Джош Макдауелл. Саботли инсон - (13-боб) Китоб Ўзбек тилида
Sabotli inson (Djosh Makdauell) O‘zbek tilida Audiokitob
Оғир хотиралардан ақл бовар қилмас марҳаматгача бўлган йўлни босиб ўтган инсоннинг ҳақиқий тарихи
МУНДАРИЖА
Муаллифдан
Биринчи боб - Ер юзидаги ҳамма нарса ажойиб
Иккинчи боб - Азалда
Учинчи боб - Уэйн
Тўртинчи боб - Меньшойнинг хиёнати
Бешинчи боб - Мактаб
Олтинчи боб - Ҳарбий ҳаво кучлари
Еттинчи боб - Янги уфқлар
Саккизинчи боб - Буюк Британия
Тўққизинчи боб - Саёҳат давом этади
Ўнинчи боб - Ҳаммаси бошқатдан
Ўн биринчи боб - Уитон ва келажак
Ўн иккинчи боб - Уйга қайтиш
Ўн учинчи боб - 1961 йилнинг ёзи
Ўн тўртинчи боб - Битирув курси
Ўн бешинчи боб - Унаштириш ва ўқишнинг тугаши
Ўн олтинчи боб - Сўнгги ёз
Ўн еттинчи боб - Ғарбга
Ўн саккизинчи боб - Даъват
Ўн тўққизинчи боб - Зангори океан
Хотима
Ўн учинчи боб. 1961 йилнинг ёзи
Уйга қайтганимдан кейин биринчи ҳафтада отам икковимиз хонаки овқатлари билан машҳур бўлган Макрей ресторанига бордик. Ликопчага баланд қилиб уйилган қуймоқларни паққос туширишга тайёр турганимда, отам билан саломлашган таниш бир овозни эшитдим: «Салом, Уилмот. Анчадан бери кўришмадик–а!»
Ёнимга қараб, тепамизда жаноб Остин турганини кўрдим. У отамнинг дўстларидан бири бўлиб, Сент–Джозеф–стритдаги автоустахонанинг эгаси эди.
— Сизлар билан бирга ўтирсам, қарши эмасмисизлар? — деб сўради жаноб Остин.
— Бемалол, — деди отам стулини бир оз нари суриб унга жой бўшатар экан. — Сизлар танишмисизлар? Бу — Джош.
— Албатта, танишмиз, — деди жаноб Остин стол устидан менга қўлини чўзиб. — Ёзги каникул бошланиб, уйга келдингми?
— Шундай, жаноб. Эндигина учинчи курсни тамомладим.
— Нима ҳам деяр эдик, тўғри. Менимча, ўқиш — жуда зарур иш, — деди жаноб Остин. — Илгаригидай, ўғлинг билан бирга ишляпсанми, Уилмот?
Зарурати қолмади. Фермада энди иш кам. Бунинг устига, Паканавойнинг бир ўзи фермадаги ишларни бемалол эплаяпти.
— Хабарим бор. — Жаноб Остин яна менга юзланиб деди: — Ишлашни истайсанми, ўғлим? Менга калласи яхши ишлайдиган механик керак.
— Раҳмат, жаноб Остин, фирмамдаги ишим ҳам етиб ортади.
— Қанақа фирма экан?
— «Биринчи бўяш компанияси», — деб менинг ўрнимга отам жавоб берди. — Энди унинг бригадаси бор. Кўпчилиги ёшлар, ақлли талабалар.
Жаноб Остин энсасини қотириб илжайиши менинг назаримдан четда қолмади:
— Менга қолса, ўша кўзонакли маҳмадоналарни асло ёлламаган бўлардим.
— Нимага? — деб қизиқиб сўрадим мен.
— Ўзларини ўта ақлли қилиб кўрсатадилар. Бир сўз айта олмайсан.
— Аммо сиз менга иш таклиф қиляпсиз–ку, жаноб Остин.
— Кўряпсанми? — дея қўлини силкиди Остин отамга мурожаат қилиб. — Улар гапга чечан, демадимми?!
Учаламиз унинг ҳазилига кулдик. Шу орада официантка бизнинг столга келиб, менюни узатди:
— Яна қаҳва ичасизми, жаноб Остин?
— Марҳамат, — деб жавоб берди у. Сўнг қаҳва қуйиш учун официанткага чашкани узатиб деди, — Кўринишинг ёмон эмас, Уилмот. Яхши кўринасан. Айтгандай, сен билан бирга яшаётган хоним қани?
Отам дарров менга қаради:
— У ҳозир Такомада. Июль ойининг биринчи ярмида қайтиб келади.
— Ким ҳақида гапиряпсиз, ота? Ким у? — деб сўрадим.
— Берта. Берта Симпкинс. Сенга у ҳақда кейинроқ ҳаммасини айтиб бераман.
— Албатта, айтинг, — деб бош қимирлатиб қўйдим.
Жаноб Остин бу пайтда қаҳвани қошиқча билан аралаштириб, ўйланиб ўтирарди:
— Негадир «Даффи»га ораламай қўйдинг, Уилмот.
— Бошқа ишларим чиқиб қолди, Фрэнк, яхшироқ ишлар.
— Ҳа, хабарим бор.
— Бу ҳали ҳаммаси эмас, — деб гапида давом этди отам.
— Бу ҳақда ҳам айтиб беришга одамлар улгурдилар, — жавоб берди жаноб Остин лабларини маҳкам қисиб.
— Сен билан қанчадан бери танишмиз, Фрэнк?
Жаноб Остин қаҳвадан хўплади:
— Адашмасам, йигирма йилча бўлди–ёв, агар ундан ҳам кўп бўлмаса. Мен ўша кунни эслайман ҳам, — жаноб Остин боши билан мен томон ишора қилиб деди, — шу ўғлинг туғилган эди. Ўша куни оқшомда бизни «Даффи»да сигарет билан сийлаган эдинг.
— Менинг туғилган кунимда отам дўстларини сигарет билан сийлаганми? — деб сўрадим мен.
— Ҳар қанақаси билан эмас, ҳақиқий Гавана сигаретлари билан, — деди жаноб Остин отамга гап қистиришига имкон бермай. — Ҳаммага уч—тўрт мартадан арақ қуйиб берган эди, ана шунақа!
— Ҳақиқатан шундай бўлган эди, — деди отам. — Сенга бир гап айтайми, Фрэнк? Агар энди сизларга бирон нарса таклиф қилмоқчи бўлсам ҳам, биринчи навбатда Исони қабул қилишингизни таклиф қилган бўлардим. Исо менинг ҳаётимни тубдан ўзгартирди. Бунинг учун ўғлимга ҳам раҳмат дейман.
Жаноб Остин дарров менга қаради:
— Мана, ҳаммасига ким айбдор экани маълум бўлди.
— У ҳеч нарсада айбдор эмас, — деб жавоб берди отам мен бирон гап дейишимдан олдин. — Худога шукр, ўғлим Раббийга келибди, яна айни пайтида. Акс ҳолда, мен ҳозир ҳам маст ҳолда, чўчқага ўхшаб, шаҳардаги ариқларда ағнаб ётган бўлардим.
— Қўйсанг–чи, Уилмот, мен ҳазиллашдим, — деди жаноб Остин. Шаҳарда фақат сен ҳақингда, сенинг ўзгариб кетганинг ҳақида гапиришяпти. Яхши томонга ўзгарган, деб айтишяпти.
— Ўзинг қандай ўйлайсан, Фрэнк. Мана, рўпарангда ўтирибман. Ўзгарганим сезиляптими?
Аммо жаноб Остин фақат жимгина ўтириб, қаҳвасини хўпларди, холос. У бу саволга жавоб бермоқчи эмаслиги яққол билиниб турарди. Аммо отам ҳам чекинмоқчи эмас эди:
— Мени ўзгартирган Раббий сени ҳам ўзгартира олади, Фрэнк. Шуни билиб қўйгинки, Худонинг эркатойлари йўқ. У ҳаммамизни бир хилда яхши кўради. У сен учун ҳам, мен учун ҳам хочда ўлган.
Дўстларнинг нигоҳлари тўқнашди, отам бир оз тўхтаб, гапида давом этди:
— Сен ҳам ҳозироқ Исога келсанг бўлмайдими, Фрэнк?
Бу сўзлардан жаноб Остин ҳатто қизариб кетди:
— Нималар деяпсан? Шу жойда–я?
— Нима бўпти? Жуда маъқул жой, бошқа жойлардан заррача камчилиги йўқ.
— Айтгандай, «Унга кел» деганингда, нимани назарда тутдинг? Тушунтириб бер яхшироқ.
— Ўз ҳаётингни Исога топшир. Юрагингнинг калитини Унга бер. Унга севги билан кел.
— Эсинг жойидами, Уилмот? Бу қанақа гаплар ўзи?! Яхшиси, бу сўзларингни жамоат учун сақлаб қўй!
— Агар мен бу сўзларимни жамоат учун сақлаб қўйсам, Фрэнк, бу ҳақда сенга яна қачон айтаман. Бундай имконият яна бўлиши даргумон.
Кутилмаганда официантка яна буюртма қабул қилишга тайёр ҳолда, столимиз ёнида пайдо бўлди:
— Ўзингизга бирон нарса танладингизми, жаноб Остин?
У менюга кўз югуртириб:
— Менга ҳам уларникидан келтиринг, — деди у, — уч кишилик ҳисобни ҳам менга олиб келинг.
— Нималар қиляпсан, Фрэнк… — эътироз билдирди отам.
— Мен тўлайман, — деб жавоб берди жаноб Остин. — Нима, эътирозлар борми?
— Мен томондан ҳеч қандай эътироз йўқ, — дедим ва уларнинг суҳбатига луқма ташладим.
Ўша куни эрталаб Фрэнк Остин Исони қабул қилиш учун ибодат қилмади. Аммо, чамаси, отам Хушхабарни тушунтирганда, у отамнинг сўзларини диққат билан эшитди. Овқатланиб бўлганимиздан кейин, биз эшикка йўналдик, одамлар биздан кўз узмас эдилар, ҳар ким ҳам отам билан гаплашишга ёки саломлашишга хоҳиш билдирарди. Кичкина шаҳарда янгиликлар тез тарқалади, энг катта янгилик — Уилмот Макдауэлл тамомила бошқа одам бўлиб қолгани эди.
Мен ҳаётимда биринчи марта отам билан халқ ичида юрганимдан хурсанд эдим. Илгари бундай ҳеч бўлмаган эди. Шаҳар пиёнистасининг ўғли — қанчалар ваҳимали аҳвол эканини тасаввур ҳам қила олмайсиз! Болалигимда икки–уч марта онам мени, отангни топиб кел, деб уйдан чиқариб шаҳарга юборганини эслайман. Отамни тамомила ҳушсиз ҳолатда топган пайтларим ҳам бўлган: у бомжларга ўхшаб кўчанинг бурчагида ётган экан. Мен Уитонда ўқиб юрганимда, бир гуруҳ талабалар билан бирга уйсизлар учун бошпаналарда кўнгилли бўлиб хизмат қилиш учун шаҳарга борганимизда, Чикаго жинкўчаларида шундай бомжларни кўришимга тўғри келган эди. Мана энди ҳаётимда биринчи марта мен Уилмот Макдауэллнинг ўғли эканимдан фахрланаётган эдим. Отам аста–секин Юнион–ситининг диққатга сазовор одамларидан бири бўлиб қолди, чунки кўп одамлар отамдан намуна олиб, яхши томонга ўзгара бошлаган эдилар. Мен яна шуни билдимки, у қамоқхонага бориб, Масиҳдаги янги ҳаёт ҳақида ҳикоя қилиб берганда, унинг бошидан ўтган воқеалар маҳбусларда жуда катта таассурот қилдирибди.
Биз ресторандан чиқиб, шаҳарчамизнинг қуёш нурларига бурканган кўчасига чиққанимизда, мен жаноб Коббининг сўзларини эсладим. У гувоҳликнинг кучи ҳақида шундай айтган эди: «Масиҳ издошларининг ўзгарган ҳаёти Исо — раббийларнинг Раббийси, Шаҳаншоҳ эканлигига энг буюк гувоҳ бўлиб хизмат қилади.» Дарҳақиқат, отамнинг ҳаёти ҳам бунга гувоҳ эди. Ҳа, менинг отам Исо Масиҳнинг шогирди бўлди! Ақл бовар қилмайди!
Кутилмаганда, оғзимдан шу сўз чиқди:
— Ота, мен сизни яхши кўраман. Ҳеч қандай шартсиз, ҳеч қандай изоҳсиз.
Отам бир муддат жим бўлиб қолди, у гўё менинг сўзларимни ичида такрорлаётгандай эди. Ниҳоят, у жавоб берди:
— Мен ҳам сени яхши кўраман, ўғлим.
Биз шошилмасдан кўча бўйлаб менинг машинам томонга юрдик.
— Берта ҳақида айтинг энди, — деб илтимос қилдим.
— Берта ҳақида?
— Ҳа, ўзингиз бирга яшаётган аёл ҳақида. Мен ҳамма янгиликлардан энг охирги бўлиб хабардор бўлаётган эканман.
— Унинг исми Берта Симпкинс, — деди отам. — Биз кейинги ойда никоҳдан ўтмоқчимиз.
— Нима–нима? — тўрсиллатиб гапирдим ҳайрон бўлганимдан ўзимни тута олмай.
— Нима бўпти? — табиийки, отам мен айтган гапнинг оҳангини тушуна олмади.
— Сиз уйланмоқчимисиз?
— Ҳа. уйланмоқчиман. Сен нима дейсан?
Мен индамадим. У бу сўзларни айтганда унинг юзларини ёриштириб юборган табассум менга қаттиқ тегди. Уйланмоқчи? Тўғри, мен унга бахт тиладим, аммо барибир қарама–қарши ҳиссиётлар ичимда туғён ураётган эди. Худди таслим бўлишни истамаган куртак тиришиб, ерни ёриб чиққани сингари, қандайдир хафалик юрагимда ниш ура бошлади. Отам онамни унутганга ўхшайди, онамнинг ҳаётини заҳарлаганини, оилавий бахтини ўғирлаганини эсдан чиқарган, шекилли...Шулардан кейин у қандай журъат қиляпти? Аммо мен ўзимдаги бу фикрларни босишга ҳаракат қилардим.
Йўлнинг қолган қисмида биз гаплашмасдан, жим кетдик. Мен нимага жим қолганимни отам ҳам тагига етишга ҳаракат қилмади. Отамни машинадан туширганимдан кейин, Атенс шаҳарчасига — бригадам уйларни бўяш ишлари билан машғул бўлаётган жойга кетдим. Мен йўлда кетардиму хаёлимда шу сўзларим айланиб юрарди: шартсиз севги, — деб такрорлардим ичимда, — изоҳ талаб қилмайдиган севги. Ҳали отам билан бирга Макрей ресторанидан чиққанимизга бир соат ҳам бўлгани йўқ — мен бу сўзларни чин дилдан айтган эдим! Бироқ бу самимийлигим синовдан ўтмади.
«...Мен Масиҳ билан бирга хочга михлаб қўйилганман, — деб ёзган эди Павлус. — Энди яшаётган мен эмас, балки Масиҳдир» (Галатияликларга 2:19 га қаранг). Тўғри, мен яшардим, нафас олардим, аммо менда Масиҳ бормиди? Қачон мен ҳам хочда ўламан? Қачон Раббийга ҳаётимни бошқаришига йўл қўяман? Мен бу саволларга жавоб бера олмасдим.
Якшанба кунларининг бирида отамни Факторивиллдаги «Муқаддас Китоб жамоати»га таклиф қилдим. Хизматдан кейин отамни Линн ва унинг оиласи билан таништирдим.
— Менинг ўғлимга турмушга чиқасанми? — дея қизиқиб сўради отам узоқ ўйлаб ўтирмай.
— Эҳ, ота! — деб норози оҳангда бошимни тебратдим. «Каллада нима бўлса, тилда юзага чиқади» деган гап айнан отам сингари одамларга нисбатан айтилган.
— Нима бўпти? Жуда чиройли қиз экан, бунинг устига жамоатга ҳам борар экан! Сенга яна нима керак?
— Аслида, — деди Линн, ўзини билмаганга олиб, — сизнинг ўғлингиз мен билган одамлар ичида энг ёқимтой йигитлардан бири. Биз у билан дўстмиз, ана шунинг ўзи мен учун катта шараф.
— Кўряпсанми! — деди отам Линн унга ён босганидан. — Мен нима деяпман? Линн ҳам сенга турмушга чиқишга йўқ демайди.
— Узр, кетишимиз керак, айбга буюрмайсизлар! — деб Линн ва унинг қариндош–уруғларига юзландим, отамни ўзим билан тезроқ жамоатдан олиб кетмоқчи эдим.
— Биз қаёққа кетяпмиз, ўғлим? — деб сўради отам унинг тирсагидан ушлаб стоянкага олиб борганимда.
— Бирон жойда очиқ ҳавода тушлик қиламиз, — деб жавобни қисқа қилдим.
— Жуда зўр! Бунинг устига ҳаво ҳам жуда ажойиб.
Ҳақиқатан, кун жуда ажойиб эди. Дарахтлар кўм–кўк барглар билан қопланган, қуёш ўз нурлари билан булутларнинг қалин тизмасини ўқ сингари тешиб ўтгандай эди. Мен радиони бурадим ва ўриндиққа ўзимни ташладим:
— Биласизми, ота, мен анчадан бери бир жойга бормоқчи бўлиб юрибман.
— Гапир, қулоғим сенда.
— Онамнинг қабрига. Бирга борасизми?
— Нега бормас эканман. Албатта, бораман.
— Онам қаерга дафн қилинган?
— Ие, эсингда йўқми?
Мен бош чайқадим:
— Эслолмайман, ота. Армияда бошимга темир труба тушиб кетганда, хотирам ёмонлашган. Маълум вақт менда амнезия бўлган эди.
— Буни билмаган эканман.
— Сизга айтиб берган эдим—ку! — хафахол оҳангда дедим мен.
— Ўшанда мен ҳам амнезия бўлганман, шекилли, — деб секингина эътироз билдирди отам, — фақат сабаби бошқа эди.
— Бир сўз билан айтганда, ўша пайтда юз берган кўп нарсани эслай олмайман, — деб қўшимча қилдим. — Онамнинг дафн маросимини умуман эслай олмайман. Умуман ҳеч нарсани.
— Ундай бўлса, кетдик. Стоянкадан чиққанимиздан кейин ўнгга буриламиз, — деб тушунтирди отам.
Ўн беш минутдан кейин биз қабристонга етиб келдик ва машинадан тушдик. Отам мени онамнинг номи ёзилган оддий қабр тошига олиб келди. Қабрда гуллар йўқ экан, аммо ўтлар ўсиб чиқибди. Биз қушларнинг чуғур–чуғурини ва дарахтларни тебратаётган ёзги шамолнинг енгил ҳуштагини тинглаб, сукут сақлаб турдик.
— Аслида, бу ерга тез–тез келиб туришим керак эди, шекилли, — деди отам.
— Нимага? — деб сўрадим.
Отам менинг саволимга жавоб бермади.
— Сендан илтимос — менинг навбатим келганда, мени онанг ёнига дафн қилгин, — деди отам эгилиб, ўтларни юлар экан.
— Берта–чи?
— У тушунади, — деди шунчаки отам.
Мен отамга қабр атрофини бегона ўтлардан тозалашга ёрдам бердим. Бир ҳафта ўтгач, биз онамнинг қабрига яна келдик ва ёдгорлик ёнига гуллар қўйдик.
* * *
Кутилганидай, тез орада Берта шаҳарга қайтиб келди. У билан ёнма–ён яшаб, уни бутунлай бошқа оламда кўрдим. У жуда самимий, олижаноб аёл экан, отамга яхши муносабатда бўларди, хуллас, отамга ҳозир айнан шундай аёл керак эди. Тўғриси, улар турмуш қурганларидан кейин, Бертанинг бу ерда бўлиши мени бир оз ғазаблантирарди. Гарчи ўзимни қўлга олишга ҳаракат қилсам ҳам, уларнинг оилавий бахти асло менга тинчлик бермасди. У тамомила «янги Уилмот», отамнинг феъл—атворидаги юз берган ҳамма ижобий ўзгаришларунга насиб бўлди. Онам эса фақат эски, пиёниста ва уришқоқ одам билан кифояланган эди.
Менинг туғилган кунимга оз қолган пайтларда — илиқ август оқшомларининг бирида айвонда ёлғиз ўзим ўтирган эдим. Бир пайт отам уйдан чиқиб келди.
— Сенинг ёнингда ўтирсам бўладими?
— Хоҳишингиз, ахир, бу сизнинг уйингиз–ку, ота.
— Умрим ҳам охирлаб қолди, ўғлим, — деди у ўзининг севимли беланчак креслосига ўтирар экан.
— Бирон гап айтмоқчимисиз?
— Мен оламдан ўтганимдан кейин бу уй сизларга — фарзандларимга қолади.
— Сизга ҳали бу уй кўп ярайди, ота, бунда асло шубҳам йўқ. Бу уй фарзандларингизга керак эмас.
— Ҳа, гапинг тўғри. Анчадан бери фарзандларим бу ерга келмайди.
— Афсус, — дедим мен отамга далда беришга ҳаракат қилиб. — Келиб, ўзгарганингизни бир кўришса бўларди. Айтгандай, Меньшойдан хабар борми?
— Меньшойми? У Ист–Лансингга кўчиб кетди.
Мен бунга ҳеч ҳам ажабланмадим. Меньшой хотини ва «уйи» билан биздан кетгандан кейин, борди–келди қилмай қўйган эдик. Охирги марта эшитганим шу эдики, у яқинда Мичиган университетида машғулотларга қатнаш учун Ист–Лансингга кўчиб кетибди. Ўша шаҳарда ўрнашиб олганига ҳеч шубҳам йўқ эди. Менга етиб келган хабарларга кўра, Меньшой бойиб ҳам кетган эди.
— Ота, сиздан анчадан бери бир нарсани сўрамоқчи бўлиб юган эдим.
— Сўрайвер.
— Тепаликда Меньшой билан юз берган жанжал ҳақида.
— Э, у тўғрида аллақачон унутиб юборганман.
— Жанжалнинг ўзини эслайсизми?
— Ҳм… умуман олганда эслайман.
— Ота, сиз ферманинг ярмини Меньшойга берганингиз ростми?
Отам саволимга жавоб беришдан олдин, бирмунча вақт креслода сўзсиз тебраниб ўтирди:
— Тушунгин, ўғлим: Меньшой кунига саккиз соатдан текинга ишларди...
— Демак, унга ферманинг ярмини берганингиз рост экан–да! — деб гапирдим отамнинг гапини охиригача эшитмай.
— Джош, агар Меньшой бўлмаганда эди, аниғи, биз фермадан аллақачон айрилган бўлардик. Эсингда бўлса керак ўша пайтларда менинг қанақалигим.
— Эслаганда қандай, — нимадир мени бу мавзуни тўхтатишга ундади, аммо мен тўхтатмадим. — Аммо бунинг эвазига сиз Меньшойнинг Мичиган университетида ўқишига пул тўладингиз–ку, шундай эмасми?
Отам бошини силкиди:
— Опанг Джуннинг ўқиши учун ҳам мен билан онанг тўлаган эдик.
— Аммо мен коллежга ўқишга кирганимда, сиз менга ёрдам беришга қодир эмасдингиз.
— Коллежда ўқишга сенинг навбатинг келганда, ўғлим, мен банкрот бўлган эдим. Ҳеч вақом қолмаган эди.
— Наҳотки ҳеч нарса қолмаган бўлса, — дедим қуюқлашиб бораётган қоронғуликка тикилиб.
— Деярли ҳеч нарса.
— Ҳатто электр энергияга тўлаш учун ҳам ҳеч нарса қолмаган эдими? — деб сўрадим унинг ўша пайтдаги жавобига ишора қилиб. Мен Коллега коллежининг биринчи курс талабаси бўлган пайтларда пулни тежаш учун уйда яшамоқчи бўлган эдим.
Отам тебранишни бас қилиб, бошини қуйи туширди:
— Сенинг олдингда хижолатдаман, Джош. Мен нотўғри иш қилган эдим. Ўша хатти–ҳаракатларим учун кечирасан, деб умид қиламан.
Мен, бирон гап айтиб қўйиб, кейин афсус қилиб юрмай, дея ўзимни қўлга олишга ҳаракат қилиб, жавоб бермадим. Қора чигирткаларнинг чириллаши, уйдан базўр эшитилаётган телекўрсатувларнинг овози жимликни бузиб турарди. Отам яна креслосида тебрана бошлади.
— Ҳозирда Меньшой нима билан машғул? — деб сўрадим.
— Суғурта полиси сотяпти экан, — деди отам.
— Ростданми? Мен, уни агрономликка ўқияпти, деб ўйлаб юргандим.
— Шунақа эди. Аммо маълум вақт суғурта сотишга киришди. Эшитишимча, иши анча юришиб кетибди. Кимдир айтдики, у бу ҳақда бир қўлланма ҳам ёзибди экан, бу иш билан қандай шуғулланиш керак деган мақсадда. Мен бунинг фарқига кўпам боравермайман.
Мен бунга ҳайрон бўлмадим, чунки Меньшой нимага қўл урса, иши доим муваффақиятли бўларди.
— Охирги эшитганим шу бўлдики, — деб гапида давом этди отам, — у Тинчлик Корпусига ёзилмоқчи экан.
— Нима?
— Карла ва Жулияни олиб, Африкага кетмоқчи экан.
— Наҳотки? Бунга ҳеч ишонгим келмайди.
— Аммо бу ҳақиқат.
— Барибир. ишонмайман.
— Агар истасанг, бор, ундан хабар ол, коллежда ўқишинг бошланишига ҳали вақт бор.
Отамнинг беланчак креслоси ғичирлаши аранг эшитиларди, у майин, ёқимли овозда гапира бошлади:
— Биласанми, ўғлим, менда имкон бўлганда эди, мен кўп нарсани бошқача қилган бўлардим. Тушунаман, энди ҳеч нарсани тўғрилай олмайман, аммо агарда имкон бўлганда эди, кўп нарсани ўзгартирган бўлардим. Сен буларни билиб қўйишингни истайман, холос.
Мен чуқур нафас олиб, осмонга қарадим. Булутлар галаси ортида сузиб бораётган ой ўз нурлари билан ҳамма оёқни ялтиратиб турарди. «Отамдан ҳафа бўлишга нима ҳаққим бор?» деб ўйладим ичимда.
—Айтинг–чи, имконингиз бўлганда сиз нимани ўзгартирган бўлардингиз? — деб сўрадим.
Беланчак яна бир маромда ғичирлай бошлади. Отам йўталганини эшитдим, яна унга қараб, нимадир демоқчи эканини тушундим. Ой нури унинг кўз ёшларини ялтиратиб кўрсатарди. Шу топда уйдан овоз эшитилиб қолди — Берта отамни чақирди. Икковимиз ҳам овоз бермадик, у ҳозир бизни топиб келишини билардик.
— Бу ерда экансизлар–ку, — деди у хушмуомалалик билан эшикни очиб верандага чиқар экан. — Қаёққа кетишдийкин деб ўйлаб ўтирган эдим.
— Салом, Берта, — деди отам бир йўталиб олиб.
— Ўтиринг, — деб унга жой бўшатдим.
— Йўғ–э, қўйсанг–чи, Джош! Суҳбатларингизга ҳалақит бермай, деган эдим.
— Ҳечам ҳалақит бермайсиз, — дедим отамга қараб. — Бир нарса хаёлимга келиб қолди: мен барибир эртага Бэттл–Крикга боришим керак… учовимиз борсак–чи? Кинога тушармидик?!
— Ростданми? — деди Берта отамнинг ёнига ўтираётиб. — Жуда зўр бўларди–да! Мен бажонидил хўп дейман. Сиз–чи, Уилмот?
— Албатта, борамиз.
Эртасига биз Вест–Мичигандаги «Бижу–театр»нинг кундузги сеансига улгурдик. «Денгиз қаърига саёҳат» фильми кетаётган экан. Фильм охирида Джоан Фонтейн акулалар бор бассейнга йиқилиб, ҳалок бўлганда, Берта менинг қўлимни маҳкам ушлаб, кафтлари орасига олди, фильм охиригача қўйиб юбормади.
* * *
17 август менинг туғилган куним пайшанбага тўғри келди. Отам икковимиз эртаси — жума куни ҳам байрам қиладиган бўлдик. Эртасига жаноб Бергернинг участкаси ҳудудида (унинг фермаси йўлнинг нариги томонида эди) жойлашган кўлга балиқ овлагани боришни режалаштирдик. Жума куни ишларимни тугатганимдан кейин, биз шаҳарга келиб, бичок балиғини овлашни мўлжаллаган ҳолда, кичикроқ қайиқни ижарага олдик. Бу балиқ Сент–Джо–риверда кўп бўларди. Балиқ овимиз қоронғу тушгунча давом этди, чўзилишига сабаб — мен бир умр отам билан балиқ овига боришни орзу қилардим. Биз икковимиз дунёвий муаммоларни ҳал қилиш билан эмас ёки кўпроқ балиқ овлаш илинжида ҳам эмас, балки шунчаки, бирга бўлганимиздан мазза қилиб вақт ўтказган эдик.
Биз уйга яхшигина ўлжа билан қайтдик. Бертанинг меҳнатини муносиб баҳолаш керак — у балиқни шундай тайёрладики, мазаси оғзингизда қолади.
Линн билан менинг муносабатларимга келсак, айтишим керакки, муносабатларимиз жиддий эди. Никоҳимиз жадал қадам билан яқинлашиб келаётганини сезиб турардим. Йўқ, у ҳали эшик қоқмаган эди, бироқ уфқда шарпаси аниқ кўриниб турарди. Тан олиб айтишим керакки, тўй ҳақида ўйласам беҳаловат бўлардим. Калламда «Соя» радиопостановкасидаги қуйидаги сўзлар айланиб юрарди: «Одамларнинг юрагида қандай ёвузлик яшириниб турганини ким билади?» Ҳақиқатан, бу кимга маълум? Бунга ўхшаш сўзларни Еремиё пайғамбар ҳам айтган эди: «Одамнинг юраги шунчалик айёрки, унинг давоси йўқ! Унинг ичидагини ким билади?!» (Еремиё 17:9).
Мен миядан кетмайдиган бундай фикрлардан қутулишга ҳаракат қилардим–у аммо халос бўла олмасдим: «Ўтмишимдан қанчалик озодман? Линн билан янги оила қуриб, олдинги яралар устига юк ва дилсиёҳлик олиб келмайманми? Бизнинг келажагимизга ўтмишим рахна солмаслиги учун мен нима қилишим керак?»
Мен чўпон Логан олдига бордим.
— Менимча, бу ҳақда суҳбатлашган эдик, Джош, — деди чўпон креслосига суяниб.
— Сиз билан бу ҳақда ҳеч қачон гаплашмаганмиз.
— Тўғри, аммо мен буни назарда тутаётганим йўқ. — Чўпон Логан блокнотини олиб, бир–бирини кесиб ўтган икки чизиқ чизди: — Нимани кўряпсан?
— Хочни.
— Исо нима деган эди? «Ўзингдан кеч, хочингни ол...» (Луқо 9:23).
— Менинг ортимдан юр, — деб жумлани тамомладим мен.
— Тўғри, — у қалам билан хочга вертикал ҳолатда чизиқ ўтказди: хочнинг бу қисми сенинг Худо билан муносабатларингни билдиради. Юқорига ва қуйига. Сен ҳам ердасан, ҳам осмондасан.
— Тушунарли.
Кейин чўпон горизонтал линия ўтказди:
— Бу йўналиш сенинг ўз яқининг билан муносабатларингни билдиради. Бунинг остида бутун инсониятни, ҳатто сенга қарши гуноҳ қилганларни тушуниш керак. Сен Уэйн билан кўришганингда ўзинг бунга амин бўлгансан, тўғрими? Демак, хочнинг горизонтал чизиғи нимани англатади? Хоч ҳамма томонни қамраб олади, тушуняпсанми? Бири иккинчисисиз бўлиши мумкин эмас. Биз яқинимиз билан тинчликка эга бўлмасак, Худо билан ҳам тинчликка эга бўла олмаймиз.
— Кечирасиз, чўпон, нима айтмоқчи эканингизни умуман тушунмаяпман, — дедим сабрсизлик билан. — Линн менинг дугонам. Унга нисбатан менда ҳеч қандай хафалик ёки ғараз йўқ, бўлиши ҳам мумкин эмас. Умуман олганда, мен у каби қизга ҳатто муносиб ҳам эмасман.
Чўпон Логан чуқур нафас олди:
Мен Линни назарда тутганим йўқ.
— Ундай бўлса, кимни? Менинг отамними? Биз у билан тил топишдик, ҳатто…
— Ким эканини сен менга айт, Джош. Мен фикрларингни уқий олмайман. Энг яхшиси, Муқаддас Руҳ сенинг юрагингни тадқиқ этишига ва сенга гапиришига имкон бер.
Мен бошимни кўтармасдан, полга тикилиб қолдим. Мени қийнаётган нарса нима экани ўзимга тушунарли эди. Мен илгаригидай туғишган акам Меньшойдан хафа эдим, аммо мен буни тан олишни асло хоҳламас эдим. Юрагимнинг сирли бурчакларида яна нима яширинган бўлиши мумкин — бу ёлғиз Худога аён эди. «Текшириб кўр мени, эй Худо, юрагимни бил, — деган гапни чўпон Логаннинг оғзидан эшитдим. — Синаб кўр мени, ташвишларимни бил» (Забур 138:23 га қаранг).
— Сиз ҳар доим Муқаддас Китобдан иқтибослар келтириб жавоб берасизми? — деб сўрадим кескин оҳангда. Кўзларимни очиб чўпон Логанга қарадим. Аммо шу ондаёқ у Муқаддас Китобдан ўқимаётганини билдим. Чўпон бошини қуйи солиб, кўзларини юмганча, ибодат қиларди: «Билгин–чи, менинг бирон қабиҳлигим бормикан? Мени абадий йўлдан етаклаб боргин.Омин». (Забур 138:24 га қаранг)
— Сиз ҳақсиз, муҳтарам чўпон, — дедим секингина анча сукут сақлаб турганимиздан кейин.
— Бу ҳақда суҳбатлашган эдик.
Чўпон Логан ўрнидан туриб, кабинетининг ойнаси олдига борди. Ёмғир ёға бошлади, бир неча томчи дераза ойналарида қийшиқ изларини қолдирди.
— Сен Муқаддас Руҳга муҳтожсан, Джош. Ҳаммамиз ҳам унга муҳтожмиз. — У бир оз сукут сақлаб, яна гапида давом этди: — Биз имон йўлида пойга югуришни бошлаганимизда, ўша куниёқ марра чизиғини босиб ўтмаймиз. Биз Масиҳга ўхшаш учун кундан–кунга курашамиз. Биз деганда ҳаммамизни назарда тутяпман. Келажакда Худонинг улуғворлигини кўра олишимиз учун бу ҳаётда барча қийинчиликларга бардош беришимиз керак.
У менга қарамоқчи бўлиб бурилди:
— Масиҳийча ҳаёт — бу яқин масофага югуриш эмас, ўғлим. Бу — марафон. Муқаддас Руҳга тўлгин, Унинг ҳаётбахш қудратидан чуқур–чуқур нафас олгин. Олдинда сени ҳали катта синовлар кутмоқда.
Чўпон Логан билан суҳбатдан кейин, Меньшой билан орани очиқ қилишга қарор қилдим. «Меньшойга хат ёзаман», дедим ўзимга. Мен юрагимда бор гапни унга айтишни истардим, у билан ярашишнинг ягона усули шу эканига тўлиқ ишонардим. Аммо хатни охиригача ҳеч ёза олмадим, уни тугатмасимдан ҳар сафар чиқинди саватига ташлардим. Охири, откритка юбораман, деб қарор қилдим. Канцелярия товарлари дўконига кириб, Макинак кўприги сурати солинган чиройли откритка сотиб олдим.
«Меньшой,
Оиламизга, отамга, онамга фириб берганингни кечираман, аммо сени бошқа кўришни истамайман».
Тамом, бундан ортиғи бўлмайди, дедим ўзимга. Энг камида, шуниси тўғри бўлади. Отамдан Меньшойнинг адресини билиб, ёздим–да, почта қутисига откриткани ташладим. Аммо қалбимнинг тубида нотўғри иш қилаётганимни сезиб турардим. Мен чўпон Логаннинг барча насиҳатлари ва мен учун қилган ибодатини чипакка чиқарган эдим.
Ниҳоят, виждон азоби чидаб бўлмас даражага етди. Уитонга қайтиш вақти келганда, бир неча кун олдинроқ йўлга чиқиб, йўл–йўлакай Меньшой билан учрашмоқчи бўлдим. Кетишимдан олдин унга қўнғироқ қилдим:
—Бу мен Джошман.
— Джос? — деб қайта сўради Меньшой мени болаликдаги лақабимни айтиб. — Ҳозир сен қайдасан?
— Ҳозирча отам билан фермадаман. Аммо сеникига бормоқчиман. Сен билан кўришсам деган эдим.
— Жуда яхши бўларди…
—Мен ҳозир коллежга қайтишга тайёргарлик кўряпман. Балки, сен бехабардирсан — мен коллежда ўқияпман.
— Келлога коллежидами?
— Йўқ, Уитон коллежига боряпман. Охирги курсда ўқияпман.
— Уитон коллежи — Чикаго яқинидаги коллежми?
— Худди ўша.
— Агар бизникига кириб ўтадиган бўлсанг, йўлинг тескари бўлиб қолмайдими?
— Шунақага ўхшайди. Хўп, майли. Балки кейинги сафар…
Трубкани осмоқчи бўлиб турганимда, Меньшойнинг овозини эшитдим:
— Агар келмоқчи бўлсанг, келавер.
Бир оз муддатда фикрларимни йиғиб олишга ҳаракат қилдим:
— Сен менинг откриткамни олдингми?
— Олдим, чиройли откритка экан.
— Менга қара, ўша откриткани сенга юборганимдан пушаймон бўлиб ўтирибман. Менга нима бўлганини ўзим ҳам билмайман. Эсимни еб қўйибман, шекилли. Мендан хафа эмассан деб умид қиламан.
— Қўйсанг–чи, Джос, ҳаммаси жойида. Қачон кириб ўтмоқчисан?
— Агар мумкин бўлса, эртага кечга яқин.
— Қанақа эътироз бўлиши мумкин?! Сени кутаман, — деди Меньшой. — Карлага ҳам айтиб қўяман.
Ўша куни қаттиқ ухлабман, аммо ғалати туш кўрибман: мен катта қоронғу хонада эканман, қушнинг чириллаётганини эшитяпман–у аммо уни ҳеч топа олмаётган эканман. Ниҳоят, уни топибман — у полдаги қафасда экан. Мен қафаснинг эшигини очиб юборган эдим, қушча пириллаб учиб, озодликка чиқиб кетибди.
* * *
Ист–Лансингача тахминан тўқсон мил эди, мен эса мўлжаллаганимдан эртароқ етиб бордим. Ҳаммалари — Меньшой, Карла ва уларнинг тўққиз ёшли қизчаси Джули уйда экан. Меньшой мен охирги марта кўрганимдан бери, бир–икки кило семирмаганини ҳисобга олмаганда, деярли ўзгармабди. Орадан шунча вақт ўтган, мен эса гапни нимадан бошлашни билмас эдим. Аммо Меньшой хохолаб кулиб, қўларини чўзиб, менга қучоғини очиб келди:
— Оббо, укажон–ей! Ҳадемай мендан ўзиб кетасан!
— Ниҳоят, биз яна учрашдик, — дедим мен. — Салом, Карла! Яхшимисизлар?
Откриткани ўқидим.
— Сен ҳам ўқишингга асло шубҳаланмаган эдим. Аммо сизлардан жуда илтимос қиламан: ўша откриткани йиртиб, ташлаб юборинглар. Бўптими? Мен уни юбориб, аҳмоқлик қилдим.
— Бу бизнинг қизимиз Джули, — деди Карла жавоб ўрнига.
— Ассалому алайкум! Танишганимдан хурсандман, — деди қизча менга қўлини чўзиб.
— Мен ҳам, қизалоқ! — дедим бир оз дадилланиб.
— Мен қизалоқ эмасман, — деди гапимни тўғрилаб Джули. — Мен ёш хонимман.
— Ёш хоним! — деб хитоб қилдим ва юзларини кафтларим орасига олдим гўё ўзимда йўқ ҳайронлигимни кўрсатгандай бўлиб. — Буни қаранг–а, ким ўйлабди дейсиз?!
Ҳазиллашишга уринишим тўсатдан сукунатни келтириб чиқарди. Мен ниманидир ўринсиз гапириб қўйдим, чамаси.
— Яъни айтмоқчи эдимки… сиз ёш хоним шунчалик... катта бўлиб қолганингизни ҳатто ҳаёлимга ҳам келтирмаганман.
— Менинг Барби қўғирчоғим бор, — деди у.
— Ростданми?
— Туғилган кунимга қўғирчоқ Кенани совға қилишмоқчи.
— Жуда хурсандмдан, — деб жавоб бердим қизчанинг гапини маъқуллаб.
— Овқат ейсанми, Джош? — деб сўради Карла.
— Сўраган одамингни қара! Мен талабаман–ку, демак, ҳар доим очман.
— Тушлик қачон тайёр бўлади, азизам? — деб сўради Меньшой.
— Хотиржам бўл, Мак. Ҳамма нарса тайёр бўлгандан кейин чақираман. — Карла билан Джули ошхонага чиқиб кетдилар.
Мен акамга қизиқиб қарадим:
— Мак дедими?
У елкасини қисиб қўйди, холос:
—Энди ҳеч ким мени Меньшой деб чақирмайди. Эътибор берма. Яхшиси, уйга кирайлик. Нима ичасан?
— Имбир пивоси борми?
— Албатта.
Биз меҳмонхонага кирдик. Анчагина шинам хона экан: деворларига ёғоч панел қоқилган, полда гилам ўрнига кийик териси. Ён девор деразасидан яхшилаб текис қирқилган газон, сирень буталари ва тарвақайлаб ўсиб, қалин соя солиб турган дарахтлар кўриниб турар эди.
— Уйинг жуда зўр экан, Меньшой… э-э, Мак.
— Ўтир, — деб жой кўрсатди зангори диванга, ўзи эса ичимлик олиб келиш учун бурчакдаги барга томон юрди.
— Қандай ажойиб кресло, — дедим ҳаво ранг ғилоф кийдирилган беланчак креслога ишора қилиб.
— Мен буни «раскладушка беланчак» дейман, — деб фахрланиб жавоб берди Меньшой.
— Раскладушка?
— Ҳа, раскладушка. Орқа суянчиғини кнопка билан бошқариб, тебраниш мумкин. Айтганча, мавсум янгилиги бу.
— Тўғри, бу янгиликлар ортидан қувиб етолмайди, киши.
— Мана, ол, — деди Меньшой менга стаканни узатиб.
— Раҳмат.
— Хўш, коллежда нимани ўрганяпсан?
— Юриспруденцияни, — дедим алоҳида оҳанг билан.
— Ҳа, қизиқ. Юрист бўлишинг учун бутун кучингни ўқишга сарф қилишингга тўғри келади, — деди Меньшой «раскладушка беланчаги»ини намойиш қилар экан.
— Шундай ҳам бутун кучимни ўқишга беряпман.
— Уитон. Бу масиҳийча коллеж, тўғрими?
— Худди шундай.
— Ундай ҳолда, масиҳий одамга юриспруденция сингари дунёвий касбга ўқишнинг нима кераги бор?
— Келинг, очиқчасига гаплашиб олайлик.
— Очиқчасига ҳақиқатни айтиш бу гувоҳларнинг иши, Джош, асло адвокатларнинг иши эмас.
— Биласан–ку, адвокатлар ҳам қасамёд қиладилар.
— Йўғ–э? — Меньшойнинг юзида ғалати илжайиш пайдо бўлди. — Улар нима учун қасамёд қиладилар? Уларга ёлвориб, илтимос қилиб...ишимизни ҳал қилиб беринг... ҳақингизни берамиз, деб кўндириш учунми?
—Улар ҳалол бўлишга, ўз вазифаларини сидқидилдан бажаришга қасамёд қиладилар.
— Аммо қонунни четлаб ўтиш йўли доим топилади–қолади, шундай эмасми? — Меньшой ўз ҳазилидан ўзи кулди ва креслосида ерга теккудай бўлиб тебранди.
Мен бу ерга келганимдан афсусланишни бошлаган эдим. Акам мендан анча катта эди, менга ота ҳам бўла оларди. У ҳар кимни ҳақлигига ишончдан маҳрум қила оларди.
— Шундай қилиб, нимага адвокат бўлмоқчисан? — деб гапдан қолмасди Меньшой.
—Таҳлил қилиш, ишнинг туб моҳиятига етиб бориш менга ёқади. — Мен бир муддат жим қолдим. — Бундан ташқари, бой бўлмоқчиман.
Меньшой «ҳм» деб қўйди.
— Жиддий айтяпман, — дедим хонага кўз югуртирар эканман. — Сенинг ишларинг ёмон эмас, шекилли. Мен ҳам яхши яшамоқчиман. Яна ким билади? — Балки жуда ҳам яхши яшарман. Менинг ўз режаларим бор. Агар ишларим режаларим бўйича кетса, албатта, яхши бўлади.
— Қандай режа экан?
Ўқишни битирганимдан кейин, биронта яхши юридик фирмадан иш топаман, яхши иш ҳақи оламан. Кейин эса сиёсат билан шуғулланмоқчиман.
— Режангни зўр деб айта олмайман, — деди Меньшой. — Муҳими, режанг сенинг фойдангга ишлаши, тўғрими?
— Мен отам билан онам сингари яшамоқчи эмасман.
— Мен сени бирон нарсада айблаётганим йўқ–ку.
Мен қўлимдаги имбир пиво қуйилган стаканни айлантирардим.
— Отамнинг айтишича, сен Тинчлик Корпусига кирмоқчи эмишсан. Жиддий иш, гап йўқ.
— Бўлмаса–чи! — маъқуллаб бош силкиди Меньшой.
— Қандай қилиб бу қарорга келдинг?
Ўтган йили сайлов олди ҳаракатларида Джон Кеннеди Мичиган университетида нутқ сўзлаган эди. Мен ҳам шу йиғинда иштирок этган эдим. Унинг сўзлари ҳамманинг қалбига олов ёқди — ҳаммада ҳам оламни яхшилаш учун чет элларга бориш истаги пайдо бўлди. Мана, мен ҳам отилиб чиқдим. Эҳтимол, менинг бу ҳаракатим ҳам сенинг масиҳий бўлганингга ўхшаса керак. Буни қандай тушунтиришни ҳам билмайман.
— Айтгандай, отам ҳам масиҳий бўлди, — дедим.
Ўртага жимлик чўкди.
— Менга қара, Меньшой… яъни Мак, кечирасан, — мен орани очиқ қилмоқчиман. — Фермада отам билан сенинг ўртангда нима юз бергани тўғрисида батафсил билмайман. Тахмин қилишимча, мен туғилгунга қадар сизларнинг муносабатларингиз яхши бўлмаган. Балки бирон сабаби бордир…
— Жиддий сабаблар, — деб гапимни бўлди Меньшой.
— Жиддий сабаблар, — деб такрорладим акс садо сингари. — Сен билиб қўйишингни мен истайман: мен отам билан ярашдим, энди вақтни ўтказмасдан имкониятдан фойдаланиб, сен билан ҳам ярашмоқчиман.
— Сен билан ярашмоқчиман дейсанми? — акам мен томонга қарамасдан, креслода тебранишдан тўхтади. — Сен билан хафалашмаган эдик, шекилли, Джос.
— Умуман олганда, Мак, мен сендан хафа бўлишга ҳақим бор. Менимча, отамдан оладиган ҳиссангни кўпроқ қилиб олдинг, агар ростакамига айтсам. Аммо мени қаттиқ хафа қилган нарса шу бўлдики, сен бизга жуда ҳам керак бўлганингда оиламизни ташлаб кетдинг. Аммо сенга яна бир гап айтиб қўймоқчиман — бу ҳақда отамга ҳам айтган эдим: яқинда мен бошқа Отам борлигини билиб олдим...бу самовий Отам, у мени жуда яхши кўради, мен билан мулоқот қилишни жуда истайди.
— Ўзинг ишонадиган ниманидир топганингга хурсандман, — деди Мак.
— Бу ҳали ҳаммаси эмас, Мак, — деб гапимни давом эттирдим. — Самовий Отам сен билан ҳам муносабатлар ўрнатишни хоҳлайди.
— Мен ҳам айтяпман–ку, сен билан жуда ўхшашмиз, Джос.
— Сен нимани назарда тутяпсан?
Мак креслонинг ёнидаги ричагини тортди–да, тик ўтириб олди.
— Ҳар ким бу ҳаётда мазмун ахтаришга ҳаракат қилади, — деди Меньшой. — Кимдир, ҳеч қандай маъни йўқ, уни излаш арзимайди, деб қарайди. Бошқалар сенга ўхшаб, диндан маъни топади. Кимдир бошқа одамларга ёрдам беришдан қониқиш ҳосил қилади. Бу гаплар мен сингари одамлар ҳақида айтилган. Кўп ирмоқлар бор, аммо ҳаммаси бир дарёга қуйилади, шундай эмасми?
— Ирмоқлар ҳақида ҳеч нарса айта олмайман, аммо отамиз энди бутунлай бошқа одам бўлиб қолгани аниқ.
Макнинг юзи қорамтир тусга кирди. У нимадир айтмоқчи эканини мен сезиб турардим, аммо Карланинг овози ўртага чўккан жимликни бузди:
— Тушлик тайёр, дастурхонга!
Қандай бўлмасин, ҳаммамиз вақтни жуда ажойиб ўтказдик. Тушлик дустурхони устида Мак менга Тинчлик Корпуси билан боғлиқ режаларини айтиб берди.
— Ўқиган эдим — Ричард Никсоннинг айтишича, Тинчлик Корпуси армия хизматидан бўшашни истаганлар учун ғайри қонуний имконият экан.
Мак кулиб қўйди:
— Кўриб турибман, бекорга юрист касбини ва сиёсатни танламаган экансан. Ўша Никсон, у ҳам бой бўлса керак.
Карла қўлидаги пичоқ билан вилкани қўйди:
— Юристликка ўқияпсанми?
— Шундай.
— Сиёсатчи ҳам бўлмоқчимисан?
— Кўрамиз. Келажак кўрсатади, — деб жавоб бердим кулиб.
— Сен ўша Никсонга ўхшаган бўлмайсан, деб умид қиламан.
— Мен унда бирон ёмонликни кўрмаяпман, фақат телеэкранда ҳар доим соқоли олинмаган ҳолда чиқади.
— Менимча эса Джош воиз бўлиши керак, — деди Мак.
— Мен воиз бўламан, деб айтмадим–ку! — деб қаршилик билдирмоқчи бўлдим.
— Буни айтмасанг ҳам, очиқ–ойдин кўриниб турибди, укагинам!
Нима ҳам дердим, мураккаб вазиятдан чиқишнинг яхши усули ҳақида ўйлашнинг кераги ҳам йўқ эди. Менинг акам ҳар доим, жумладан, бу сафар ҳам, ўз манфаатларини қандай ҳимоя қилишни биларди. Мен ухлашга эртароқ ётдим, эртаси куни эрталаб Уитонга йўл олдим.
Книга на Узбекском языке: - Непоколебимый (Джош Макдауэлл)
Джош Макдауэлл считается одним из самых известных в мире проповедников. Невероятно, но в детстве этот человек… не верил в Бога. Ещё, будучи совсем молодым человеком, он взялся доказать, что учение о Божественности Христа - вымысел. С этой целью он исследовал подлинные исторические документы, где говорилось о событиях того времени, беседовал с людьми, которые хорошо знали эту тему, и в конце концом превратился в верного последователя Христа.
Перед вами история этого легендарного человека, написанная широкими мазками, чтобы как можно полнее показать те подъемы и падения, которыми отмечено было начало его пути. Впервые Джош рассказывает о своём удивительном духовном перерождении, когда он вверил свою судьбу в руки всемогущего Бога и познал божественную благодать: даже самые ужасные события, которые с нами происходят, можно перенести с верой в Бога - свободной, глубокой и… НЕПОКОЛЕБИМОЙ.
