Otaning 10 majburiyati (Josh Makdauell) 8 bob

Otaning 10 majburiyati. 8-bob Josh Makdauell. Audiokitob Uzbek tilida

Книга на Узбекском языке Agar siz surunkali uyqusizlik tufayli ishda uxlamaslikka harakat qilayotgan yosh ota bo‘lsangiz, yoki yillar davomida ota-onangiz bilan bo‘lgan qarama-qarshiliklarda toblangan tajribali ota bo‘lsangiz, bu kitob sizlar uchun! Mashhur amerikalik voiz Josh Madauellning kitobida muallif o‘z farzandlarida Rabbiyga va ota-onalarga hurmatni oshirish uchun Xudo oldida, oilasi oldida va o‘zi oldida zimmasiga olgan majburiyatlari haqida hikoya qilinadi. Farzandlariga teran va samarali ta'sir ko‘rsatishni xohlaydigan yosh va tajribali otalarga muallifning shaxsiy tajribasi va Kalomning donoligiga asoslangan amaliy tavsiyalari foydali bo‘ladi.

Скачать: https://disk.yandex.uz/i/9gVf4rClQLMnYw PDF (1mb Otaning-10-majburiyati_Josh-Makdauell_kitob-Uzbek-tilida) Skachat

MUNDARIJA

Kirish. Shon Makdauellning so‘zi

1-BOB. Xo‘sh, ota nima qilishi kerak?

2-BOB. Birinchi majburiyat: Har doim bolaga haqiqatni mehr bilan aytishga harakat qilish

3-BOB. Ikkinchi majburiyat: Bolaning o‘rniga emas, uning oldida javobgar bo‘lishga harakat qilish. Birinchi qism

4-BOB. Ikkinchi majburiyat: Bolaning o‘rniga emas, uning oldida javobgar bo‘lishga harakat qilish. Ikkinchi qism

5-BOB. Uchinchi majburiyat: Bola uchun taqlid namunasi bo‘lishga harakat qilish

6-BOB. To‘rtinchi majburiyat: Bolaga xudo kimligi va u kimga o‘xshashligini tushuntirishga harakat qilish

7-BOB. Beshinchi majburiyat: Bolaga xudbin bo‘lmaslikni o‘rgatishga harakat qilish

8-BOB. Oltinchi majburiyat: Bolaga haqiqiy sevgi nima ekanligini tushuntirishga harakat qilish

9-BOB. Yettinchi majburiyat: Bolaga yaxshilikni yomonlikdan ajratishni o‘rgatishga harakat qilish

10-BOB. Sakkizinchi majburiyat: Bolaga jinsiy munosabatlarning ilohiy mazmunini tushuntirishga harakat qilish

11-BOB. To‘qqizinchi majburiyat: Nima uchun biz o‘zimiz ishonayotgan narsalarga ishonishimizni bolaga tushuntirishga harakat qilish

12-BOB. O‘ninchi majburiyat: Bolada minnatdor qalbni tarbiyalashga harakat qilish

SO‘NGGI SO‘Z. “Men iloji bo‘lgan hamma narsani qilaman”

Hissiy ehtiyojlarni aniqlash uchun test. Izohlar

Джош Макдауэлл. Отанинг 10 мажбурияти (Жош Макдауэлл)

Агар сиз сурункали уйқусизлик туфайли ишда ухламасликка ҳаракат қилаётган ёш ота бўлсангиз, ёки йиллар давомида ота-онангиз билан бўлган қарама-қаршиликларда тобланган тажрибали ота бўлсангиз, бу китоб сизлар учун! Машҳур америкалик воиз Жош Мадауэллнинг китобида муаллиф ўз фарзандларида Раббийга ва ота-оналарга ҳурматни ошириш учун Худо олдида, оиласи олдида ва ўзи олдида зиммасига олган мажбуриятлари ҳақида ҳикоя қилинади. Фарзандларига теран ва самарали таъсир кўрсатишни хоҳлайдиган ёш ва тажрибали оталарга муаллифнинг шахсий тажрибаси ва Каломнинг донолигига асосланган амалий тавсиялари фойдали бўлади.

8-БОБ

ОЛТИНЧИ МАЖБУРИЯТ:

БОЛАГА ҲАҚИҚИЙ СЕВГИ НИМА ЭКАНЛИГИНИ ТУШУНТИРИШГА ҲАРАКАТ ҚИЛИШ

Оилангиз тўлиқ таркибда жамоат ўриндиғига ўтиради, ниҳоят, тўй садоси янграйди. Сиз хотинингиз, ўғлингиз ва қизингиз билан қариндошларингиздан бирининг тўй тантанасига таклиф қилингансиз.

Қизингиз сал сурилиб қулоғингизга секин шивирлайди:

Дада, айтингнчи, энди аммам Сара бутун умр бугун берган никоҳ ваъдасига содиқ қоладими? Икки севишганнинг иттифоқини ҳақиқий севги мангу мустаҳкамлаши керак эмасми, ахир?

Қизингизга жавоб беришга улгуришингиздан олдин, унинг саволини эшитиб қолган акаси гап қистиради:

, сен бирор кишини мангу сева олмайсан. Умуман ҳеч ким мангу яхши кўриши мумкин эмас, тўғрими, дада?
Лапашанг, сендан ҳеч ким сўраётгани йўқ, — тишини ғижирлатади қизингиз. — Дада, айтмоқчи бўлганим шуки, ўзига хос йигитни учратсам, уни бир умрга яхши кўрган бўлардим. Бу мангу давом этадиган ҳақиқий севги эканлигини қандай билсам бўлади?
Унга айтинг, дада, — тинмайди ўғлингиз. — унга айтинг, ҳеч ким унинг олдида беш дақиқадан ортиқ тура олмайди, мангулик ҳақида гапирмаса ҳам бўлаверади.

Ҳозир сизга бундай саволлар ҳеч қачон болаларингизнинг оғзидан чиқмайдигандек туюлади, лекин ишончингиз комил бўлсин, улар ҳақиқий романтик муносабатлар қандай туғилишини билишни исташади. Катта ҳаёт остонасида бошқа жинсдаги одам билан муносабатлар ва ҳақиқий севгига қизиқиш уларда ортиб бораверади. Қизларим деярли ҳар ҳафтада янги ўғил болалар билан танишган вақтларни эслайман, бу уларга ёрдам бериш ва айни пайтда ҳақиқий севги ҳақиқий бўлмаган севгидан нимаси билан фарқ қилишини ўғлимга тушунтириш учун энг қулай пайт эди.

Олдинги боблардан бирида биз ҳақиқий севги ўз хавсизлиги, бахти ва фаровонлигини қадрлагани каби бирор кишининг хавфсизлиги, бахти ва фаровонлигини қадрлаш эканлигини таърифлаб ўтгандик. Ўз манфаатлари билан бир қаторда бошқа одамнинг манфаатлари муҳимлигини тан олишга асосланган муҳаббатни (эсингиздами: яқинларингизни худди ўзингизни яхши кўргандек кўриш?) ҳақиқй муҳаббат деб аташ мумкин.

Лекин замонавий санъат асарлари болаларга ахлоқан соғлом романтик муносабатлар намуналарини кўп ҳам тақдим этавермаяпти. Кўпинча худбинона, шаҳвоний ва ҳатто ошкора ҳақоратловчи хулқ–атвор ҳақиқий севги ўрнида кўрсатилаяпти. Мана шунинг учун ҳам, биз болалар билан биргаликда чин маънода ҳақиқий севги Калом нуқтаи назаридан қандай кўринишда эканлигини аниқлаб олишимиз лозим. Ўртача статистик бола ўн ёшга етганида у романтик муносабатлар ва севиб қолган одамнинг муносиб хулқ–атвори тўғрисида бузилган тасаввурга эга бўлган бўлиши мумкин. Биз, ота–оналар унинг бу бузилган тасаввурини тўғрилашимиз ва ҳақиқий севги нима эканлигини кераклича тушунишини тиклашимиз зарур. Вақти келиб, мен ҳақиқий севги ҳақида Каломдаги камида бешта ҳақиқатни аниқладим. Болаларингизга бу ҳақиқатларни ўргатар экансиз, сиз уларга келажакда атрофдаги одамлар билан ҳам, уларнинг ҳар бири танлаб олган киши билан ҳам ахлоқан соғлом муносабатларни шакллантиришга ёрдам берган бўласиз.

ҲАҚИҚИЙ СЕВГИ ҒОЯСИ ХУДОГА ТЕГИШЛИ

Ҳақиқий севги ғояси одамга тегишли эмас. Ҳақиқий севги манбаи инсон эмас, унинг манбаи — Худо. Муқаддас Китоб “Худо севгидир” (1 Юҳ. 4:16) деб тасдиқлар экан, у шунчаки Худонинг инсонга муҳаббатидан кўра кўпроқ нарсани айтади. Худо ҳақиқий севги ифодалайдиган моҳиятнинг мужассамлашувидир.

Уч қисмли Худо — Ота, Ўғил ва Муқаддас Руҳ — ҳақиқий севги абадий эканлигини исботлайди. Худо ўзаро муносабатларда мавжуд. Ота Ўғлини мангу ва абадий севади. Ўғил Отани мангу ва абадий севади. Муқаддас Руҳ Ота ва Ўғилни мангу ҳамда чексиз севади. Ҳақиқй севгининг мутлақ андазаси Худо томонидан ўрнатилган. Бу кўчмас идеал муносабатлар илоҳий Учлик ичида юзага келган. Бу баркамол ҳақиқий севгини намоён қилади.

Худодан улги олиб ва унга ўхшаш қилиб яратилган биз Худони ва ўз яқинларимизни худди У бизни яхши кўрганидек, яхши кўришга чақирилганмиз. Худонинг муҳаббати мукаммал ва У бизни худди шундай муҳаббатга ўргатмоқчи. Исо айтган эдики: «...Мен сизларни қандай севган бўлсам, сизлар ҳам бир–бирингизни шундай севинглар» (Юҳ. 13:34). Исо ҳақиқий севги намунасидир. Унинг муҳаббати бизни бирлаштиради, ҳаётимизни қувончга ва маънога тўлдиради ва аслида бизга ҳаётнинг ўзини беради. Биз ҳам, бизнинг болаларимиз ҳам шу муҳаббатга – тўлақонлилик ва хотиржамлик берувчи муҳаббатга, ҳар биримизнинг ҳаётимизни шунчалик исталган воқеага айлантирувчи севгига интиламиз. Ҳар биримиз бу мукаммал севгини англашга интиламиз ва унинг ягона манбаи – Худодир. “Худо севгидир. Севгини дилига жо қилган киши Худо билан бирга яшайди ва Худо у билан бирга яшайди. Шу тариқа Унинг севгиси бизда мукаммал ифодасини топади.” (1 Юҳ. 4:16–17).

ҲАҚИҚИЙ СЕВГИ ЎЗИНИГИНА СЕВИШ ЭМАС

Муқаддас Китоб: «Ҳақиқий севги — бизнинг Худога бўлган севгимиз эмас, балки Худонинг бизга кўрсатган севгисидир. Зеро, Худо бизни гуноҳларимиздан поклаш учун Ўз Ўғлини қурбон қилди» деб таъкидлайди (1 Юҳ. 4:10). Агар ҳақиқий севги ҳақида нимадир айтиш мумкин бўлса, у ўзини севиш эмас, деганидир. Исо бу дунёга ўзини деб келгани йўқ, балки биз учун ўлгани келди. Унинг муҳаббати инсонга – унинг эҳтиёжларини қондиришга қаратилган эди. Ҳақиқий севги мана шундай келади.

Ҳақиқий севги — икки одамнинг ўзидан бошқаси учун қўлидан келган ҳамма нарсани қилишидир. Севги худбинона эмас, у “худбинлик қилмайди” (1 Кор. 13:5). Ҳақиқий севгида ҳар бир киши севадиган одамини энг яхши нарса билан таъминлашга ва уни энг ёмон нарсадан ҳимоя қилишга интилади.

Ҳақиқий, демакки ўзинигина яхши кўрмайдиган муҳаббат ғоясини болаларга тушунтириш ҳар доим ҳам осон эмас. Ўта сезгирликсиз ҳам ҳар биримиз болалар табиатан худбин эканлигини биламиз.

Дўмбоқчамиз ота қўлидан ўйинчоқни олиши билан “Меники!” деб узил–кесил айтган вазият билан ҳаммамиз танишмиз. Ҳар биримизнинг ичимизда бизга берилиши лозим бўлган нарсани ололмай қолишдан чўчиш ёки ҳуқуқимиз бўйича бизга тегишли бўлган нарсани қўлдан чиқариб юборишдан қўрқиш яширинган. Тегишлича, инсон табиатига беришдан кўра олиш кўпроқ хосдир. Яқинларимиз билан “ўйинчоқлар”ни бўлишиш ёки уларга ўз вақтимизни ажратиш, мутлақо бегона одамлар учун шундай қурбонлик қилиш ҳақидаку, гапирмасак ҳам бўлаверади... Бир қараганда, бундай хулқ–атвор бутунлай бизнинг манфаатимизда эмас, лекин аслида Худо беғаразликни соғлом муносабатларнинг тамал тоши қилиб қўйган. Аслида беғаразлик ва бўлишишга лаёқатлилик сиз билан бизнинг манфаатимизда.

Исо қуйидагича айтган эди: «Бошқаларга беринг, Худо ҳам сизларга беради, мўл–кўл қилиб беради, Сизлар қандай ўлчов билан ўлчасангизлар, Худо ҳам сизларга худди шундай ўлчов билан ўлчаб беради» (Луқ. 6:38). Бу ўзаро севгининг тамойилларидан биридир: биз берган нарсамизни оламиз. Биринчи навбатда, одамларнинг манфаати ҳақида ўйлай туриб ва уларга ўзимизнинг нарсамизни тарқата туриб, биз муҳтож бўлиб қолмаймиз — бундай беғаразлик бизга чуқур қониқиш келтиради.

Эсимда, бир гал Шон билан бирга Сан–Диего марказида сайр қилиб юрарканмиз, биз тамадди қилиб олиш учун тез овқатланиш ресторанчасига кирдик. Катта бир сэндвичга буюртма бергач, биз уни иккига бўлмоқчи бўлдик.

Кўчага чиққач, биз ўриндиққа ўтирдик ва сэндвични бўлмоқчи бўлдик, шу пайт қўшни ўриндиқда уйсиз одамга жуда ўхшаб кетадиган бир эркак кишини сезиб қолдик. Мен Шонга қарадим ва ўша нотаниш одамга ишора қилиб бош ирғадим.

Гаров ўйнайман, у ҳам жуда очқаган, — деб шивирладим мен ўғлимга. — Балки сэндвичимиздан унга ҳам берармиз?
, мен очдан ўлай деяпман, — жавоб берди Шон.
Менинг қорним ҳам панд бераяпти. — Лекин ишончим комилки, бу одам биздан кўра юз марта очроқ. Ишонавер ҳатто сэндвични учга бўлганимизда ҳам қорнимиз тўяди.

Тўғрисини айтай, Шон унамайгина бош ирғаб, розилик билдирди.

Мен исми Аллен бўлган бу эркакка ўғлим билан бирга сэндвич сотиб олганимиз ва агар у, яъни Алленнинг қорни очгн бўлса, у билан сэндвични бўлишишга рози эканлигимизни айтдим. У жилмайганича бизнинг ўриндиқмизга ўтиб ўтирди ва биз сэндвичимизнинг учдан бир қисмини бажону дил бўлишдик.

Суҳбатлашар эканмиз, биз Аллен ҳақиқатан ҳам уйсиз эканлигини аниқладик. У ўзининг анча қайғули тарихини сўзлаб берди, биз эса уни диққат билан тингладик. Мен ўзим ҳақимда, жумладан қандай қилиб масиҳий бўлганим ҳақида қисқача айтиб бердим. Хайрлашишдан аввал Шон иккимиз Аллен билан бирга дуо қилдик ва у бу дунёда ўзи ҳақида қайғурадиган Зот борлигини билиб хайрлашди.

Шон билан иккимиз Сан–Диегодан тоғдаги уйчамизга қайтаётганимизда, ўғлим шундай деди: «Дада, мен сэндвичнинг атиги учдан–бирини едим, лекин худди иккита қисмини егандек сезаяпман ўзимни. Биз ўша Аллен билан бўлишганимиз жуда яхши бўлди–да. Унга ёрдам бердик деб ўйлайман». Вазиятдан фойдаланиб, ўғлимга атрофдагилар билан бирор нарсани бўлишаётганимизда, ўз эҳтиёжларимизни тўлдиришни Худога ишониб топшираётган бўлишимизни, У ҳар доим биз ҳақимизда қайғуришинии тушунтирдим. Худо ё бу ҳаётда ёки нариги дунёда биз мукофотланишимизни назорат қилиб туради.

Болага ўз вақтини ёки ўзига қимматли бўлиб туюлган бирор нарсани таклиф қилинг. Ҳатто кичкинтойлар ҳам Худо уларни қандай сахий сийлашини ўзлаштириб олишга қодир. Ўзининг чўнтак харажатларини узоқ мамлакатдаги ҳамма нарсадан маҳрум болалар учун хайрия қилиш бола учун мутлақо фойдали тажриба бўлиши мумкин. Кўплаб инсонпарвар ташклотларнинг тузилиши шундай қурилганки, болаларнинг ўз тенгдошларига хайрия қилишини рағбатлантиади {масалан, болаларга хатлар ва фотосуратлар алмашиш имконияти берилади). Хайрия фаолиятида иштирок этиш уларга Худо севгиининг бу ажралиб турувчи хусусиятини тушунишларига ёрдам беради.

Ўзини яхши кўришга хос бўлмаган муносабатлар ва хулқ–атворнинг кўргазмали намуналари ҳам анча фойдалидир. Ўз вақтингиз, куч–қувватингиз ёки буюмларингизни хайрия қилган муносабатлар ҳақида болаларга сўзлаб беринг. Улар бу муносабатлар сиз учун қанчалик оқ фотиҳа бўлиб чиққанини билиб қўйишсин. Биринчи қўллардан олиган гувоҳлик болаларни беғаразлик ва бошқа одамнинг эҳтиёжларига эътиборни жамлаш ўзаро муносабатларни мустаҳкам қилиши ва мукофотлар ҳамда қониқиш келтиришига ишонтиради.

ҲАҚИҚИЙ СЕВГИ БЕРА ОЛИШИДАН ОЛДИН, ОЛИШИ ЗАРУР

Биз ўзимизда йўқ нарсани бера олмаймиз — бу шубҳасиз. Жумладан муҳаббатда ҳам. Ўзимиз олмаган нарсани биров билан бўлиша олмаймиз. Ҳаворий Юҳанно ёзган эдики: «Ҳақиқий севги — бизнинг Худога бўлган севгимиз эмас, балки Худонинг бизга кўрсатган севгисидир. <...> Биз севамиз, чунки Худо бизни биринчи бўлиб севди.» (1 Юҳ. 4:10, 19).

Яқинларни яхши кўриш лаёқати Худонинг муҳаббати ва атрофдагиларнинг бизга бўлган муҳаббати билан бирга келади. Қалбимизни Ўзининг муҳаббати билан тўлдирмай туриб, Худо бизни яқинларимизга нисбатан афв этиш, сўзсиз қабул қилиш, ҳамдардлик ва эътибор бериш, муҳаббатимизни намоён қилиш ва тан олишга чақирмайди. Масалан, ҳаворий Павлус шундай дейди: «бир–бирингизни биродарлардай қабул қилинг. Шундай қилиш Худога шуҳрат келтиради» (Рим. 15:7). Биз Исо томонидан қабул қилинганимизда, атрофдагиларни қабул қила оламиз. Худонинг сахий муҳаббати ва атрофдагиларнинг муҳаббати туфайли бизнинг ўзимиз беғараз қурбон қилиш ва севиш қобилиятига эга бўламиз.

Одамларни севиши ва уларга ишониши қийин бўлганлар ҳақида ўйлаб кўринг. Балки ўтмишида уларда ёмон ва охир–оқибатда бузилган муносабатлар тажрибаси бўлгандир. Ўтмишдаги мустаҳкам ва ахлоқан соғлом муносабатлар бизнинг бу соҳадаги бугунги ва келгуси муваффақиятларимиз гарови бўлади. Ва аксинча: ўтмишдаги ёмон тажриба бугун ва келгусида бузилган муносабатлар шаклланишига олиб келади. Бу узилмас доира узилиши керак ва бундай имконият бизга ҳақиқий Худо севгиини қабул қилиш имкони орқали берилган.

Мен нохуш оилада ўсганлигимни гапириб ўтгандим. Мен ҳақиқатан ҳам на севгини қабул қила олардим, на уни намоён қилардим. Ўзимнинг бўлғуси оиламда хулқ–атворнинг бу зарарли моделини яна давом эттиришга маҳкум эдим... токи Худо, ўзим ва атрофимдаги одамлар билан соғлом муносабатларга эга бўлмагунимга қадар.

Мактабда ва университетда ўқиган вақтимда менга аъзолари бир–бирини севадиган оила жуда ҳам етишмасди. Дик ва Шарлотта Дэй қиёфасида бундай тақводор оилани учратиш менга насиб қилди.

Мен Дик билан 1960 йилларда, иккаламиз ҳам семинарияда ўқиётганимизда танишдим. Дик бошқа талабалардан бир неча ёш катта эди ва унинг хотини ҳамда тўрт фарзанди бор эди. У ўттиз беш ёшга кириши арафасида хизмат қилиш тақдирига ёзилганига узил–кесил ишонган ва ҳис қилганди. Биз биргаликда бўлғуси ўқув фанларини тан олаётганимизда танишиб қолдик ва шу заҳотиёқ умумий тил топишдик.

Тез орада мен Дэй оиласининг яна бир аъзосига айландим, кўпинча уларникига энг ноқулай вақтда, масалан, ўша пайтда менга ўта муҳим бўлб туюлган бирор нарса ҳақида гаплашиш учун тонгги 6:30 ёки тунги 11:00 дан кейин кириб бораверардим. Сабрли Дик ҳар доим менга нисбатан яхши ва эътиборли муносабатда эди. Болалик йилларимда бундай муносабат ҳақида фақат орзу қила олардим, холос.

Мен Дик ва Шарлотта бир–бирига ва болаларига нисбатан қандай муносабатда бўлаётганидан таъсирлангандим. Улар болаларни тинимсиз рағбатлантириб ва уларга ўзларининг ўзига хослиги ва ўрнини босиб бўлмаслигини ҳис қилишга имкон бериб, болаларни қабул қилишар ва қадрлашарди. Улар ўз меҳрини эркаловчи сўзлар, нозик қўл текизишлар ва тез–тез қучоқлашлар орқали намоён қилишарди. Айтиш мумкинки, Дэйнинг оиласи туфайли мен бағрига босиш нима эканлигини билдим. Дик ва Шарлотта ҳар доим уларга муҳтож бўлганларнинг ёнида эди. Улар ҳар доим болалар учун вақт топишарди, бу менда ўчмас таассурот қолдирди, чунки отам менинг борлигимни камдан–кам эсга оларди.

Мен Дик ва Шарлоттанинг оиласида пайқаган яна бир хусусият бор эди: ота–оналар уй ишларида ёрдам бергани учун болаларга миннатдорчилик билдиришарди. Чиқиндини олиб чиқиш, уй йиғиштириш, хуллас нима бўлса, ҳаммасида улар болаларга берган ёрдамлари учун миннатдорчилик билдиришни эсдан чиқаришмасди. Ўз болалигимни эслар эканман, шуни айтишим мумкинки, отам менга меҳнат қилишни ва бунинг учун ундан миннатдор бўлишимни ўргатди. Лекин у мен қилган ишнинг қадрига етармиди? Умуман шунақаси бирор марта бўлганини эслай олмайман.

Амалда Дикнинг оиласи мен учун илгари ҳеч қачон бўлмаган оила бўлиб қолди. Ўзаро меҳримиз туфайли мен ахлоқан соғлом инсоний муносабатлар қандай бўлишини билиб олдим. Ўзингизнинг нохуш ўтмишингизнинг таъсирини енга туриб (бу у ёки бу даражада ҳар биримизга хос), маънавий камолотга етган, Каломдаги шахслараро соғлом муносабатларни бировлардан эшитмаган масиҳийлар оиласини топишга ҳаракат қилинг ва улар билан дўтслашинг. Маънавий камолотга етган, эҳтимол бобонгиз қатори бўлган оила бошлиғидан сизга устозлик қилишини сўранг. Ўз илтимосингиз билан сиз унга ҳурматингизни билдирибгина қолмай, ўз болаларингиз билан илиқ ва ишончли муносабатда бўлишингизга керак бўлиб қоладиган ҳиссий кўникмаларга эга бўласиз.

ҲАҚИҚИЙ СЕВГИ БОШҚА ОДАМНИНГ ЭҲТИЁЖЛАРИ ҲАҚИДА ҚАЙҒУРИШДИР

Таъкидлаш жоизки, Исонинг меҳрли қалбини тасвирлаш учун “раҳм қилди” феъли ва унинг синонимлари бошқаларга қараганда, кўпроқ ишлатилади дейиш мумкин. Икки нафар кўзи ожиз одамларни кўриб, У яна “раҳм қилди”. Мохов бўлганни кўриб У яна “шафқат қилди”, оч ва дайдиб юрганларни кўриб, Худонинг “раҳми келди”*.

____________________

*Қаранг: Мт. 9:36; 14:14; 15:32; 20:34; Мк. 1:41; 6:34; 8:2. — Муаллиф изоҳи.

Кулфатда қолган одамлар билан учрашув Исонинг муҳаббатга тўла қалбида дарҳол акс–садо уйғотди ва бу кулфатда қолган одамнинг жисмоний ёки руҳий муҳтожлиги эканлигининг аҳамияти йўқ. Мана шу ҳақиқий севгининг намоён бўлиши — муҳтожликда қолган одамнинг муаммосига дарҳол жавоб бериш.

Биринчи фарзандингиз дунёга келиши билан у сизнинг эътиборингизни ўзига жалб қилиш қобилиятига эга эканлигини сезмаган бўлишингиз мумкин эмас. Янги туғилган чақалоқларнинг жуда ҳам овози баланд бўлади! Менимча, сизнинг болаларингиз ҳам ўзларининг “вокал қобилияти”дан маҳорат билан фойдаланишган. Бола қулоғингизни “роҳатлантириши”нинг сабабларидан бири — у очқаган эканлигини сизга билдиришга уринишидир. Ишончим комилки, сиз хотинингиз билан бирга унинг бу эҳтиёжини ортга суриб қўймайсиз ва дарров очқаган болани тўйдиришга тушасиз. Кўкрак сути ёки сут аралашмасини олгач, бола бошқа бир эҳтиёжга дуч келади, унинг таглигини алмаштирар экансиз, сиз бу эҳтиёжини ҳам қондиршга шошиласиз. Ниҳоят у ухлай бошлаганида, унга қулай ва хавфсиз уйқу учун шароит яратиб, сиз қувонч билан бу эҳтиёжини ҳам қондирасиз. Боланинг жисмоний эҳтиёжларини таъминлаш билан сиз у туғилган пайтдан бери машғулсиз ва бу — ҳақиқий севгини намоён қилишнинг бир қисмидир.

Болага муҳаббат унинг муҳим ҳиссий ёки руҳий эҳтиёжларини қондиришни назарда тутади, чунки жисмоний эҳтиёжлари билан бир қаторда унда қалб эҳтиёжлари ҳам бор. Бу эҳтиёжларни қондирар эканмиз, биз болага ўз навбатида атрфодагиларнинг муҳим эҳтиёжлари ўрнини тўлдиришни ўргатиб борамиз. Бу ахлоқан соғлом муносабатларнинг фарқловчи хусусиятидир.

Мен Дэйлар оиласида айнан шундай ўзаро муносабатларни кузатдим. Бир–бирининнг муҳим ҳиссий эҳтиёжларини қондирар экан, бу оиланинг аъзолари ўзинигина яхши кўрадиганлар эмасди. Дик ва Шарлотта болаларга уларнинг эҳтиёжини қондирувчи муҳаббат намоён қиларди, ҳар бир боланинг қабул қилиш, тан олиш ва меҳрга бўлган ҳиссий эҳтиёжлари қондирилгани учун, оилада ҳукмрон бўлган муҳит болаларни атрофдагилар билан ҳам худди шундай йўл тутишга ўргатарди.

Узоқ йиллар давомида мен ўз болаларимнинг ҳамма ҳиссий эҳтиёжларини билавермаслигимдан ташвишланиб юрдим. Бунинг устига, мен ўзимнинг руҳий эҳтиёжларим ёки Доттининг руҳий эҳтиёжлари билан танишлигимни ишонч билан айта олмасдим. Олдинги бобларда улардан баъзилари ҳақида эслатиб ўтдим, масалан қабул қилиниш, тан олиниш, қўллаб–қувватлаш, эътибор кўрсатишга бўлган эҳтиёжлар. Муқаддас Китоб эслатадики, бизда мавжуд бўлган камида ўттиз бешта ҳиссий эҳтиёжлар у ёки бу даражада қондиришга муҳтож. Биз уларни бир–биримизга бўлган Каломдаги чақириқлар деб атаймиз, масалан: «бир–бирингизни биродарлардай қабул қилинг» (Рим. 15:7), «барча аъзолар бир–бирига ғамхўрлик қилади» (1 Кор. 12:25), «бир–бирингизга далда бериб, куч ва ғайрат бағишланг» (1 Фес. 5:11) ва ҳоказо. Мени Каломдаги бу парчалар билан таништирган азиз дўстим, доктор Дейвид Фергюсон одамнинг ҳаётида энг устувор бўлган ўнта руҳий эҳтиёжларни қандай аниқлашни менга тушунтириб берди. Унинг маслаҳати бебаҳо ёрдам бўлди ва оилам аъзоларининг энг муҳим ҳиссий эҳтиёжларини қондириш учун муайян қадамларни кўрсатиб берди.

Албатта, Калом саҳифаларидан барча ҳиссий эҳтиёжларни ўзингиз топа оласиз, лекин мен улардан ўнтаси билан чекланаман ва Муқаддас Китоб саҳифаларига (биз эҳтиёжнинг мавжудлигини шу ердан блиб оламиз) ҳавола қилган ҳолда, ҳар бир эҳтиёжга таъриф бераман. Одамнинг устувор руҳий эҳтиёжларининг рўйхати билан танишар экансиз, улардан қайси бири болаларингизнинг ҳар бири учун биринчи даражали аҳамиятга эга эканлигини аниқлашга ҳаракат қилинг. Бу эҳтиёжларни тасвирлаш биринчи шахс номидан бўлади, яъни улар ўрни тўлдирилганда, худди боланинг ўзи тасвирлаганидек.

Қабул қилишга бўлган ҳиссий эҳтиёж. Сенинг менга бўлган муҳаббатинг шартларсиз бўлганида, айниқса, менинг хулқ–атворим унчалик идеал бўлмаганида, мен ўзимни қабул қилинган деб ҳисоблайман. Қабул қилиш туфайли мен аслида қандай бўлсам, шундайлигимча мени яхши кўришларини ҳис қиламан (қаранг: Рим. 15:6).
Эътибор(ғамхўрлик)га бўлган ҳиссий эҳтиёж. Мени ҳаяжонлантираётган нарса билан самимий қизиққанингда мен ҳақимда қайғураётганингни ҳис қиламан (қаранг: 1 Кор. 12:25).
Маъқуллашга ҳиссий эҳтиёж. Сен одам сифатида мендан рози эканлигинг ва менинг борлигим сенга ёқимли эканлигингни кўрсатганингда сенинг маъқуллашингни ҳис қиламан (қаранг: Рим. 14:18).
Тан олишга ҳиссий эҳтиёж. Мени мақтаганингда ва ютуқларим ёки бирор нарсага эришишдаги куч–ғайратларим учун миннатдорчилик билдирганингда бу менга жуда ёқади (қаранг: 1 Кор. 11:2).
Юпатишга (хайрихоҳликка) бўлган ҳиссий эҳтиёж. Менинг изтиробларим туфайли куйиб–пишганингда ва менга ҳамдардлик билдирганингда мен ҳар доим юпанаман (қаранг: 2 Кор, 1:3–4).
Қўллаб–қувватлашга ҳиссий эҳтиёж. Менга ёрдамга келганингда ва менинг юкимни енгиллатиш ва муаммомни ҳал қилиш учун елкангни тутганингда сенинг қўллаб–қувватлашингни ҳис қиламан (қаранг: Гал, 6:2).
Ҳурмат қилишга ҳиссий эҳтиёж. Менинг фикрларим ёки ғояларимни қадрлаганингда ва мени уддабурон деб ҳисоблаганингда менга бўлган ҳурматингни ҳис қиламан (қаранг: 1 Бут. 2:17).
Ҳимояланганликка ҳиссий эҳтиёж. Менинг ҳаётимдан йўқотиш ёки муҳтожлик қўрқувини чиқариб юборишга уринаётганингда ёки бизнинг муносабатларимизни ҳеч қандай ҳолатлар тебрата олмаслигига менда ишонч уйғотаётганингда ўзимни ҳимояланган деб ҳис қиламан (қаранг: 1 Юҳ. 4:18).
Севгига ҳиссий эҳтиёж. Мендан қучоқлаш ва эркаловчи сўзларингни аямаганингда ўзимни севилган деб ҳис қиламан (қаранг: Рим, 12:10).
Маъқуллашга ҳиссий эҳтиёж. Мени илҳомлантирганингда ва ижобий мақсадларга эргашишга ундаётганингда ўзимни маъқулланган деб биламан. (Қаранг: Ибр. 10:24)

Болаларимиз ҳаммасидан кўра кўпроқ қандай ҳиссий эҳтиёжларни қондиришга муҳтож канлигини билиш қанчалик яхши бўларди.! Бу ҳиссий эҳтиёжлар ҳар биримизга у ёки бу даражада хос бўлиб, улардан ҳар бирини қондириш биз учун катта аҳамиятга эга. Барибир ҳар бир муайян ҳолатда алоҳида эҳтиёжлар устувор бўлиши мумкин. Масалан, Хизер учун унга эътибор бериш ҳамма нарсадан кўра кўпроқ муҳим бўлгани ҳолда, Шонга ҳурмат катта аҳамият касб этади. Дотти ҳаммасидан кўра кўпроқ қўллаб–қуватлашга муҳтож, мен учун эса тан олиш ўта муҳим. Ҳақиқатан ҳам, кейин оила даврасида муҳокама қилиш учун болаларингиз, хотинингиз ёки ўзингизга қайси уч–тўртта ҳиссий эҳтиёжлар энг муҳим эканлигини билиш ортиқчалик қилмасди. Қариндошларингиз бир–бирининг ҳиссий эҳтиёжларини қондириш учун онгли саъй–ҳаракат қилаётгани қандай ажойиб!

Ҳам ўзингиз учун, ҳам оила аъзоларингизга устувор бўлган руҳий эҳтиёжларни аниқлаб олишда сизга ёрдам бериш учун, шу китобнинг охирида келтирилган анча фойдали тестдан фойдаланишни тавсия қилган бўлардим. Доктор Дейвид Фергюсон томонидан “Great Commandment Network” билан ҳамкорликда ишлаб чиқилган бу тест сизга ва оила аъзоларингизга қайси ҳиссий эҳтиёжлар устувор эканлигини билиб олишда ёрдам беради.

Бошқа одамларнинг ҳиссий эҳтиёжларини тушуниш ва ўрнини тўлдиришга болаларни тайёрлаш сифатида уларни мен билан бирга Доттининг ҳиссий эҳтиёжларини қондиришда фаол иштирок этишга таклиф қилдим. Шундай қилиб, мен уларга намуна бўлдим ва айни пайтда уларга сўзда эмас, ишда ўз онасига ҳақиқий ёрдам кўрсатиш имкониятини бердим. Масалан, туғилган кунни олайлик. Албатта, сиз ҳар йили ўз болаларингизнинг туғилган кунини иншонлайсиз. Бу уларнинг энг асосий ҳиссий эҳтиёжларини қондиришнинг ажойиб имконидир. Навбатдаги туғилган кунни байрам қилиш вақтида болалар сизнинг ҳиссий эҳтиёжлардан бирининг ўрнини тўлдириш ниятида эканлигингизни билишига ишонч ҳосил қилинг. Кейинроқ уларга уларнинг ҳиссий эҳтиёжини қондиришингиз туфайли улар ҳам бошқалар учун худди шундай қилиши мумкинлигини тушунтиринг, бунинг учун хусусан онасининг туғилган кунини нишонлашдан фойдаланинг.

Доттига бир оғиз ҳам сўз демай туриб, мен болаларни тўпладим ва онасининг туғилган кунини нишонлашни ташкил этиш бўйча ўз режаларим ҳақида уларга сўзлаб бердим. Эсимда, мен ўшанда бундай деган эдим: «Болалар, онангизнинг туғилган куни яқинлашаяпти ва менга сизларнинг ёрдамингиз керак. У биз уни қанчалик кучли севишимизни ва у ҳақда яхши ғамхўрлик қилишга уринаётганимизни тушуниши учун уни қандай хурсанд қилсак бўлади?»

Шундай “махфий йиғилишлар”нинг бирида Келли шундай деди:

Биз пляжга сайр уюштиришимиз мумкин, чунки онам пляжда дам олишни ёқтиради.
Менда бир ғоя бор, — эълон қилди Шон. – Онам спагеттини яхши кўради ва биз кечки овқатга унга спгаетти тайёрлаб беришимиз мумкин.
Менда яхшироқ фикр бор, – гапга қўшилди Кэти. – Нега энди пляжда спагетти тайёрлаб сайр қилишимиз мумкин эмас экан?

Бу «махфий йиғилишлар» болаларга онасининг ҳиссий эҳтиёжини қондиришни ўргатишнинг ажойиб имконияти бўлиб чиқди, худди уларнинг туғилган кунларида ҳамма оила аъзоларимиз уларнинг ҳиссий эҳтиёжларини қондириш ҳақида қайғурганидек. Ўшанда биз Дотти учун тайёрлаган табрик откриткасида болаларнинг ҳар бири бир нечта муҳаббат ва қўллаб–қувватлашга йўғрилган сўзларни ёзиб қўйишди. Уларга оналаридан қанчалик кўп муҳаббат ва қўллаб–қувватлаш олганликларини, энди эса унга ўз миннатдорчилигини билдиришлари учун имконият туғилганини эслатдим.

Болаларга эътибор бера туриб ва уларга ғамхўрлик қилаётиб, уларни ҳеч қандай шартларсиз қабул қилишнгизни, тан олишнигиз, қўллаб–қувватлашингиз, маъқуллашингиз, ҳурмат қилишингиз ва севишингизни намойиш қилишга урининг. Лекин шунда тўхтаб қолманг. Уларни ўзингизнинг иттифоқчингизга айлантиринг ва онасининг ҳаётидаги худди шундай ҳиссий эҳтиёжлариниг ўрнини тўлдириш ҳақида қайғуришни ўргатинг. Уларга топқирлик қилишни ва сиз билан бирга онасининнг руҳий эҳтиёжларини қондиришда фаол иштирок этишини таклиф қилинг.

ҲАҚИҚИЙ СЕВГИ ТАНЛОВНИ НАЗАРДА ТУТАДИ

Кўп йиллар ўтиб кетди, лекин мен ўзимга савол билан мурожаат қилган руҳонийнинг сўзларини унута олмайман: «Жослин Дейвид, сен Дороти Энни қонуний хотинликка оласанми? У билан бирга бўлиш ва шу кундан бошлаб уни қувончи ва қайғусида ҳам, бойлиги ва камбағаллигида ҳам, касаллиги ва соғлиғида ҳам эҳтиёт қилиш, токи ўлим сизларни ажратмагунича уни севиш ва эркалашга тайёрмисан?»

Ўша унаштириш ва тўй тантанаси бизнинг Дотти билан никоҳимизнинг якунланиши эмас, балки бошланиши бўлди. Ҳақиқий севги, айниқса, никоҳ йўлнинг тугаши эмас, балки икала севишган учун муҳаббат аҳди билан мустаҳкамланган саёҳатниниг бошланишидир. Кўраяпсизми, муҳаббат таловни назарда тутади. Мен Доттининг садоқатини қабул қилдим ва бу танлов унга содиқликни сақлаш ва охирги нафасимага уни бутун қалбим билан севишга онгли қарор қилиш эди. Фақат бир аёл – ўз хотинингизга муҳаббатни танлаб олар экансиз, сиз унга нисбатан содиқлик ва вафодорликни танлаб оласиз. Эр–хотилик муносабатларининг моҳияти шундан иборат. Бошқа одамлар билан муносабатларимизнинг ҳаммаси ҳам бутун умр давом этавермайди. Баъзи дўстона муносабатлар турли сабабларга кўра, тугаши мумкин, лекин сиз узоқ муддатли муносабатларга мўлжал олган бўлсангиз, онгли танловга тайёр туринг.

Болаларингиз муҳаббат – шунчаки туйғу ёки ҳиссий иштиёқ эмаслигини билиб қўйсин. Севги ҳолатларга қарамай, биз учун қадрли бўлган одамнинг ёнида бўлиш аҳдига асосланган. Ўз тўйингиз бўлган кунни нишонлашдан фойдаланинг ва болаларга сизнинг никоҳингиз – бутун умр чўзилиши насиб этган никоҳлардан бири эканлигини айтиб беринг. Тўйингиз бўлган кунни нишонлашни оилавий тантана қилиб олишингиз мумкин. Никоҳдаги садоқат – танлов эканлигини ва сиз ҳамиша фақат ўз хотинингизнигина бутун қалбингиз билан севишни танлаб олишингизни айтиб беринг.

Бирор кишининг тўйига таклиф қилишганидан фойдаланиб қолинг ёки бу тантанага болаларингиз билан бирга боринг. Уларга романтик муносабатларнинг табиий натижаси сифватида никоҳ тузар экан, одамлар танлов қилишини ва бир–бирига содиқ қолишга тантанали ваъда беришини болаларга тушунтиринг. Бугунги кунда бу ваъдалар осонгина бузилаётгандек тасаввур уйғонмоқда, никоҳ аҳдлари узоқ муддатли эмас ва эр–хотинлик муносабатлари ҳиссиётлар қанча яшаса шунча давом этмоқда. Болаларга никоҳдан Худонинг нияти бундай эмаслигини тушунишларига ёрдам беринг. Токи улар эр–хотин бир–бирига содиқ қолганида. Уларнинг муносабатлари бутун умр давом этишини билиб олишсин.

Бир умр давом этувчи эр–хотинлик муносабатлари – худонинг никоҳдан кўзлаган ниятидир. ҳақиқий севги фақат ўзинигина севиш эмас, балки бошқа одамнинг эҳтиёжлари ҳақид қайғуришдир. Отанинг олтинчи мажбурияти, яъни ҳақиқий севги нима эканлигини болага тушунтиришга уриниш мана шундан иборатдир.

Книга на узбекском языке - 10 ОБЯЗАТЕЛЬСТВ ОТЦА. Как сделать свое влияние на детей глубоким и плодотворным
Автор: Джош Макдауэлл

Если вы отец — молодой, старающийся не заснуть на работе из-за хронического недосыпания, или бывалый, закаленный многолетними родительскими коллизиями, — эта книга для вас! Книга знаменитого американского проповедника Джоша Макдауэлла рассказывает о тех обязательствах, которые автор взял на себя перед Богом, своей семьей и самим собой ради того, чтобы воспитать в своих детях почтение к Господу и родителям. Практические рекомендации, которые автор дает на основе личного опыта и библейской мудрости, будут полезны и молодым, и бывалым отцам, желающим сделать свое влияние на детей глубоким и благотворным. В конце нее читателей ждет бонус: тест на определение основных эмоциональных потребностей.

Содержание: Предисловие
Глава 1. Так что же делать отцу?
Глава 2. Первое обязательство. Постараться всегда с любовью говорить ребёнку истину
Глава 3. Второе обязательство. Постараться нести ответственность не за ребёнка, а перед ним. Часть первая
Глава 4. Второе обязательство. Постараться нести ответственность не за ребёнка, а перед ним. Часть вторая
Глава 5. Третье обязательство. Постараться быть ребёнку примером для подражания
Глава 6. Четвёртое обязательство. Постараться объяснить ребёнку, Кто такой Бог и на кого Он похож
Глава 7. Пятое обязательство. Постараться научить ребёнка не быть эгоистом
Глава 8. Шестое обязательство. Постараться объяснить ребёнку, что такое настоящая любовь
Глава 9. Седьмое обязательство. Постараться научить ребёнка отличать добро от зла
Глава 10. Восьмое обязательство. Постараться объяснить ребёнку Божий замысел интимных отношений
Глава 11. Девятое обязательство. Постараться объяснить ребёнку, почему мы верим в то, во что мы верим
Глава 12. Десятое обязательство. Постараться воспитать в ребёнке благодарное сердце
Послесловие. "Я сделаю всё возможное"
Тест на определение эмоциональных потребностей
Примечания