмагунича мен у билан олишишга уриндим. Тумшуқ кўйлагимни кўтарганида, Қизил танлини орқаси билан жавонга тираганча, ортимга тисландим. Ундан таянч сифатида фойдаланиб, иккала оёғимни кўтардим ва Тумшуқнинг кўкрагига зарба бердим. Орқага учиб кетаркан, у катта очилган оғзи билан ҳаво ютиб, жавончаларнинг қарама–қаршидаги қаторига бориб урилди. Энгашиб, Қизил танлини полга ирғитдим ва унинг устига ўзимни ташладим. Тумшуқни яна бир тепиб, Қизил танлига бошим билан зарба бердим ва қутулиб олишга ҳаракат қилдим, у ҳали ҳам мени қўйиб юбормаганди. Ниҳоят Тумшуқ менинг оёқларим устига ўтириб олди, мени ҳаракатдан маҳрум қилди.
Рақибнинг сон жиҳатдан ва гавда жиҳатидан устунлиги туфайли мен бу олишувни ютқаздим. Бу ҳаётимдаги энг шафқатсиз саваланиш эди, шундан сўнг қорним бир неча кун оғриб юрди.
Шунга қарамай, Тумшуқ нафас олишда қийналаётганини эшитиб ва Қизил танли бутун ҳафта давомида ўтиб кетмаётган бош оғриғидан қутулиш учун қандай қилиб аспирин ютаётганини кўриб, анча қониқиш олдим. Миш–миш тарқалди: «Агар Митчеллнинг адабини беришни хоҳлаб қолсанглар, унга уч киши бўлиб ташланган маъқул».
Кўринишидан, мен улар хўрлаб қўядиган оддий бола эмаслигим бу шаҳарлик йигитчаларга етиб бормаганга ўхшайди. Бир неча йил давомида мен улардан анча раҳмсизроқ безорилар қуршовида яшаган эдим. Мен баланд овозда ва аниқ баён қилдим: «Сизларга оғриқ беришимга энг майда баҳона туғдирсанглар бўлди, таъзирингизни тўла–тўкис ейсиз».
Тумшуқ ва Қизил танли бошлаган ишни охирига етказиш учун шу кўйи уч ёки ундан кўпроқ нафар катта синфдагиларни йиға олмади. Тез орада шундай нуфузга эга бўлдимки, бу мендан ҳатто яхши йигитлар ҳам ўзини тортишига олиб келди.
Спорт билан шуғулланишларим туйғуларимни ташқарига чиқариб ташлаб, бошқа турдаги оғриқни келтириб чиқарди.
Енгил атлетика бўйича сафардаги мусобақаларимиз вақтида, жамоамиз мактабга кеч, баъзан соат кечки ўн бирдан сўнг қайтарди. Спортчилардан кимнидир ота–онаси кутиб олар, бошқа болалар дўстларини уйигача олиб бориб қўйишни таклиф қилиб, ўз автомобилларида кетишарди. Бу гуруҳлардан бирортасига ҳам кирмайдиган биз етимхонадагиларни ҳеч ким кутмаётганлиги далилини яшириш учун иложи борича тезроқ ва сездирмай кўздан йўқолишга ҳаракат қилардик.
Узоқ масофадан ҳайратланарли даражада жуда яхши тўп ташлайдиган Жон Смит деган йигит иккинчи курсдагиларнинг баскетбол мураббийси эди. Мен унга жуда кўп ташвишлар келтирардим. Менда жамоанинг бошланғич таркибига киришим ёки захирадаги ўйинчилар ўриндиғини тарк этишим учун маҳоратим етарли эди, аммо тажовузкорлигим ва муштлашишга ўчлигим унинг олижанобча ўйин усулига қовушмасди.
Бошқа ўйинчиларнинг кўп ота–оналари менинг қилиқларимга бармоқ орасидан қараши ҳам ёрдам бера олмади. Бизнинг консерватив фермер шаҳридаги катталар менинг 1960 йил урфи бўйича қилинган исёнкор соч тузилишимнинг қадрига етмади. Баъзилар юзимга мени “узун сочли хиппи безори” деб айтишарди. Улар мени нафақат жамоанинг бошланғич таркибидан, балки умуман жамоадан чиқариб юборишни хоҳлашарди.
Лекин мен сочларим баскетболдаги энг яхши кўрган шахс, қўпол Тўппонча Пит Маравичники* каби елкамгача ўсишини кутишга қарор қилдим. Ўзим кутганимдек, бу ҳақиқатан ҳам одамларнинг жаҳлини чиқарди. Қизларига мен билан учрашишга имкон бермаган ёки ҳатто ўғилларига мен билан мулоқот қилишни тақиқлаб қўйганларнинг жиғига тегиш менга ёқарди.
* Питер Пресс Маравич (1947–1988) лақаби Тўппонча – МБА тарихидаги энг буюк 50 нафар баскетболчилар рўйхатига кирган америкалик афсонавий баскетболчи. Ўйинининг ноёб, ёрқин ва ижодкорона услуби билан донг таратган бўлиб, исёнчи нуфузига ва кўплаб ишқибозларига эга эди. – Таҳр. изоҳи.
– Сочини олдирмагунича захирадаги ўйинчилар ўриндиғида ўтираверсин! – деган гаплар одатда ўйин пайтида ишқибозлар ўтирадиган трибунадан жаранглаб қоларди.
– Ўрнига яхши бола ўйнасин, – деб унинг гапини маъқулларди қаршидаги томондан бошқа бир овоз.
Бир гал ўйиндан сўнг олдимга қўлида бир долларлик қоғоз пул ушлаган киши келди.
– Мана, болакай, – деди у истеҳзоли жилмайиб. – Пулни ол ва сочингни кестир.
Унинг кўзларига тикилиб, жавоб бердим:
– Менга доллар беришингиз мумкин, жаноб, лекин мен сочимни кестирмоқчи эмасман.
Долларни чўнтагига солиб қўяркан, у ғазабланиб узоқлашди.
Баъзи жамоадош ўртоқларим мен тарафда эди. Бошланғич таркибнинг икки ўйинчиси ажойиб йигитлар бўлиб, мени тезликни камайтиришга кўндиришмоқчи бўлишарди, лекин бошқа иккиси эса мени шунчаки ёмон кўришарди.
Мен уларга ўз муносабатларига муносиб муносабат билан жавоб қайтарардим. Улар мени жамоада кўришни исташарди, уларнинг ота–оналари бу ҳақда ҳаммага эшиттириб гапирарди.
Қанчалик зўр бўлиб кўринишни исташим муҳим эмасди, масхаралашлар менга оғриқ берарди. Ҳаммасидан кўра чирлидерларнинг мазахлаши аламли эди.
Ўйин бошланишидан олдин улар кўпинча мураббийни қутлашарди: «Ҳа, Жон, олға!» Кейин эса ҳар бир чирлидер қиз бошланғич таркиб ўйинчисининг исмини қўшиб қўярди. Лекин мен иштирок этган учта ўйинда чирлидер қиз менинг исмимни қичқириб айтиш ўрнига, ўзининг фикрига кўра, менинг ўрнимни эгаллаши лозим бўлган ўйинчини эълон қилди.
– Нега: «Ҳа, Робби, олға!» деб қичқирмайсан – деб сўрадим қиздан, у буни учинчи марта қилганидан кейин.
– Умуман жамоа, бунинг устига бошланғич таркиб сенинг жойинг эмас, – тишини ғижирлатди у ва ўгирилиб кетиб қолди.
Қийқиришлар ва ҳуштакбозликка қарамай, мен жамоадан кетмадим. Ўн биринчи синфда ўқиётганимда, мен университет спорт жамоасига қабул қилиндим, бу билан ҳақиқатан ҳам фахрланса арзирди. Аммо 1970 йилнинг кузи мен учун шунчаки даҳшатли бўлди.
Таҳқирлаш бўйича дурустгина мутахассис бўлган Тумшуқ энди жамоада катта эди. У ҳали ҳам мени ёмон кўрар ва бошқалар ҳам мени ёмон кўришини хоҳларди.
Биз ҳар куни университет жамоаси мураббийси билан низолашардик. Мен спортдаги ютуқларим туфайли жамоага қабул қилингандим, лекин хулқ–атворим унда мени синдириш истагини уйғотди. Кўпинча у мени жамоанинг бошқа аъзоларига қараганда икки баробар кўпроқ машқ бажаришга мажбур қиларди. Гоҳида бу аҳвол баъзи ўйинчилар бу одам мени қандай хўрлаётганига қараб тура олмайдиган даражагача етиб борди.
Табиийки, менинг хулқ–атворим мукаммалликдан йироқ эди. Лекин мураббий ўзим жамоани ташлаб кетгунимга қадар ҳаётимни чидаб бўлмас қилишга уринаётгани кўриниб турарди.
Мени ҳақиқатан ҳам тушунадиган ягона одам ўзи ҳам етимхона тарбияланувчиси бўлган Пол эди. У саккиз ёшда бўлганида – мен эса тўққиз ёшлик пайтимда – кичик ёшдаги ўғил болалар гуруҳида пайдо бўлганди.
Пол футбол ва кураш билан шуғулланар, шунинг учун кузда ва қишда бир миль ёки ундан кўпроқ масофани кўпинча пиёда юриб, етимхонага қайтардик.
– У шунчаки сени хўрлаяпти, – дерди Пол ана шундай сайрлар пайтида. – Нега жамоадан кетмайсан? Шу сенга керакми?
– Ҳа, биламан, – жавоб қилардим мен. – Лекин мураббийга мени синдириб қониқиш олишига йўл қўймайман. Унга кучсиз эмаслигимни исбот қиламан. Қанча керак бўлса, шунча чидай оламан.
Ўша қиш совуқ бўлди. Баъзан кечқурун етимхонага қайтарканман, мен Юклид–стритдаги икки қаватли ёғоч уйларнинг панорамали деразаларига қараб, овқат ейиладиган стол атрофига йиғилган оилаларни, табассум қилаётган ва бир–бирини тушуниш ҳамда бир–бирига тегишлилик ҳиссини қабул қилишдан лаззатланаётган оила аъзоларини кўрардим.
Ўша вақтга келиб, дунёда мен ҳеч қачон тополмайдиган нималардир борлигига энди шубҳа қилмай қўйгандим.
Книга на Узбекском языке: - Брошенный ребенок (Роберт Боб Митчелл)
Аннотация к книге Брошенный ребенок. В поисках надежды и дома.
В этой автобиографической книге рассказывается удивительная история жизни мальчика, которого в возрасте трех лет мать оставила в детском приюте. Это история горьких разочарований, годами не сбывающихся надежд, отчаянной борьбы за свое человеческое достоинство и в конце концов сокрушительной победы над превратностями судьбы. Книга адресована широкому кругу читателей, но может быть особенно полезна людям, работающим с подростками и воспитанниками приютов, так как она дает надежду тем, у кого в силу горького жизненного опыта ее не осталось.
Цитата из книги Общество считает, что такие, как я, — воспитанники сиротских приютов — обречены на бессмысленное прожигание жизни, раннюю гибель или тюремное заключение. Генетическая предрасположенность толкала меня к повторению несчастной судьбы моих родителей. Я же решил изменить свое представление о том, кем я был и кем мог стать. Обратившись к Богу за надеждой, которую Он предлагает всем и каждому, независимо от национальности, языка или культуры, я узнал, что ничто из сделанного мной или другими людьми, пытавшимися оскорбить или унизить меня, ничто из моего прошлого или даже будущего, включая смерть, не может отлучить меня от любви Божьей. Эта любовь помогла мне простить моих обидчиков и освободила из плена мучительного прошлого — точно так же, как помогла обрести свободу и многим другим.
