R.B.Mitchell Tashlandiq bola - (11 bob) Kitob O'zbek tilida
Ташландиқ бола (Р. Б. Митчелл) Ўзбек тилида Аудиокитоб
Мундарижа
Бу тарих ростми
01. Ташландиқ
02. Кичик ёшли ўғил болалар
03. Қуюн
04. Бошқа
05. Ўғирланган
06. Шифокорлар
07. Жижининг совғаси
08. Танлов
09. Атланта
10. Жой топилармикан?
11. Нима учун
12. Молиявий мустақиллик
13. Учрашув
14. Бир неча яхши йигитлар
15. Исёнкор
16. Йўқотишлар даври
17. Қутқарувчи
18. Сен ростдан ҳам бормисан?
19. Янги ибтидо
20. Биринчи курс талабаси
21. Уй
22. Кутилмаган янгилик
23. Африкада
24. Кечириш керакми?
25. Паулина
26. Отам
27. Онам
28. Йўқотилган болалар
29. Сьюзен билан учрашув
30. Ўзаро муносабатлар
31. Ўз қобиғига ўралган
32. Оила қуришдан қўрқиш
33. Ҳаммаси ойдинлашди
34. Хотима
35. Ўқитувчилар учун эслатма
Китобни муҳокама қилиш учун саволлар
Миннатдорчилик
11. НИМА УЧУН?
Уоррен амакининг «Кадиллак» машинаси худди яхта каби улкан эди. Биз йўлда борарканмиз, у отамнинг оиласи ҳақида туганмас ҳикояларни сўзлаб борди.
Мен бобом Боб Митчелл ўн бир фарзанд ичида ёши катталиги бўйича учинчиси бўлганини билиб олдим. Уоррен амаки ундан бир ёш катта бўлган экан. Ака–ука Митчелларнинг ҳаммаси катта бургутсимон бурни билан мақтаниши мумкин эди. Беш ака–ука баланд бўйли, тўрт нафари эса – пакана эди. Уоррен амаки иккинчи тоифага кирарди.
Тўққиз нафар ўғил бола ва икки қиз худди жамоат каламушидек, қашшоқ ижарачи–фермер оиласида вояга етган. 1910 йилда уларнинг отаси Шимолий Каролинанинг Гринсборо шаҳридаги Гилфорд коллежи қурилишига ёрдам бериб, ўзининг хачир қўшилган аравасида ғиштлар ташиган.
Кўп йиллардан сўнг Митчелл бобом ва унинг бир неча ака–укаси қайсидир тарзда у ерда ўқишни битириб чиқишади. Бизнесни йўлга қўйиб, оёққа туриб олгач, улар ота–онаси учун Гринсборода уй сотиб олишади ва қариганида уларга молиявий ёрдам кўрсатишади. Митчелл бобонинг сингилларидан бири эри билан бирга ота–онасининг уйида яшаган ва ўлгунича уларга ғамхўрлик қилишган.
Бу ажойиб ҳикояни эсга олиб, Шимолий Каролиналик катта оиланинг барча аъзолари ўзларининг ҳар йилги сайрига тўпланишарди. Биз уйга етиб келганимизда, кўзларимга ишонмай қолдим: у ерда тахминан катта ёшдаги эллик нафарча одам ва менга тенгдош бир тўда болалар тўпланганди.
Ҳамма мен билан илиқ саломлашди ва шинам, дўстона оилавий муҳитга шўнғидим.
– Сенинг бобонг авлиё одам бўлиб вояга етган, – хабар қилди менга аммам.
– У бутун умр авлиё одам бўлган, – деб қўшиб қўйди бошқаси. – Паулина билан яшаш қандай эканлигини тасаввур қила оласанми?
Шунда амакиларим хохолаб юборишди.
«Нима ҳақида гапираётганингизни жуда яхши тасаввур қиламан», – деб ўйладим.
Қувноқ кутиб олишларига қарамай, мен гангиб қолгандим. «Нима учун Жижи менга бу одамларнинг ҳаммаси ҳақида гапириб бермаган? Мэк поччам ва кичик Мэк улар ҳақида ҳеч қачон айтмаган. Улар ҳақида Паулина момо ҳам эслатмаган. Шимолий Каролинада яшаётган бу қариндошларимнинг бирортаси ҳам ҳеч қачон мен билан боғланишга уринмаган. Умуман менинг борлигимдан буларнинг хабари бўлганмикан?»
Тез орада мен ўзимга тенгдош қандайдир болалар билан футбол ўйнай бошладим, аммо ўзимни бегона ҳис қилишдан қутулганим йўқ. Мендан мактабдаги ўқишим ва спортдаги ютуқларим ҳақида сўраркан, катталар етимхона ҳақида бирор сўз дейишмади. Гўё ҳамма бу мавзуга тил текизмаслик ҳақида огоҳлантириб қўйилгандек туюларди.
Ўша куни ухлашдан олдин мени ўйлар тарк этмади.
«Айтайлик, менинг етимхонада яшашим уларга маълум. Менимча, улар у ерда қолиш истагида ёнмаётганимни фаҳмлашаяпти. Шундай экан, нима учун улар менга ўзлари билан бирга яшашни таклиф қилишмаяпти? Балки улар Паулинанинг мен қанчалик ёмон эканлигим ҳақидаги масалларини роса эшитишгандир? Ёки улар менинг онамни ёмон кўришадими? Гап нимада? Атлантадаги қариндошларим мени ўз уйларига таклиф қилишмаслиги аниқ бўлиб турибди, бу одамлар мени таклиф қилишларига нима халақит беради? Мен уларнинг фарзандларидан катта эмасман. Оилага жуда яхши киришиб кетардим».
Эртаси куни Уоррен амаки мени ўзи билан бирга Гилфорд коллежига олиб кетди. Ўтган тунда ўзим мулоҳаза юритган саволларни бермоқчи бўлиб, эндигина оғиз жуфтлаганимда, у мени қуйидаги баёноти билан эсанкиратиб қўйди:
– Биласанми, Робби, – деди у, – агар сен ўзлаштиришингни яхшилаб олсанг, Гилфордга ўқишга киришинг мумкин. Ота–онамизнинг ўлимидан сўнг, биз, ака–ука Митчеллар уларнинг шарафига коллеж талабалари учун стипендия фонди ташкил қилдик. Агар киришда зарур балл тўплай олсанг, сен стипендияни олувчи талаба бўлишинг мумкин.
Қулоқларимга ишонмай қолдим. «Мен коллежга киришим мумкинми? Етимхондагилардан ҳеч ким коллежга кира олмаган!»
Менга маълум бўлишича, бунга фақат бир йигитгина эриша олган. У етимхонада атиги бир ярим йил вақт ўтказиб, баскетболчиликка фавқулодда қобилияти бўлгани боис стипендия оларди.
Болаларнинг аксарияти ўн саккиз ёшда етимхонани тарк этар, бунда баъзиларига ҳатто мактабни тугатиш ҳам насиб этмас, ўрта маълумот олганлари эса ҳеч қачон коллежга кирмасди. Мен бир неча киши йигирма бир ёшга ҳам кирмай ҳалок бўлгани ёки қамоқхонага тушганини эшитгандим. Бироқ тарбияланувчиларнинг кўпи ҳақида умуман ҳеч нарса эшитмагандик, кўпинча улар кам ҳақ тўланадиган ишда ишлашарди.
Мен етимхонадаги катта ёшли тарбияланувчилар коллежга кириш ҳақида қандай фикр билдиришганини эсладим. Мен билан бу ҳақдаги масхараомуз суҳбатлардан бири вақтида улар кулгидан думалаб қолишларига сал қолганди.
– А–ҳа, аниқ, – деб баён қилганди улардан бири, – ҳатто бунга ақлимиз етганида ҳам, гарчи бу борада аҳволимиз “вой” эканлигини ҳамма билсада, қаердан нақд пул олган бўлардик?
– Осмонларда учишни бас қил, тирмизак, – аралашди бошқаси. – Бу ердан ҳайдаб юборишмагунларича, шу ерда қолаверасан. Кейин эса худди бошқалар каби дайдига айланасан. Сенинг келажагингда ҳеч қандай коллеж йўқ ва бўлмайди ҳам. Ундан кўра, дўзах музлаши ҳақиқатга яқинроқ, болакай! Коллежларга фақат яхши болаларни қабул қилишади, уларга эса бизнинг афт–ангоримиз ёқмайди.
Мен эътироз билдирмоқчи бўлдим: «Балки менинг омадим келиб қолар», – лекин оғиз очмадим. «У тўғри айтаяпти, – деб ўйладим. – Коллежга кириш учун менинг ақлим, Жижининг эса пули етмайди. Тиш шифокори менга брекет қўйиш зарурлигини айтганида, “Оқ кўйлакли” бундай турдаги тиббий ёрдам учун етимхонада пул йўқлигини тушунтирганди. Токи брекетга ҳам пул йўқ экан, коллеж учун бундай пуллар қаердан ҳам олиниши мумкин?»
Агар коллежлар фақат яхши болаларга мўлжалланган бўлса, бунда менинг айбим нима? Ахир, мени етимхонага ташлаб кетишган–ку, тўғрими? Бу ҳатто Нола ишонадиган Худо ҳам мени яхши бола деб ҳисобламаслигини исботламайдими?
Биз Уоррен амаки билан Гилфорд коллежи талабалар шаҳарчасининг ҳудудида сайр қилиб юрганимизда бу хотиралар менга қуюндек ёпирилди. Бу ҳақиқатан ҳам бўлаётганига ишона олмадим.
Ҳатто коллеж ректори ҳам мени кўрганида хурсанд бўлгандек туюлди.
– Гилфорд коллежи Митчеллар сулоласидан бўлганларнинг кўпчилиги мазкур коллежни битирганидан фахрланади, – билдирди у. – Биз оилангизнинг сахийлигини жуда қадрлаймиз. Гилфорд сиз учун ҳам ўз эшикларини очишга тайёр, йигитча. Тиришқоқлик билан ўқинг, шунда мактабни тугатгач, сизга ажратилган стипендиядан фойдалана оласиз.
Лекин экскурсиянинг охирига келиб бу стипендиянинг аҳамияти камая бошлади. Ўтган тунда мени ухлашга қўймаган саволлар кутилмаганда яна менга ёпирилди, улар билан бирга эса, кўринишидан мени рад қилган оиланинг аъзоларига бўлган ғазаб ҳам.
Атлантага, ундан сўнг Чикагога қайтиш йўлида ичимда қайнаган ва ташқарига отилишга тайёр турган ғазабимни босишга ҳаракат қилдим.
Етимхонага қайтгач, менинг янги психологим, Марв исмли йигит билан учрашувни талаб қилдим.
– Бу ерда нималар бўлаяпти ўзи? – деб бақирдим унинг кабинетига отилиб кирарканман.
Эшикни қарсиллатиб, унинг ёзув столи олдида у девордан бунисигача бориб кела бошладим.
Марв шошиб қолди. У мени тушкун, одамови ва бегонасираган ҳолда кўрган, бироқ бирор марта ҳам бундай ғазабда кўрмаганди.
– Худонинг қарғиши урган бу ҳаёт жонимга тегди! – карилладим столни муштлаб. – Буни ким қилган? А? Айтинг! Мен кимга “раҳмат” дейишим керак?
– Тинчлан, Робби, – деди Марв паст овозда. – Ўтиргин ва мен билан гаплаш?
– Сизнинг гапларингиздан чарчадим! Мен ўтирмоқчи эмасман. Бирон киши менга чин жавоб беришини истайман.
– Қандай жавоб экан?
– Нима, эсингиз пастми? Ким бундай қилганини билмоқчиман. Ўла ўлгунимча кимни ёмон кўришим керак?
– Ким нима қилганини айтаяпсан, Робби?
– Мени Атланта ёки Шимолий Каролинага кўчиб ўтиш имконидан ким маҳрум қилди, галварс. Хўш, фақат ростини айтинг! Ким? Уч ёшимдан бери шу лаънати етимхонада яшаяпман. Тўққиз йил бўлди! Атлантада, янада кўпроқ Гринсборода қариндошларим бор. Отамнинг оиласи! Шунчаки таъминлаган эмас, шунчаки ўзига тўқ эмас, улар ўтакетган бой! Марв, ўша ҳудудда мени тарбиялаши мумкин бўлган қирқдан ортиқ оила яшайди. Улардан баъзиларига мени ўзларига олишларини сўраб мурожаат қилганимда, жимликдан бошқа жавоб бўлмади! Мени эшитаяпсизми? Жимлик! Юзимга тик қараб: «Бундай бўлмайди, Робби. Сен биз билан яшамайсан» деб айтишга бирортасининг журъати етмади. – Ғазабим ошган сайин овозим тобора кўтарилаверди. – Нима учун, Марв? Ахир мен шунчалик қўрқинчли эмасман–ку! Мени туғишларини илтимос қилмагандим–ку. Пиёниста отамдан мени ташлаб кетишини сўрамагандим. Албатта, ақлдан озган онамдан буни сўрамаганман! Нима, улар мени ўзларининг айби учун жазолашаяптими? Нима учун ҳеч ким мени ўзига олишни хоҳламайди? Нима учун мен ҳеч кимга керак эмасман, нега менинг ўз оилам йўқ?
Ниҳоят ичимда қутурган ғазаб ташқарига аламли нола бўлиб отилганди. Нима қилаётганимни англашимдан олдин муштим учиб бориб гипс картондан ясалган деворни тешиб ўтди.
Марв ўрнидан сакраб турди. Йўлакдан чопаётган одамнинг оғир қадамлари эшитилди. Эшик кенг очилди ва кабинетга бошқа ижтимоий ходим отилиб кирди:
– Сен тинчмисан, Марв?
– А–ҳа.
Менга бир қараб олгач, у нигоҳини ҳамкасбига қадади.
– Хавотирланманг, – дедим. – Мен уни ўлдирмоқчи эмасман.
Ижтимоий ходим Марвга қаради, у бош ирғади ва ижтимоий ходим хонадан чиқди.
– Эшикни ёпиб кетинг! – деб қичқирдим.
– Ўтиргин, Робби, – илтимос қилди Марв. – Илтимос.
Ғазабим бир оз пасайди ва ўриндиққа ўзимни ташлаб, полга тикилдим.
Марв ўйланиб қолиб, бир неча дақиқа жим бўлди. Унинг ташқи кўриниши Авраам Линкольнга ўхшаб кетишини фаҳмламаслигим мумкин эмасди: худди шундай баланд бўйли, қотма, соқоли текисланган.
Ниҳоят у гап қотди:
– Биз худди шу масалани ҳал қилишга уриндик, Робби. Мен сен билан рост гаплашаман, лекин жавобим сенга ёқмайди.
Нигоҳимни унга қаратганимча кутиб ўтирдим.
– Ҳар хил психологик сафсаталарга берилмай, оддий қилиб айтаман, – дея бошлади Марв. – Ҳамма гап шундаки, Жижи сенинг Атлантага кетишингга розилик бермаяпти. Чунки бундай бўладиган бўлса, у сен билан ҳозиргидек тез–тез кўриша олмайди.
У навбатдаги портлашимни кутиб, жим қолди.
Мен полга тикилдим. Хаёлимни шунчалик узоқ банд қилган савол тўғрисидаги ўз фикрларимни шакллантириб олишимга бир дақиқа керак бўлди, холос. Ниҳоят, сўник нигоҳимни психологга қаратиб, шундай дедим:
– Нима демоқчи бўлаётганингизни тушунаман, Марв, лекин сиз хато қилаяпсиз. Нима учун бундай хулосага келганингизни фаҳмлаяпман, лекин Жижига бу саволни бериб кўрганман.
– Ростданми? Қачон? – ҳайрон бўлди Марв.
– Шу ёзда Атлантадан қайтиб келганимда ундан бу ҳақида сўрадим.
– Ундан нима ҳақида сўрадинг?
– Мен унга Атланта ва Шимолий Каролинадаги отамнинг қариндошларида менга ғамхўрлик қилишлари учун оилалари ва пуллари борлигини, лекин, афтидан, улар бундай қилмоқчи эмасликларини айтиб бердим. Мен Элис аммам ва Мэк поччам, шунингдек Арнольд амаким ва Эннис аммамга ёқиб қолганимни, лекин улар мени ўзларига олишмаслигини айтдим. Уоррен амаки билан яхши келишиб кетганимни, аммо Шимолий Каролинадаги кўп кишилик оила аъзоларидан ҳеч ким менинг ташвишимни тортади деб ўйламаётганимни ҳам айтдим. Жижи жим бўлиб қолди, шунинг учун мен унинг қўлидан ушлаб, қўлини силаб, кўзига тик қараб, сўрадим: «Мен бунчалик узоққа кетмаслигим учун шу ерда қолиб кетаманми?»
– Хўш, у нима деб жавоб берди?
Чуқур хўрсиниб олиб, давом этдим. Ранг–баранглик ҳаққи–ҳурмати суҳбатнинг боришини назорат қилаётганингни ҳис этиш ёқимли эди.
– У йиғлаб юборди. У мени қучоқлади ва узоқ йиғлади. Ниҳоят кўз ёшларини артгач, Жижи бошини чайқади ва деди: «Йўқ, Робби. Болалик йилларинг қандай ўтганлиги менинг юрагимни парчалади. Сенинг ҳаётингдаги ўзгаришлар ҳаққи–ҳурмати мен қилмаслигим мумкин бўлмаган бирор нарса йўқ. Ҳатто бунинг учун сени йилига бир марта кўришимга тўғри келса ҳам». – Бир оз жим қолгач, ҳеч қандай ҳисларсиз давом этдим: – Мен унга ишонаман, Марв. Жижи ҳеч қачон мени алдамайди. У буларнинг ҳаммасини билганини менга ҳеч қачон айтмаган, лекин мени ҳеч қачон алдамаган. – Мен Марвга қарадим, у бош ирғади ва мен давом этдим: – Жижи Атланта билан ҳеч иш чиқмаганидан афсусда эканлигини айтди. Бу менинг айбим эмаслигига унинг ишончи комил. Бувим нима учун шундай бўлганини тушунтирмади, – ё у билади, лекин айтишни истамайди ёки унинг ўзи тушунмайди. Нима бўлганда ҳам, мен сабаб ундай эканлигига ишонмайман. Лекин агар гап Жижида бўлмаса, унда, сизнингча, гап нимада, Марв?
Бир муддат жим ўтирдик.
Ниҳоят Марв гап бошлади:
– Мен ҳақиқатан ҳам тасаввур қила олмайман, Робби. Мен ҳам сен билан мутлақо рост гаплашаяпман. Мен Жижининг истаги шундай бўлса керак деб ўйлагандим, лекин энди нима деб ўйлашни ҳам билмай қолдим. Сенинг нуқтаи назаринг тарафдориман, лекин бу ҳолатда шунчаки сенга нима деб маслаҳат беришни билмайман. Агар Атлантада сени қабул қилишмаса, асраб олувчи оила ҳақидаги вариантни эса сен кўриб ҳам чиқмаяпсан, у ҳолда биз ўзингга ўзинг ғамхўрлик қилиш учун етарлича катта бўлгунингча, сен кейинги беш йилни етимхонада ўтказишингда ёрдамлашиш усулини ўйлаб кўришимиз лозим бўлади. Ўз ғазабингни бошқариш масаласида ҳамкорлик қилишга тайёрмисан?
Ўрнимдан турдим:
– Марв, сизлардан ҳам, Жижидан ҳам хафа эмасман. – Эшик ёнига бориб, уни очдим ва ўгирилдим. – Лекин мен ғазабимни бошқаришда сизларга ёрдам бериш ниятида эмасман. Ҳақиқат шундаки, мен уни бошқармоқчи эмасман. Мен фақат кимгадир оғриқ етказмоқчиман, холос.
Овозим муздек совуқ эди, лекин ичимда туғён ураётган ғазаб олови аввалгиларига қараганда кучлироқ ёнарди.
Книга на Узбекском языке: - Брошенный ребенок (Роберт Боб Митчелл)
Аннотация к книге Брошенный ребенок. В поисках надежды и дома.
В этой автобиографической книге рассказывается удивительная история жизни мальчика, которого в возрасте трех лет мать оставила в детском приюте. Это история горьких разочарований, годами не сбывающихся надежд, отчаянной борьбы за свое человеческое достоинство и в конце концов сокрушительной победы над превратностями судьбы. Книга адресована широкому кругу читателей, но может быть особенно полезна людям, работающим с подростками и воспитанниками приютов, так как она дает надежду тем, у кого в силу горького жизненного опыта ее не осталось.
Цитата из книги Общество считает, что такие, как я, — воспитанники сиротских приютов — обречены на бессмысленное прожигание жизни, раннюю гибель или тюремное заключение. Генетическая предрасположенность толкала меня к повторению несчастной судьбы моих родителей. Я же решил изменить свое представление о том, кем я был и кем мог стать. Обратившись к Богу за надеждой, которую Он предлагает всем и каждому, независимо от национальности, языка или культуры, я узнал, что ничто из сделанного мной или другими людьми, пытавшимися оскорбить или унизить меня, ничто из моего прошлого или даже будущего, включая смерть, не может отлучить меня от любви Божьей. Эта любовь помогла мне простить моих обидчиков и освободила из плена мучительного прошлого — точно так же, как помогла обрести свободу и многим другим.
