Джош Макдауелл. Саботли инсон - (3-боб) Китоб Ўзбек тилида
Sabotli inson (Djosh Makdauell) O‘zbek tilida Audiokitob
Оғир хотиралардан ақл бовар қилмас марҳаматгача бўлган йўлни босиб ўтган инсоннинг ҳақиқий тарихи
МУНДАРИЖА
Муаллифдан
Биринчи боб - Ер юзидаги ҳамма нарса ажойиб
Иккинчи боб - Азалда
Учинчи боб - Уэйн
Тўртинчи боб - Меньшойнинг хиёнати
Бешинчи боб - Мактаб
Олтинчи боб - Ҳарбий ҳаво кучлари
Еттинчи боб - Янги уфқлар
Саккизинчи боб - Буюк Британия
Тўққизинчи боб - Саёҳат давом этади
Ўнинчи боб - Ҳаммаси бошқатдан
Ўн биринчи боб - Уитон ва келажак
Ўн иккинчи боб - Уйга қайтиш
Ўн учинчи боб - 1961 йилнинг ёзи
Ўн тўртинчи боб - Битирув курси
Ўн бешинчи боб - Унаштириш ва ўқишнинг тугаши
Ўн олтинчи боб - Сўнгги ёз
Ўн еттинчи боб - Ғарбга
Ўн саккизинчи боб - Даъват
Ўн тўққизинчи боб - Зангори океан
Хотима
Учинчи боб. Уэйн
«Уэйн бўлмаганда, мен нима қилган бўлардим-а», — деб айтишни яхши кўрарди онам. Онам бекорга шундай демасди.
Бутун уй ишлари Уэйн Бэйлининг зиммасида эди. Онам, вазни оғирлигидан ва камҳаракатлилигидан, уй ишларини қила олмасди. Уэйн биринчи марта, мен олти ёшлигимда оиламизга кириб келди, у фермернинг хотини вазифасининг кўп қисмини ўз елкасига олди. У хўжалик ишлари билан чекланиб қолмасди, гўзаллик ўрнатишни ҳам яхши кўрарди. Бизнинг уйимизда турли-туман сурат солинган салфеткалар жорий қилинмаган эди, Уэйн эса нафақат кашфиётчилигини намойиш қилди, балки қандайдир дидини ҳам кўрсата олди. Меҳмонхонанинг деворларига полкалар ясаб, полкаларга турли декоратив косалар, пиёлалар ва шунга ўхшаш майда-чуйда нарсаларни терди, уйимиз шу тариқа анча шинам бўлиб қолди. Уэйн яна тўти қушлар ҳам олиб келди, аммо онам, бу қушларингни ўз хонангда сақла, деб мажбур қилди. Уэйннинг хонаси иккинчи қаватда эди.
Икковимиз учрашган кунни ҳамон эслайман. Онам мени чақирганда, у ошхонада эди:
— Мана, бизнинг шумтакамиз! Сизни асло зериктирмайди, — деди онам мени Уэйн томонга юзлантириб. — Бугундан бошлаб, менга қулоқ солмаган бўлса ҳам, у сизга қулоқ солади.
Уэйн кулиб қўйди. Унинг қиёфасида биронта ажралиб турадиган аломат йўқ эди: қирқ ёшлар атрофида, озғин, қоматдор, бармоқлари одатдан ташқари узун. У сочларини пешонасидан орқага тараган, кўйлаги ва шими тоза, ҳамма тугмалари қадалган. Менга пешвоз чиқиб, кўзларимга боқиш учун эгилди. Кулганда чеҳраси очилиб кетарди, юпқа лаблари очилиб, катта оғзида майда сарғимтир тишлари кўриниб турарди. Кейин Уэйн қўлларини елкамга ташлаб, деди:
— Хавотир олманг, Макдауэлл хоним, — деди у. — Джош билан жуда яхши чиқишиб кетамиз. Шунда у менга кўзини қисиб қўйди: — Шундайми, кичкинтой?
Онамнинг кулгидан чеҳраси очилди:
— Хўп, майли. Хўш, ундай бўлса ишга киришамиз.… Уэйн, бир неча ойдан бери шипнинг чангини артганим йўқ. Сен чўзилиб артишинг қийин эмас…
Уэйн билан онам уйни йиғиштиришга киришиб кетишди. Мен бир оз эшик олдида туриб, ошхонадан қочиб чиқдим. Уэйнга бир марта орқасидан қарадим. Уэйн хохолаб, онамнинг фартугини ўзига ўлчаётган эди. «Шу ҳам ёрдамчи бўлдими?! — деб ўйладим мен шунда. — Чанг артар эмиш, оғилхонадаги гўнгни бир тозалаб кўрсин–чи».
* * *
Ўша куни эрталаб Уэйнни оғилхонага чақириб келиш учун уйга югурдим. Аммо ёрдам тамомила бошқа эди. У, албатта, бақир-чақирни эшитган, нимадир юз берганидан хабардор бўлган. Бунинг устига, юз берган воқеа биринчиси ҳам эмас, охиргиси ҳам эмас эди. У эндигина идиш-товоқларни ювиб бўлган экан, ошхонанинг туйнукчасидан бошини чиқариб, кейин шошилмасдан, қўлларини ошхона сочиғига артиб, менинг ёнимга келди. У эгилиб, пишиллаб, юзимга қараб, сўради: «Онанг мени чақиряпти, шундайми, кичкинтой?»
Мен сал бўлмаса орқамга ўзимни ташлаб юборай дедим. Ҳар доим унинг оғзидан қўланса ҳид анқирди. Барибир, кўзларида меҳрибонлик барқ уриб турарди, гўё мени тушунаётганини ва ўзаро бир-биримизни тушунишга умид қилаётганини кўрсатишни истар эди. Аммо у мени қучоқлаб, юпатмоқчи бўлганда, мен атайлаб ўзимни орқага ташладим бу билан унинг юзида хафа ифодани кўрмаётганимни ифодаламоқчи бўлдим.
— Боринг, онамга ёрдам керак, — деб айтдим, холос.
Уэйн яна менга қўлларини чўзди, бу сафар сочларимни силаш учун чўзган эди:
— Хавотирланма, Джош. Борайлик, кўрайлик-чи, биз нима қила оларканмиз.
Биз уйдан чиқиб, оғилхонага йўл олдик. Онам мен қолдириб кетган жойда ҳамон ётарди. Аммо ўзи турмоқчи бўлиб, орқага, олдинга чорасиз эмаклайвериб, ҳамма ёғини молнинг гўнгига белаб юборган эди.
Шу пайтда яна бир ишчимиз пайдо бўлди. У мендан бир неча ёш катта бўлиб, лақаби Пакана эди. Учовимиз онамни аранг турғаздик. Онамнинг иккала сони тос чаноқлари бўғимидан чиқиб кетган экан. Бу ҳол тез-тез такрорланиб турар, отам ургандагина эмас, вазни оғирлигидан шундай бўларди.
Пакана пикап машинамизни ҳайдаб келди, биз онамни уйимизнинг остонасигача олиб келдик, кейин анча машаққатлар билан уйнинг ичига олиб кирдик. Онамнинг бўғинларини тўғрилаб қўйсин деб, Уэйн доктор Блейксни олиб келгани кетди. Пакана, сени мактабга олиб бориб қўяй, деб таклиф қилди. Аммо мен Доллини миниб кетишга қарор қилдим. Агар имкон бўлганда эди, мен Тинч океанигача ҳам уни миниб елдай учиб борган бўлардим. Аммо Долли қари, ишчи от эди. Бунинг устига, фермадан ташқарига ҳатто бир километрга ҳам чиқишга ўргатилмаган эди. Ҳатто мактабга босиб ўтиладиган йўл Долли учун анчагина йўл эди.
* * *
Онам бир неча ҳафта тўшакдан турмай ётди. Уй ишлари Уэйннинг зиммасида бўлди. Унинг оиласи йўқ (бу ҳақда унинг ўзи чурқ этмаган), аммо Леонард Миллер деган яқин дўсти бор эди. Агар қишлоқ йўлидан пиёда бориладиган бўлса, Миллернинг фермасигача икки километрча чиқарди. Леонард Уэйндан бир неча ёш кичик, ҳеч қачон уйланмаган, ҳамон ота-онаси билан яшарди.
Уэйннинг машина ҳайдашга гувоҳномаси йўқ эди, шунинг учун дам олиш кунлари Леноард машинасида келар, Уэйн иккаласи шаҳарга кетишарди. Ёз кунлари Леонард отасининг «Меркурий» кабриолетини миниб келарди.
— Бугун мен кеч келаман, — деб айтарди бундай пайтларда Уэйн, худди тарбияли ўсмир йигит ўз онасини огоҳлантириб қўйгани сингари, — хуллас, мени кутиб ўтирманглар.
— Бу сафар қаёққа йўл оляпсизлар? — сўрарди онам уларни эшик олдидан кузатар экан.
— Бэттл-Крикка, — деб жавоб берарди Уэйн дўстининг чиройли кабриолетига сакраб минар экан.
— Ўтган сафаргидай, киногами?
— Бўлмасам-чи!
— Қайси фильм қўйилаётган экан?
— «Хоҳиш» трамвайи! — бақириб жавоб берарди Уэйн, Леонард сабрсизлик билан машинани ўт олдиргунча. — Кута-кута кўзим тўрт бўлди, яна қачон кўраман!
— Ахир, бу фильмга икковларингиз борган эдингизлар-ку!
— Нима бўпти? Яна кўрамиз! — деб кулиб қўярди Уэйн ва Леонард машинани бургунга қадар онамга қўл силкирди.
— Қаранглар, ўзларингизни яхши тутинглар. — Онам ўзи билан ўзи гаплашиб, тебранганича уйга қайтарди.
Кейинроқ мен меҳмонларимиз Уэйн билан Леонардни ғийбат қилганларини эшитиб қолдим. Якшанба куни эди, Уэйн дам олишга кетган эди. Жаноб Брайен отам билан икки стаканни бўшатишгач, у: «Уэйн билан Леонард бекорга бирга юргани йўқ. Улар бир–бирини ёқтириб қолган», деб айтиб қолди.
— Менимча, — деди менсимаган оҳангда Брайен хоним, — улар шунчаки дўстлашган, холос.
— Сен яна ўзингнинг гапингни маъқуллаяпсан, — деди жаноб Брайен, — нима, сен уларнинг бепулга ишлайдиган адвокатимисан?
— Джорж, эшик ортида одамлар нима билан шуғулланганлари мен билан сени қизиқтирмаслиги керак, — деди Брайен хоним бармоғини юқорига кўтариб. Кейин у онамга ўгирилиб деди: — Эдит, сен ҳам шундай ҳисоблайсанми?
— Ҳа, мен ҳам шундай фикрдаман, — қўшилди онам.
— Агар одамлар бошқаларнинг ишига бурнини суқишни бас қилсалар, бундан ҳамма ютади, — деди Брайен хоним. — Кейинги пайтларда уйларнинг деворлари худди ойна деворларга ўхшаб қолди ва маданиятли одамларга ўшандай деворларга тош отиш ярашмайди, деб кенгроқ муҳокама қилишга киришди у.
Мен бу гапларнинг ҳаммасини иккинчи қаватга олиб чиқадиган зинапояда жим туриб эшитдим. Сўнгра аста-секин қадам босиб, Уэйннинг ётоқхонасига кирдим. У мендан, йўқлигимда қимматли тўтиқушларимга дон бериб турасан, деб илтимос қилган эди. Тўтиқушларга дон бериш менга ёқарди. Лекин ҳар сафар Уэйннинг хонасида бўлганимда, ўзимни ноқулай, жуда ғалати сезардим. Қушларга шоша-пиша дон бериб, яна эшикни ёпиб ташқари чиқдим.
Брайен хоним сингари, мен Уэйн билан Леонард ўртасида ёпиқ эшиклар ортида нималар бўлишини ишонч билан тасдиқлай олмасдим. Фақат Уэйн билан менинг ўртамда нима юз бераётганини айтишим мумкин эди.
* * *
Уэйн бизнинг оилада пайдо бўлгандан кейин икки ҳафталар ўтгач, менга шилқимлик қила бошлади. Биринчи марта шу ҳодиса юз берганда, мен олти ёшда эдим. Аммо нима юз бераётганига ақлим етмасди. Фақат ноқулайлик ва уялиш ҳиссини, сўнгра жунбиш ва қониқиш ҳиссиётларини, сўнгра қаттиқ ғазабни ва қаттиқ айбдорлик ҳиссини эслайман, холос. Уэйн томонидан жинсий алоқа ва эмоционал тазйиқ кейинги етти йилда ҳам давом этди.
Мен онамга икки марта шикоят қилдим, онам асло ишонмади ва бу ҳақда эшитишни ҳам истамади. Бу пайтда бутун Америкада, қолаверса, айрим одамлар ўртасида жинсий зўравонлик сингари мавзу алоҳида муҳокама қилинмаган. Одамлар, ҳамманинг олдида ифлос чойшабни қоқиш арзимайди, деб ҳисоблардилар. Бундай воқеаларни орани очиқ қилиш ўрнига, одамлар сукут сақлайдиган бўлдилар.
Уэйн менга қандай муносабатда бўлаётгани тўғрисида онамга айтмоқчи бўлганимда, онам менинг гапиришга уринишимни кесиб қўйгач, мен бу ҳақда ҳеч ким билан гаплашмадим. Менинг гапларимга ким ҳам ишонарди?! Агар кимдир ишонганда ҳам, бу вазиятга аралашмаган бўларди, муаммо ўзидан ўзи ҳал бўлиб кетади, деб умид қилган бўларди.
Аммо муаммо йўқолмади. Имкон пайдо бўлиши билан, худди овчи ўлжасини излагандай, Уэйн мени кузата бошларди. Агар мени бир-икки соатга уйда қолдириб кетадиган бўлсалар, Уэйн ҳозир бўларди. Оғилхонада ишлаганимда, атрофимда ҳеч ким бўлмаса ҳам, эрталабми ё кечқурунми у ўша ерда пайдо бўларди. Уэйн тонг саҳарда менинг каравотим четига ўрнашиб олиб мени сийпалаб, уйғотиб юборарди ва «Сенга ҳам ёқяптими, а?» деб гапириб қўярди. Сўнгра у мени каравотдан кўтариб турғизарди, мен мактабга унинг олдида кийинишимга тўғри келарди.
Вақти-вақти билан (бунга ишониш осон эмаслигини тушунаман) отам билан онам ғарбга — ўша пайтда қариндошлариникига меҳмонга кетишарди. Ўз-ўзидан бир неча куни мени Уэйнга топшириб кетишарди. Сафардан олдин онамнинг насиҳатлари шубҳаларга ўрин қолдирмасди: «Уэйн нима буюрса, у буюрган ишларни қиласан, агар қилмасанг, қайтиб келганимдан кейин шундай қиламанки, узоқ вақтгача эслаб юрасан».
— Мени ҳам ўзларингиз билан олиб кетинглар! — деб илтимос қила бошлардим. Аммо онамнинг кўзларида ҳақиқий ғазаб алангланарди:
— Мактабга бориш ўрнига сайр қилгинг келиб қолдими, а? Ҳеч қачон, йигитча. Қолаверса, хўжалик ишлари билан ким шуғулланади?
Шундай сафарларнинг бирида — ўшанда тўққиз ёшларда эдим — эҳтимол, онам менинг тамомила руҳим тушганига эътибор бериб, мени чақирди. Сўнгра чап кафтимга диққат билан қаради. «Нима, ўша калласи ақлга тўла ўқитувчинг илгаригидай бармоқларингга уряптими?» деб сўради у. Мен бошимни чайқадим. Мен табиатан чапақай эдим, учинчи синфда ўқитадиган ўқитувчим жаноб Блум ёғоч линейка билан мени «бу одатдан халос қилишга» қатъий киришган эди.
Онам кафтимни туширди: «Майли, ҳечқиси йўқ, қайтиб келганимдан кейин биринчи ишим — директорнинг олдига чиқиб, ҳаммасини айтиб бераман. Нимани ўйлаб топаркин?» Онам хонани диққат назари билан кузатиб чиқди. Отам гўё «Америка фермерлари» журналини ўқиётгандай бўлиб кўринса ҳам, креслода осойишта, баъзан хуррак отиб қўярди. Онам ҳам эснаб, қўли билан ишора қилиб деди: «Бор, ухла, Джош. Вақт алламаҳал бўлиб қолди».
Икки-уч кундан кейин улар машинага ўтириб, жўнаб кетдилар. Юк машинаси ортидаги чангнинг ҳавога кўтарилишига қараб туриб, юз бериши муқаррар воқеаларга тайёргарлик кўрдим. Отам билан онам бир ҳафтадан кўпроқ бўлмас экан, энди Уэйндан қочиб қутулиб бўлмайди. У ҳар доим елкамни сийпалашдан бошларди (ҳозиргача энг яқин одамларим ҳам елкамдан қучганларида ва елкамга қўлларини қўйганларида, бардош беролмайман). Сўнгра юзларимдан ўпар ва бутун танамни қўллари билан сийпалаб чиқарди. Мен эса бақиргим келарди, кўзим тушган жойга қочиб кетгим келарди. Аммо қаерга ҳам қоча олардим?
Уэйн эса гапириб қўярди: «Асабийлашма, Джош, ўзингни бўш қўй. Ахир, ўзингга ҳам ёқади-ку».
Тўғри, тан олиш қанчалик оғир бўлмасин, ўзимга ҳам баъзан-баъзан ёқарди. Ахир, бу эътибор белгиси. Мен меҳрга чанқоқ эдим, аммо яқинларим менга меҳр кўрсатганини, мени қучоқлаганини асло эслолмайман! Болалигимда мени доимо шундай фикрлар асир қилганини эслайман: «Эҳ, агар шу одам менинг отам бўлганда эди. Агар у ичмаганда эди, агар Уэйн эмас, отам елкаларимни ушлаб бағрига босганда эди! Агар юзларимдан отам ўпганда эди, қалбимни қувончга тўлдирадиган яхши ва тасалли берадиган сўзларни айтганда эди!» О, ота муҳаббатига мен қанчалар ташна эдим!
Ота-онам ана шундай сафарлардан қайтиб келганларидан кейин, онамнинг биринчи сўрайдиган нарсаси, Уэйннинг гапига қулоқ солдингми, деган савол бўларди. Мен сўзсиз бошимни ликиллатиш билан жавоб берардим, ҳа, мен итоаткор эдим. Онам тасдиқлаш учун нигоҳини Уэйнга қаратарди, у ҳам дудмол илжайиш билан бошини ликиллатарди. Уэйн орқамда туриб, кафтлари билан елкаларимни маҳкам ушларди, унинг узун озғин бармоқлари билан, худди чирмовуққа ўхшаб, бўйнимни қисиб оларди: «Ҳа, Джош шундай дилкашки... фариштанинг ўзи», — деб жавоб берарди гуриллаган овозда.
Йилнинг тўрт фасли билан шуҳрат таратган, минглаб тепаликлар ва ён бағирлар орасидаги кўм-кўк яйловларда тинчгина сурувини боққан 1940–1950 — йилларнинг бошида Мичиганнинг бир четидаги қишлоқ фермасида болаликнинг роҳати ва фароғати мана шундай кечган эди. Кенг, эркин бу ўлкада қўшнилар ва дўстларни битта оиланинг аъзолари деб бемалол айтиш мумкин эди. Бу ўлкада одамлар кечаси эшикни ёпиш нималигини билмас, эркаклар бўш вақтларида шаҳар ичидан тинч оқиб ўтадиган дарёчада балиқ овлашлари мумкин эди. Ҳеч қандай хавотирлик бўлмаган, болалар тунлари ўзларининг ўринларида тинчгина ухлай оладиган ўлка эди...ҳеч бўлмаганда болаларнинг аксарият қисми.
Книга на Узбекском языке: - Непоколебимый (Джош Макдауэлл)
Джош Макдауэлл считается одним из самых известных в мире проповедников. Невероятно, но в детстве этот человек… не верил в Бога. Ещё, будучи совсем молодым человеком, он взялся доказать, что учение о Божественности Христа - вымысел. С этой целью он исследовал подлинные исторические документы, где говорилось о событиях того времени, беседовал с людьми, которые хорошо знали эту тему, и в конце концом превратился в верного последователя Христа.
Перед вами история этого легендарного человека, написанная широкими мазками, чтобы как можно полнее показать те подъемы и падения, которыми отмечено было начало его пути. Впервые Джош рассказывает о своём удивительном духовном перерождении, когда он вверил свою судьбу в руки всемогущего Бога и познал божественную благодать: даже самые ужасные события, которые с нами происходят, можно перенести с верой в Бога - свободной, глубокой и… НЕПОКОЛЕБИМОЙ.
