R.B.Mitchell Tashlandiq bola - (13-bob) Kitob O'zbek tilida
Ташландиқ бола (Р. Б. Митчелл) Ўзбек тилида Аудиокитоб
Мундарижа
Бу тарих ростми
01. Ташландиқ
02. Кичик ёшли ўғил болалар
03. Қуюн
04. Бошқа
05. Ўғирланган
06. Шифокорлар
07. Жижининг совғаси
08. Танлов
09. Атланта
10. Жой топилармикан?
11. Нима учун
12. Молиявий мустақиллик
13. Учрашув
14. Бир неча яхши йигитлар
15. Исёнкор
16. Йўқотишлар даври
17. Қутқарувчи
18. Сен ростдан ҳам бормисан?
19. Янги ибтидо
20. Биринчи курс талабаси
21. Уй
22. Кутилмаган янгилик
23. Африкада
24. Кечириш керакми?
25. Паулина
26. Отам
27. Онам
28. Йўқотилган болалар
29. Сьюзен билан учрашув
30. Ўзаро муносабатлар
31. Ўз қобиғига ўралган
32. Оила қуришдан қўрқиш
33. Ҳаммаси ойдинлашди
34. Хотима
35. Ўқитувчилар учун эслатма
Китобни муҳокама қилиш учун саволлар
Миннатдорчилик
13. УЧРАШУВ
Саккизинчи синфда ўқиётганимда онамни клиникадан чиқаришди.
1967 йилда ихтисослаштирилган муассасаларда сақланаётган мижозлар мустақил ҳаёт кечириб ёки бошпаналарда яшаб ижтимоий мослашишлари мумкин деган фикр мавжуд эди. Руҳий соғлиқни сақлаш хизмати мутахассислари бундай беморларнинг клиникидан чиқарилиши ҳақида илтимоснома юборишарди. Элжиндаги руҳий хасталиклар клиникаси бошқа шунга ўхшаш муассасалар билан бирга кўп мижозларни, жумладан, меннг онамни ҳам клиникадан чиқарди.
Гарчи у билан бир неча йил кўришмаган бўлсак ҳам, барибир уни соғинмагандим. Бу борада мен ҳис қилаётган бир оз айбдорлик ҳиссини инобатга олган психологим Марв уни бориб кўришим лозимлиги ҳақидаги қарорга келди ва Жижи билан биргаликда онамнинг олдига боришимиз ҳақида келишиб олди.
Кейинги куни Жижи билан шаҳар марказига бирга боришим учун белгиланган вақтда мен Чикагога борадиган поездга ўтирдим. Биз онам билан ҳозир яшаётган уйи яқинидаги хароб бўлиб қолган ресторанчада учрашдик.
Жижи мени бу учрашувга тайёрлашга уринди.
– Сен онангнинг ташқи кўринишидаги ўзгаришлардан ҳайратда қоласан, – огоҳлантирди у.
Ҳайратда қоламан? Жуда мулойим айтилган экан. Онам билан учрашгач, ақлим бошимдан учди.
У ҳар доим қадди–басти келишган эди, лекин ўша куни кўрганимда, у кўпроқ худди уруш йилларида фотосуратдаги концлагерь асирасига ўхшаб кетарди. Сочи кирланган қор рангига ўхшарди. Агар у сочини тарамоқчи бўлса, ҳар томонидан чиқиб турган яғирлар сабабли буни эплай олмаган бўларди.
Унинг 1950 йиллар усулидаги ранги ўчиб кетган, енги калта, атрофига оқ жияк урилган қадама енгли, етимлар киядиган енгил кофтаси, оқ пластик камарчаси, пастки қисми кенгайтирилган юбкаси пайпоқлар ва теннис туфлиси билан уйғунликда – ҳаммаси жуда кўп жойига доғ тушган, сигарет кулига буланган ва ғижимланган қопга ўхшаб кетарди.
Бу шунчаки қўрқинчли эди, лекин унинг нигоҳидан юрагим эзилиб кетди. Ҳар қандай умидини йўқотган одамнинг сўник нигоҳи менга таниш эди. Бу нигоҳларни кўпинча биринчи марта етимхонага тушган ва у ерда яшаб қолган болаларда кўрардим. Бир гал Нола буни ташландиқ болалар нигоҳи деб атаган бўлиб, мангуликка назар ташларкан, нега ҳеч ким уларни қутаришга шошилмаётганидан ҳайрон қолишарди.
Бундай нигоҳни етимхонага тушган ака–укада кўргандим. Уларнинг ота–онаси ва икки синглиси болакайларни хонадонда қолдириб кетиб, изсиз йўқолганди. Полициячилар ва ижтимоий хизмат ходимлари шу кўйи уларни ташлаб кетганларни топиша олмаганди.
Бундай нигоҳ мен “қуёнча” деб лақаб қўйиб олган болада бор эди. Ўн яшарлигида у руҳий касал онасининг қўлини уч ёшли синглисининг бўйнидан ажратиб олишига тўғри келганди – аёл қизалоқни бўғиб ўлдиришга уринганди.
Ҳар куни эрталаб кўзгуга қараганимда бу нигоҳни кўрар эдим.
Бироқ онамнинг нигоҳи бундан ҳам ёмон эди. У мутлақо ўлик эди, унда ҳеч қандай фикрлар кўринмасди, фақат бир умрга қалбдан жой олган зулмат бор эди, холос.
Кўзинининг атрофидаги тери худди у бир неча ҳафта ухламагандек қора–бинафшаранг эди. У қўрқинчли фильмлардаги зомбига ўхшарди.
Онам мен тушунмайдиган воқеликда эди, қўлимдан келгани фақат – унга қараб туриш эди, холос.
– Аҳволинг қандай, Робби? – сўради Жижи, жимликни бузишни истаб.
– Мен... менда ҳаммаси жойида, – дедим тутилиб.
– Сенинг ишларингчи, Жойс? – деб мурожаат қилди у онамга.
Биз у жавоб беришини кутиб қолдик. Онам худди қийналиб сўзларни топаётгандек секин гапирарди:
– Яхши… Шифокорлар… мени тузатишга ҳаракат қилишаяпти… Мен уларга… халақит қилмаслигим шарт…
Яхшироқ эшитиш учун Жижи онамга энгашди, мен эса кўз узмай унга тикилиб турардим.
– Мен… кучли таъсир қилувчи… дорилар ичаяпман…
«Бўлақол, – хаёлан унга туртки бердим, – тилингни қимирлат. Тезроқ гапир».
У гапини давом эттириши учун Жижи далда берди.
– Мен… диққатимни жамлашим учун...
У оғзининг четидан оқиб тушаётган сўлагини артиш учун зўрға қоғоз салфеткага қўл чўзди.
«Жижи, буни бас қила олмайсанми? Бўлди, кетайлик!»
– Менинг фикрларим… адашиб кетганида… – Онам сўз излаб, хўмрайиб қолди. – Мен ўйлай олмадим… ишлай олмадим… ўзимга қарай олмадим.
«Сен ҳозир ҳам ўйлашга қодир эмассан. Бу дориларни ташлаб юбор! Балки шундагина ҳақиқий она сифатида менга ғамхўрлик қила оларсан».
– Бу дорилар менинг фикрлашимн секинлаштиради… ўрнимдан туришимдан олдин, буни ўйлаб олишимга тўғри келади… – У худди бирор нарсани қидираётгандек, тараддудланиб қолди. – Мен шунчалик суст ҳаракат қиламанки, худди мастдекман.
«Нима бўпти, ҳайрон қолдирдинг! Илгари бу сени ташвишга солмасди».
У сув солинган стаканга қўл чўзди, у қаерда тургани ҳақида тасаввурга эга эмаслиги кўриниб турарди. Ниҳоят, стаканни икки қўли билан ушлаб, уни оғзига олиб борди, бир қултум ичди ва қайтариб столга қўйди. Бу ҳаракатга кетган бир дақиқа менга худди бир соатдек бўлиб туюлди.
Жижи ўзини худди ноодатий ҳеч нарса бўлмаётгандек тутарди, мен эса иложи борича узоққа қочиб кетишни хоҳлаётгандим.
«Бундай давом этиши мумкин эмас, – деб ўйладим. – Ҳадемай у йиқилиб қолади».
Бироқ қандайдир тарзда онам ўзини қўлга олди ва деярли меъёрдагидек гапира бошлади:
– О, Робби, сочларим... шунақа патак бўлиб кетганки. Уларни яна тартибга келтира оламанми, билмайман. Мени э... электр шоки терапиясидан ўтишга мажбур қилишди… бир неча марта.
Унинг юзида маъюслик сояси пайдо бўлгани мени ҳайратга солди. Гарчи у ўз туйғуларини ҳис қилишга қодир эмасдек туюлсада.
Чуқур нафас олгач, онам тушунтиришга уринди:
– Шифокорлар мия миллионлаб ҳужайралардан ташкил топган дейишаяпти… улар бизнинг фикрларимиз ва ҳисларимизни узатаркан. – У елкасини қисиб қўйди. – Бошқа ҳеч нарсани эслаб қолмадим.
«Жуда соз! Бошқа нарсани билишни ҳам истамайман. Бўлди, жўнадик бу ердан!»
Лекин у гапини тугатмади.
– Шифокорлардан бирови менинг ҳолатимни… ақлим... нотўғри ишлаётгани билан изоҳлаяпти… Худди… – у сўз излаб, яна хўмрайиб олди, – худди қисқа туташув рўй бергандек… у ерда нимадир куйиб кетибди. – У танаффус қилди. Жижи иккимиз кутиб турдик. – Ҳарҳолда мен шундай тушундим.
Навбатдаги яна бир чуқур нафас олиш. Унинг юзи яна худди бўш саҳифа каби ҳеч нарсани ифодаламай қолди
– Психотерапия ва дорилар ёрдам бермай қолганидан кейин… шифокорлар э… электрошок қўллашди. – Тўсатдан у шу пайтга қадар мен дуч келмаган воқелик ҳақида гапира бошлади. Унинг овози баландроқ кўтарилди: – Қўлларинг ва билакларингни камарлар билан тортиб, сени столга боғлашади. – Унинг нигоҳидаги ўлик бўшлиқнинг ўрнини ғазаб эгаллаб олди. Нафас олиши худди югургандагидек тез–тез ва юзаки бўла бошлади. – Тўпиқларинг ва кўкрагингни камарлар билан танғишади ва тилингни тишлаб олмаслигинг учун оғзингга нимадир тиқишади
У гўёки ўзига азоб берувчиларга ўқлар отаётгандек қилиб сўз ташларди.
Ҳолдан тойдим. У баланд овозда гапирарди, лекин унинг овозини официант аёл эшитганини билиш учун бурилиб қараганим йўқ.
– Бошингга нимадир кийдиришади. Уни генераторга улашади. Электр мосламасини бурашади ва миянгга электр разряди юборишади.
У жимиб қолди. Жижи иккаламиз онамнинг юзига тер қуюлтирган ваҳимали титрашни қўрқиб кузатардик.
Қандай қилиб эканлигини билмадим–у, лекин мен у гапини тугатганини тушундим. Стол усти орқали энгашиб, унинг қўлини ушладим. У тинчланиб олмагунича биз жим ўтирдик.
Мен суҳбатни давом эттиришни истамадим, лекин ундан сўрамасам бўлмасди:
– Ойи, жонингиз қаттиқ оғридими?
Букланган салфеткани оғзига олиб бораркан, у яна лабининг четини артди. Унинг лаблари мутаносиб жойлашмаганини сездим, оғзининг бир томони қийшайиб кетганди.
«Улар онамни нима қилишди? Қандай қилиб онамга шундай усулни қўллашга журъат қилишган?»
Мен унинг қўлини ушлаб ўтиравердим ва бу унга куч бергандек бўлди.
– Оғридими? Жисмонанми? Бундай деб ўйламайман, Робби. Менинг қўлларимни ечишганидан сўнг нималар бўлганини эслай олмайман… Уйғонганимда, энди аввалги одам эмасдим. Худди… тирик эканлигимни англаш қобилиятимни қолдиришган–у, лекин бирор ҳаракат қила олиш қобилиятимдан маҳрум қилишгандек. Мижозлар бундайларни тирик марҳумлар деб аташади. Анча аниқ таъриф.
Ярим соатлик бундай суҳбат мени ҳолдан тойдирди, лекин мен яна бир–икки нарсани билиб олишим зарур эди.
– Энди яхшимисиз? Бу ёрдам бердими?
Узоқ танаффусдан сўнг, у жавоб берди:
– Билмайман, Робби… Билмайман.
Биринчи учрашув учун керагидан ортиқ гап айтилди деган қарорга келган Жижи менга ғайритабиий кўтаринки оҳангда деди:
– Робби, азизим, официант аёлдан онангга ҳисоб–китобни келтиришини сўра, биз уйга қайтамиз.
Бу сездирмай онамга бир оз пул беришга халақит қилмаслик учун менинг стол ёнидан кетишим учун берилган белги эди. Мен бажону дил бувимнинг гапига қулоқ солгандек бўлдим; токи бу улар учун шунчалик муҳим экан, нега ҳаммасини бузиш керак?
Жижи иккаламиз унинг уйига келганимизда, бувим кўрганларимни муҳокама қилишни исташ–истамаслигимни сўради.
– Йўқ, раҳмат. Ҳозир бу ҳақда гапиришга тайёр эмасман. Балки кейинроқ.
Гаплашиш? Мен гаплаша олмасдим. Фикрлашга қийналаётгандим. Ўз ҳисларимни англаб олишимга вақт керак эди. Бу ташрифнинг сурати хотирамда абадий қолганини билардим.
Умримнинг катта қисмини онамдан нафратланиб ўтказдим. Лекин ўша куни қайт қилиб юборай дедим. Тўсатдан унинг ўз ҳаракатларини, ҳойнаҳой, назорат қила олмаганлигини тушундим. Кун сайин, соат сайин, дақиқама–дақиқа сайин у тирик қолишга уринаётгани аён эди.
Ҳолдан тойдим: ичимда ҳамдардлик мени ҳеч қачон тарк этмаган ғазаб билан олишарди. Лекин ғазаб ғалаба қилди. Ўн уч ёшли ўспириннинг онги Жижининг ҳаётини бузган ва отамни ҳалокатга итарган онамнинг хатти–ҳаракатини унинг менга нисбатан қилмишлари билан асло таққослай олмасди.
Ўша учрашувдан сўнг бир неча ойлар давомида ўз ҳисларимни англаб ололмадим. Ачиниш менинг юрагимдан жой олишга уринарди. Ғазаб шери ҳамдардлик қўзиси билан бирга яшашига тўғри келаётгандек туюларди.
Ниҳоят, онам бу ички тўқнашувни ҳал қилган кун келди.
Тўлиқ бўлмаган ўрта маълумот тўғрисидаги шаҳодатномани топшириш расмий маросими Принстон учун шунчалик катта воқеа эдики, 1968 йил баҳорида Рокфорддан ҳатто Жижининг қариндошлари Арт ва Фрэн келишди. Улар бувим билан бирга маросим бошлангунича, қўл қисишлар ва табриклаб ўпишлар пайтида келишди.
Оҳори тўкилган костюмимни кийиб, бўйинбоғ тақиб, кўксимни ғоз тутганимча, саҳнада гердайиб турганимда, тўсатдан мажлислар залининг охирги қаторлари орасидан таниш овоз эшитилди: «Ҳой! Робби!» Бу чайқалганича биринчи қаторга қараб келаётган маст онам эди.
Жижи, ўрнидан сакраб туриб, қаторлар оралиғида унинг тирсагидан тутди ва залнинг орқа томонига олиб кетди.
«Ишониш қийин! У бу ерда нима қилаяпти? Қандай қилиб у менга бундай муносабатда бўлиши мумкин? Мен ундан нафратланаман… Ёмон кўраман… Нафратланаман!»
Шаҳодатномани олиш навбатим келганида, бошимни баланд кўтариб бориш ўрнига, букчайиб, онам мени яна бир марта шарманда қилмайди деган умидда полга қараганимча бордим.
Бироқ, қимматли қоғозни олиш учун қўл чўзганимда, қандай қилиб у яна тантанали жимликни ёввойи оҳанги билан бузганини эшитдим: «Ҳа, Робби! Ю–ҳу!» Қатнашаётганлар жойларида ғимирлаб олишди, кулги товушлари эшитилди. Ер ёрилмади, ерга кирмадим.
Тантана тугагач, фақат бир нарсани орзу қилардим – кўздан ғойиб бўлишни. Битирувчилар ёки уларнинг ота–оналаридан ҳеч ким табриклаш учун ёнимга келмади.
Онам келиб елкамга осилиб олганида, Жижи, Арт, Фрэн ва мен тантанага тўпланганларнинг охирги қаторида тургандик. Ундан ичкиликнинг бадбўй ҳиди келарди. Унга бақириб ташлаш, юзига тарсаки тушириш истагимни зўрға босиб турардим. Лекин ҳаммадан кўра кўпроқ у тилини тийиши ва ҳаётимдан абадий йўқолишини истаётгандим.
Мана шу лаҳзада ғазаб шери ҳамдардлик қўзисини парчалаб ташлади.
Книга на Узбекском языке: - Брошенный ребенок (Роберт Боб Митчелл)
Аннотация к книге Брошенный ребенок. В поисках надежды и дома.
В этой автобиографической книге рассказывается удивительная история жизни мальчика, которого в возрасте трех лет мать оставила в детском приюте. Это история горьких разочарований, годами не сбывающихся надежд, отчаянной борьбы за свое человеческое достоинство и в конце концов сокрушительной победы над превратностями судьбы. Книга адресована широкому кругу читателей, но может быть особенно полезна людям, работающим с подростками и воспитанниками приютов, так как она дает надежду тем, у кого в силу горького жизненного опыта ее не осталось.
Цитата из книги Общество считает, что такие, как я, — воспитанники сиротских приютов — обречены на бессмысленное прожигание жизни, раннюю гибель или тюремное заключение. Генетическая предрасположенность толкала меня к повторению несчастной судьбы моих родителей. Я же решил изменить свое представление о том, кем я был и кем мог стать. Обратившись к Богу за надеждой, которую Он предлагает всем и каждому, независимо от национальности, языка или культуры, я узнал, что ничто из сделанного мной или другими людьми, пытавшимися оскорбить или унизить меня, ничто из моего прошлого или даже будущего, включая смерть, не может отлучить меня от любви Божьей. Эта любовь помогла мне простить моих обидчиков и освободила из плена мучительного прошлого — точно так же, как помогла обрести свободу и многим другим.
