R.B.Mitchell Tashlandiq bola - (12 bob) Kitob O'zbek tilida
Ташландиқ бола (Р. Б. Митчелл) Ўзбек тилида Аудиокитоб
Мундарижа
Бу тарих ростми
01. Ташландиқ
02. Кичик ёшли ўғил болалар
03. Қуюн
04. Бошқа
05. Ўғирланган
06. Шифокорлар
07. Жижининг совғаси
08. Танлов
09. Атланта
10. Жой топилармикан?
11. Нима учун
12. Молиявий мустақиллик
13. Учрашув
14. Бир неча яхши йигитлар
15. Исёнкор
16. Йўқотишлар даври
17. Қутқарувчи
18. Сен ростдан ҳам бормисан?
19. Янги ибтидо
20. Биринчи курс талабаси
21. Уй
22. Кутилмаган янгилик
23. Африкада
24. Кечириш керакми?
25. Паулина
26. Отам
27. Онам
28. Йўқотилган болалар
29. Сьюзен билан учрашув
30. Ўзаро муносабатлар
31. Ўз қобиғига ўралган
32. Оила қуришдан қўрқиш
33. Ҳаммаси ойдинлашди
34. Хотима
35. Ўқитувчилар учун эслатма
Китобни муҳокама қилиш учун саволлар
Миннатдорчилик
12. МОЛИЯВИЙ МУСТАҚИЛЛИК
Мен «пул ишлашим шарт!»
Токи келажакда фақат ўз кучимгагина ишонишим керак бўлса, токи қариндошларим менга ёрдам бермоқчи эмас экан, Жижи эса қўллаб–қувватлай олмас экан, у ҳолда иш излаш вақти келибди.
1967 йил августда мен эндигина ўн икки ёшга кирдим, лекин кун кўриш учун пул ишлаб топа олиш–олмаслигимни аниқлашни жуда истардим. Катта бўлиш ва Жижига ўзимнинг эркак киши эканлигимни исботлаш вақти келганди.
Мактабни тугатган етимхона тарбияланувчилари августда уни тарк этишди. Ҳар бир битирувчига янги спорт курткаси, улар танлаган манзилгача автобус чиптаси топширилди ва қўл қисиб, “омадингни берсин, йигитча” деб хайрлашиш билан у пулсиз, оиланинг қўллаб–қувватлашисиз ёки яхши номсиз катталар ҳаётига кириб борди.
Гилфорд коллежида бўлганимда, мен келажак ўз қўлимда эканлигини тушундим, агар тиришқоқлик билан ўқисам ва бир оз пул тўплаш учун меҳнат қилсам, менда яхши ҳаёт учун имконият пайдо бўлишини тушундим. Эҳтимол, пул ва нуфуз етишмовчилигини билмайдиган Атлантада яшайдиган қариндошларим сингари фаровон дунёга мен ҳам етиша оларман.
Митчелл бобо бой одам эди ва унинг олти ака–укаси миллионерга айланди – бу 1960 йилларда жуда кам учрайдиган ҳолат бўлган. Уларнинг омади мени ҳам четлаб ўтмайди деган умидда эдим.
Бобом Биринчи ва Иккинчи жаҳон урушлари вақтида миллионлаб автомобилларда ишлатилган чарм камарлар ишлаб чиқарувчи саноат компаниясида энг яхши сотувчи эди. Унинг ака–укаларидан кимдир, хусусан, менинг амаки боболарим ўша пайтда аллақачон миллионер бўлишган. Билл амаки Вашингтонда, Колумбия округида канцелярия маҳсулотлари ва идора жиҳозларини сотиб бойлик орттирганди. Арнольд амаки ҳуқуқшунос эди, лекин амалиётини ташлаб, автомобиллар сотиш билан шуғулланган. Том Атлантада “жип” ва “бьюик”лар сотиш бўйича, Говард – Флоридада «кадиллак»лар сотиш бўйича автосалон эгаси бўлган, Уоррен эса суғурталаш билан шуғулланиб, молиявий фаровонликка эришганди. Кейинги ёзда қариндошларимникига ташрифимдан сўнг, мен ҳам қандай қилиб бойиб кетсам экан, деб бош қотирардим.
Шунинг учун саккизинчи синфда ўқишни бошлашдан олдинги жазирама ёзнинг шанба кунларидан бирида мен иш излаб Принстон бўйлаб изғишга тушдим. Мени ёллашни хоҳлайдиган кишини топишимга шубҳа қилсамда, барибир уриниб кўрмоқчи бўлдим.
Қаерга мурожаат қилмайин, ҳамма ерда бир хил “йўқ” деган жавобни эшитардим – ё мен ўн икки ёшдалигим учун ёки етимхона тарбияланувчилари шаҳарликлар орасида ишончга сазовор бўлмагани учун.
Муваффақиятсиз иш излаган кунимнинг ниҳоясида темирйўл ёнидаги арраланган бинокорлик материаллари омборига бориб қолдим. Баландроқ кўриниш учун елкаларимни кериб олганимча, тахталар ғарамига суяниб турган омбор эгасининг ёнига келдим ва дедим:
– Жаноб, мен иш излаяпман. Қанақа иш бўлса ҳам майли. Сизга ишлаб ғайрат билан меҳнат қила олишимни кўрсатишга имкон бермайсизми? Илтимос, жаноб, менга имкон беринг.
Юзини шамол ялаган ва кўзлари чуқур ўрнашган киши мени нигоҳи билан чамалаб чиқди ва пастки лабини тишлаганича, менга тикилиб қолди. Мен унинг баҳоловчи нигоҳини мардона қарши олдим, оғир атлетика билан икки йил шуғулланганим бекорга кетмаганлигини билардим, бу менинг ўн икки ёшимга яна икки йил қўшарди.
Балки менга ўзимга бўлган ишончим ёрдам бергандир, балки иш сўрашга журъат қилган содда гўдакнинг кўриниши кўнглини эритгандир.
Сабаби нима бўлишидан қатъий назар, у шундай деди:
– Яхши, йигитча. Кейинги шанбада кел. Ҳазилакам бўлмаган топшириқ оласан. Эплай олсанг – иш сеники.
Кейинги шанбада оёғимни қўлимга олиб унинг ёнига югурдим.
– Иш бошлашга тайёрмисан, бола? – деб сўради омбор эгаси.
– Ҳа, жаноб, – деб жавоб бердим.
Товар ортилган вагон ҳозиргина келганди. У цемент солинган йигирма килограммли халталар қўйилган тагликлар билан томигача тўлдириб юкланганди. Ишчилар паншахасимон мосламали юк туширгичда вагоннинг юкини туширишарди ва халта қўйилган тагликларни омбор биноси олдидаги майдончага ташишарди.
– Сен ҳар бир тагликни бўшатишинг, халталарни ташишинг ва уларни омборга тахлашинг керак. – Хўжайин яқинида турган икки ишчига кўз қисиб қўйди ва ҳуштак чалганича нари кетди.
Мен икки ярим тоннача цементни тушириб, ишни тугатдим. Мендан шариллаб тер қуйилар, мушакларим олов бўлиб ёнар, ҳатто қулоқ чаноқларини ушлаб турадиган пайларим ҳам оғрирди.
Лекин мен қаддимни тикладим ва омбор эгасининг ёнига келдим. Қанчалик ғалати туюлмасин, мени синчков нигоҳи билан кўздан кечиргач, у тез ёрдамга қўнғироқ қилиш учун ташланиб қолмади.
– Тайёр, жаноб, – дедим қалтироқ овозда. – Мени ишга оласизми?
– Ўғлим, сен бу ерда ишлашга ҳаддан ортиқ муносибсан. – Унинг илжайиши ажинларининг катта қисмини ёйиб юборди. – Кейинги шанба куни сени соат еттида кутаман.
Етимхона ёғоч–тахта омборидан атиги беш мавзе нарида эди, лекин мен бу масофани чарчоқдан қалтираётган оёқларим билан қандай босиб ўтишни тасаввур қилмагандим. Ишлаб топган икки долларимни шимимнинг орқа чўнтагига тиқиб, охирги кучим билан бошимни юқори кўтариб кетишга уриндим. Фақат кўзга кўринмай қолганимдагина, букилганча уйга секин судралиб кетдим.
Иккинчи қаватга чиқадиган зинанинг олдига етгач, бу эплаб бўлмас вазифани ҳам бажардим, каравотга йиқилганимда эса оғриқдан йиғлаб юборишимга сал қолди.
Кейинги икки йил давомида мен соатига тахминан йигирма беш центдан пул топиб, ҳар шанба арраланган бинокорлик материаллари омборида ишладим. Бундан ташқари, етимхонага тегишли бўлган майса ўрувчи аппаратда сарфланган ёнилғининг қиймати ўрнини қоплаб бериб, майсаларни ўрардим. Икки ёз давомида кетма–кет маккажўхори тумшуқчаларини кесиб ташлаш ва уларни ем ишлаб чиқариш компанияларига жўнатиш учун тайёрлаб (улар тумшуқчалардан уруғларнинг янги навларини олиш учун фойдаланишарди), далада ишладим. Бу қуёш тиғи остидаги оғир иш бўлиб, бундан бутун баданим қичишиб кетарди.
Пичанни тойлаш иши билан хатолик рўй берди: акса уриш хуружини келтириб чиқарган аллергия мени ўлдиришига сал қолди. Лекин мен автомобилларни ювиш шохобчасида ишлаб, кириш йўлакларини қордан тозалай бошладим. Баъзан кийимимни алмаштиришга улгурмай, синфга иш кийимида, сочимда қор билан ва қошларимда қотиб қолган тер билан кириб келардим. Иш жадвалим жуда зич эди, аммо пул ишлаб топиб туриб ҳам, аввалгидек спорт билан шуғулланишга вақт топардим.
Тахминан ўша вақтларда маърифатпарварга айланган қул Букер Вашингтон томонидан ёзилган “Қулликдан уйғон”* китобини ўқиб чиқдим. У дарҳол менинг меҳримни уйғотди. Вашингтон ҳеч қачон меҳнат қилишдан тортинмагани, фақат пул топиш учунгина меҳнатни яхши кўришни ўрганмагани ва атрофдагиларнинг фаровонлиги ҳаққи–ҳурмати меҳнат одамга мустақиллик ва ўз кучига ишончни бериши ҳақида ёзганди. Мен унинг фикрига қўшилишга тайёр эдим.
* Қаранг: Up from Slavery by Booker T.Washington (Signet Classics, 2000).
Лекин китоб муаллифида мен мутлақо қўллаб–қувватламайдиган Муқаддас Китобдаги ғояларга мойиллик бор экан.
Ўша йили конфирмацияга** ва маҳаллий жамоатда чўмдирилишга тайёрланишдек азобларга чидадим. Баъзи дарслар қизиқарли эди, аммо улар тугагач, жамоатга қўшилишни истамаслигимни эълон қилиб, қўрқинчли талотўп уйғотдим.
* Конфирмация – жамоат аҳли қаторига қўшилиш маросими (тарж.изоҳи)
Фикримни ўзгартиришга мени мажбур қилиш умидида Нолани таклиф қилишди. У ўта хушмуомалалик билан иш кўрди, аммо мен бўй бермадим.
«Исо ҳақидаги бу уйдирмаларга ишонмайман, – эътироз билдирдим Нолага. – Бундан ташқари, агар Худо бунчалик раҳм–шафқатли бўлса, унда нега мен бу ердаман?»
Нола қачон чекинишни биларди ва менга босим ўтказмади. Ундан фарқли ўлароқ, жамоат ва етимхона раҳбарияти ўзининг норозилигини яширмади, чунки мен уларнинг қоидасини бузган ягона бола эдим.
Бу эса мени қизиқтирмасди. Мен пул ишлаб топаётгандим ва ўзимнинг қутулишга бўлган умидимни шу пулларга боғлардим.
Нақд пулларни ўз хонамда, катта ёшдаги ўғил болалар гуруҳи жойлашган қаватда сақлашнинг иложи йўқлигини билганим учун, банкда жамғарма ҳисоб рақами очдим. Бу сумманинг бир қисми қариндошларим томонидан совға қилинган эди: Арнольд амаки вақти–вақти билан менга ўн долларлик ва йигирма долларлик қоғоз пуллар юбориб турарди, бир сафар эса Мавлуд байрамига юз доллар юборди. Акасининг сахийлиги ҳақида билиб қолган Том ва Уоррен амакиларим, ундан қолишни истамаганлари боис, ёзги ташрифларимдан биридан етимхонага икки юз доллар бўлган катта сумма билан қайтишимга имкон беришди.
Жамғарма ҳисоб рақамим қаттиқ сир тутиларди. Шусиз ҳам баъзи тарбияланувчилар мени яхши кўрадиган бувим, янги кийимим ва ҳар йили Атлантада дам олишим туфайли мени ёмон кўришарди. Нега оловга мой сепишим керак?
Мен совға қилинган ва ишлаб топилган пулларнинг ҳеч бўлмаганда ярмини жамғаришга ҳаракат қилардим. Ҳисоб рақамимдаги сумма аста–секин кўпайиб боргани сари менинг ишончим ҳам ортиб борарди. Мақсадим мустақиллик, пуллар эса – унга эришиш усули эди, холос.
«Мен етимхонани тарк этиб тирик қоламан ва онам каби уйсиз бўлмайман ҳамда мендан олдин етимхонадан чиқиб кетиб, тубанликка тушган баъзилар каби қамоқхонада чириб кетмайман», – деб қасам ичдим.
Пул йиғиш нафақат мақсад, балки ўзига хос ўйин ҳам эди. Пуллар ўзининг қимматини ошириш воситаси бўлган амакиларимга тақлид қилиб, мактабни тугатгунимча ҳисоб рақамимга қанча маблағ қўя олишимни кўришни истардим. То арзигулик иш топгунимча, етарли пул тўплашга умид қилардим.
Бир оз олифтагарчилик қилгим келиб қолса, пуллар мени қамоқхонага тушиш хавфидан қутқаришини ўзимга эслатардим. Оёққа туриб олишни эплаган етимхона тарбияланувчилари ҳақидаги миш–мишлар жуда кам эди, аммо хунук воқеаларни жуда кўп эшитгандим.
Мақсадим мактабни тугатган вақтимда ҳисоб рақамимда уч минг доллар бўлиши эди. «Бу менга Иллинойсдаги коллежда икки йил ўқишимни тўлашга имкон беради, – дердим ўзимга, – ёки янги “форд мустанг” сотиб олишимга. Мен Гилфорддаги коллежга кира олмаслигим ҳам мумкин, шундай бўлса, Шимолий Каролинага кўчиб ўтиш ва Жижидан айрилишга ҳожат йўқ».
Амакиларим ҳар доим акцияларга сармоя киритиш ҳақида гапиришарди. Натижада, етарлича пул тўплаб, Иллинойсда маҳсулотлари харидоргир бўлган иккита фирманинг – “МакДональдс” ва “Плейбой” акцияларини харид қилдим.
Молиявий ва бошқа муносабатларда менинг мақсадларим аста–секин ўзгара бошлади. Пул учун меҳнат қилиш ўрнига, пулларни яхши кўринишга эга бўлиш воситаси деб қарай бошладим. Қониқарли баҳолар билан қаноатланиб қолмай, коллежга кириш учун яхши ўқишни истардим. Оқим бўйлаб сузишдан воз кечиб, келажаги бор одамга айланишни хоҳлаётгандим.
Нима қилиб бўлсада, етимхонанинг ҳеч нарсага арзимас лаш–лушлари ғамгин қисматидан қутулишга қарор қилгач, мен бирорта ҳам тирик жонга мени қамоқхонага бориб кўришига ёки йигирма бир ёшга кирганимда дафн маросимимда йиғлашига тўғри келмаслигига қасам ичдим..
Айни пайтда бундай яхши ниятларни қандай амалга ошириш ҳақида тушунчага эга эмасдим.
Книга на Узбекском языке: - Брошенный ребенок (Роберт Боб Митчелл)
Аннотация к книге Брошенный ребенок. В поисках надежды и дома.
В этой автобиографической книге рассказывается удивительная история жизни мальчика, которого в возрасте трех лет мать оставила в детском приюте. Это история горьких разочарований, годами не сбывающихся надежд, отчаянной борьбы за свое человеческое достоинство и в конце концов сокрушительной победы над превратностями судьбы. Книга адресована широкому кругу читателей, но может быть особенно полезна людям, работающим с подростками и воспитанниками приютов, так как она дает надежду тем, у кого в силу горького жизненного опыта ее не осталось.
Цитата из книги Общество считает, что такие, как я, — воспитанники сиротских приютов — обречены на бессмысленное прожигание жизни, раннюю гибель или тюремное заключение. Генетическая предрасположенность толкала меня к повторению несчастной судьбы моих родителей. Я же решил изменить свое представление о том, кем я был и кем мог стать. Обратившись к Богу за надеждой, которую Он предлагает всем и каждому, независимо от национальности, языка или культуры, я узнал, что ничто из сделанного мной или другими людьми, пытавшимися оскорбить или унизить меня, ничто из моего прошлого или даже будущего, включая смерть, не может отлучить меня от любви Божьей. Эта любовь помогла мне простить моих обидчиков и освободила из плена мучительного прошлого — точно так же, как помогла обрести свободу и многим другим.
