Макс Лукадо. Сен уддалайсан - (10-боб) Узбек тилида
Sen uddalaysan (Maks Lukado) Audiokitob Uzbek tilida.
МУНДАРИЖА
1 БОБ. Сен уддалайсан
2 БОБ. Мисрга жойлашиш
3 БОБ. Ёлғиз, лекин бутунлай эмас
4 БОБ. Аҳмоқликни аҳмоқлик билан тузатиб бўлмайди
5 БОБ. Э-ҳа, бу бор-йўғи тайёргарлик эдими?
6 БОБ. Худо ҳаракат қилганда кутиб тур
7 БОБ. Масхарабоз
8 БОБ. Ҳаётда ҳамма нарса яхши бўлмаса ҳам, Худо барибир яхшими?
9 БОБ. Илтимос, озгина бўлса ҳам миннатдор бўл
10 БОБ. Оилавий хафагарчиликлар ҳақида гаплашамиз
11 БОБ. Қасос олиш ёқимли, лекин кейин…
12 БОБ. Олий Ҳукмдор – сенинг Аканг
13 БОБ. Хайрлашишлар билан видолаш
14 БОБ. Тинчлан ва бардам бўл
15 БОБ. Офат. Худо. Яхшилик
10 БОБ. ОИЛАВИЙ ХАФАГАРЧИЛИКЛАР ҲАҚИДА ГАПЛАШАМИЗ
Оилавий хафагарчиликлар секин тарқайди.
Умид қиламанки, болалик дамларингиз бахтиёр ўтган, ота-онангиз сизни эркалатишган, суюшган ва сиз билан бирга қувонишган. Отангиз ҳар куни ишдан уйга қайтганига, ҳар оқшом онангиз устингизни ўраб қўйганига, ака-укаларингиз ва опа-сингилларингиз сизнинг энг яқин дўстларингиз бўлганига ишонаман. Оилавий хафачиликларни таҳлил қилишга бағишланган ушбу боб сиз учун кераксиз бўлишига ва сизга умуман тегишли бўлмаслигига ишонишни жуда истардим.
Лекин агар мен ўта оптимист бўлсам, билгинки – сен ёлғиз эмассан. Муқаддас Каломда берилган энг машҳур оилавий шажара жиддий таназзулга учради. Одам Ато барча айбни Момо Ҳавога ағдарди. Қобил укасини ўлдирди. Ибром Сорайни яқини эканини тан олишга шошилмади. Ривқо меҳрибонлик билан Ёқубга ғамхўрлик қилди, Ёқуб эса Эсовни алдаб, қароқчилар тўдаси билан алоқа ўрнатди. Ибтидо китоби – оилавий низолар ва зиддиятлардан иборат.
Юсуф акаларининг бундай қўпол муомала қилишларига лойиқ эмасди. Албатта, уни ажойиб бола ёки жамоанинг кўрки деб бўлмасди, у ўзининг ғайриоддий тушлари билан мақтаниш ёки акаларини менсимаслик имкониятини қўлдан бермасди, оилавий келишмовчиликларда унинг ҳам қисман айби бор эди (1). Бироқ, аввалига сардобага ташланишга кейин арзимаган пулга савдогарларга сотиб юборишга муносиб эмасди.
Юсуфнинг ўнта акаси жиноят қилишди. Ўн битта ўғил бир отанинг фарзандлари эди, улар бир дастурхонда овқатланишган, бир ҳовлида бирга ўйнашган. Акалари Юсуфга қараб юришлари лозим эди, лекин улар ғазабда эдилар. Отаси-чи? Шундай масъулиятли онда Ёқуб ўғиллари ёнида эмасди.
Оталикка ҳурмат билдирган ҳолда, унда оилавий психология асослари билан танишиш имконияти бўлмаганидан фақат афсусланиш мумкин. Унинг биринчи хатоси – севган аёлига етишиш учун ўзи севмаган аёлга уйланиши эди. Иккинчи хатоси эса опа-сингилларга уйлангани эди. (Бу иши билан у ёнаётган гугуртни пиротехника маҳсулотлари сотиладиган дўконга отгандек бўлган). Катта хотини унга ўғиллар туғиб берди, кичкинаси эса бепушт эди. Оиласини янада каттароқ бўлишини истаган Юсуф хотинларининг хизматкорларини ҳам эътиборсиз қолдирмади ва шу йўл билан наслининг кўплаб давомчилари бўлишига эришди. Ниҳоят, суюкли аёли Ёқубга Юсуфни туғиб берди ва у отасининг арзандасига айланди. Иккинчи фарзанди Беняминни дунёга келтираётганида Роҳила оламдан ўтди ва ғамга ботган Ёқуб, очиғини айтганда, муаммоларга тўла оиланинг ягона бошлиғи бўлиб қолди.
Ёқуб четдан кузатувчи бўлди. Юсуф акаларининг олдида катта кетиб, ҳаммаси унинг олдида таъзим қилишларини айтганида, Ёқуб индамади. Ўғиллари қўйларни боқиш учун Шакамга, ўтмишда Ёқубнинг аждодлари вайрон қилган шаҳарга ҳайдаб борганларини билганида Ёқуб уларни тўхтатишга ҳаракат қилдими? Йўқ, у ўғилларининг ортидан Юсуфни юборди. Юсуф акаларидан хабар олиб, отасига етказиши керак эди. Ёқуб ўз вазифасини ўғлининг гарданига юклаб қўйди.
Бефарқ ота. Ўзбошимча ўғиллар.
Ўғилларга ота керак эди, ота эса ўғилларига бўлган муомаласини ўзгартириши лозим эди, Юсуфга эса ҳимоячи керак эди. Лекин ўша ҳимоячи – яъни ота – ўзини кўрсатмади ва тегишли назоратнинг йўқлиги Юсуф учун ёмонлик билан тугади.
Аввалига, Юсуф ўтмишини эслашни истамади. Лекин акалари билан тўқнаш келган пайтда, у деярли ўн йилдан бери Мисрнинг бош вазири эди. Унинг бўйнида олтиндан ясалган йирик занжир бўлиб, бу занжирга бургутнинг сурати туширилган эди, қўлида эса фиръавннинг муҳри бўлган катта узук бор эди. Унинг қонга бўялган ранг-баранг либоси ўрнини шоҳона зеб-зийнатлар эгаллаганди. Канъонлик йигитчамиз ёмон мартабага эришмаганди.
Мисрга жойлашиш эркинлигига эришгани учун Юсуф Канъонга қайтмасликка қарор қилди. У қўшин тўплаб, акаларининг олдига бориши мумкинмиди? Ҳа, унда бундай имконият бор эди. Отасига хабар юборишга-чи? Ёки ҳеч бўлмаса, у билан алоқага чиқиш имкони бормиди? Ҳар қандай ҳолатда ҳам саккиз йил давомида Юсуф барчасига нуқта қўйиши мумкин эди. Оиласини қаердан топишни билса ҳам, Юсуф уларни қидирмади. Оиланинг тузалмас сирларини сақлаш учун у ўтмишни ўтмишда қолдириш яхшироқ, деб ўйлади.
Бироқ Худонинг фикри бошқача эди. Оиланинг қайта тикланиши Худо учун катта аҳамиятга эга эди. Инсон қалбининг шифо топиши унинг ўтмиши ҳам покланишини билдиради, шунинг учун Худо Юсуфнинг жавонини эски суяк қолдиқларидан тозалашга қарор қилди.
“… Атрофдаги юртларнинг халқлари Юсуфдан дон сотиб олгани Мисрга келишарди” (Ибтидо 41:57). Қара, Мисрга хайр-эҳсон излаб келган кўплаб бегоналар билан бирга яна кимлар келибди! “Юсуфнинг ўнта акаси ҳам дон сотиб олгани Мисрга кетишди” (Ибтидо 42:3).
Юсуф уларни кўрмасдан олдин уларнинг сўзларини эшитди. У хизматкорларга кўрсатма бераётганида яҳудийча гапираётганларнинг сўзларини эшитди. Бу шунчаки унинг она тили эмасди, балки оиласида айтиладиган сўзлар эди. У хизматкорларга дарҳол жим бўлишни буюрди ва оломон томонга қараб, ўз акаларини кўрди.
Акалари қуёшда қорайган, сочлари тўкилиб кал бўлиб қолган бўлса ҳам Юсуф уларни таниди. Очарчиликдан юзлари озиб тўзиб кетган, терлаганидан танасига ёпишиб қолган кийимлари чанг босган эди. Бу яҳудий одамлар маданиятли ва ўқимишли Мисрликлар орасида Таймс-Скверда* юрган қишлоқи каби одми кўринишарди.
____________________________
*Таймс-сквер - Нью-Йоркдаги Манхэттен шаҳрининг марказий қисми, шаҳарнинг машҳур жойларидан бири.
Дон сотиб олиш учун Юсуфга мурожаат қилиш навбатлари келганда, улар Юсуфни танишмади. Юсуфнинг соч-соқоллари олинган, шоҳона кийинган эди ва у акалари билан Миср тилида сўзлашди. Кўзларининг атрофи қорага бўялган, бошида эса дубулғага ўхшаган парик бор эди. Уларнинг қаршисида укалари Юсуф тургани уларнинг хаёлига ҳам келмасди.
Миср ҳокими яҳудий тилини билмайди, деб ўйлаганлари учун акалари унга имо-ишора билан мурожаат қилишди. Улар аввал буғдойга кейин оғизларига ишора қилиб, пулларни ушлаб турган биродарига олдинга чиқишни сўрашди. У эса шошганидан қоқилиб кетди ва пуллари сочилиб кетди.
Сочилиб кетган кумушни кўриб, нафратдан Юсуфнинг лаблари буришиб, кўнгли беҳузур бўлди. У тўнғич ўғлига Худо эсимдан чиқарди, деб исм қўйганди, лекин пулни кўриб, ҳеч нимани унутмаганини тушунди. Ўтган сафар Ёқубнинг катта ўғлининг қўлида пулни кўрганида, улар кулишарди, Юсуф эса раҳм қилишларини сўраб ёлворганди. Бу кун эса у акаларига бошдан оёқ разм солиб, ҳеч бўлмаса кичкина бўлса ҳам дўстона нарсани излади, лекин тополмади. Энди акалари унга пул талиф қилишяптими?
Яҳудий тилида гаплаша оладиган хизматкорни чақиришларини буюриб, Юсуф қовоғини солиб, акаларига қараб қўйди. “…Лекин Юсуф уларга худди нотанийлардай муомала қилди…” (Ибтидо 42:7).
Уйқудан уйғотиб юборилган қоровулнинг сўз оҳангини тасаввур қиляпман.
- Кимсизлар? Қаердан келдинглар?
Акалари бошлари ерга теккунича таъзим қилишди, бу ҳол Юсуфга бир вақтлар кўрган тушини эслатди.
- Биз ҳозиргина Канъон юртидан келдик. Эҳтимол, ҳукмдор бизнинг юрт ҳақида эшитган бўлсалар керак?
Қовоғини очмаган ҳолда Юсуф акаларига тикилиб қаради:
- Шубҳали одамларга ўхшайсизлар. Соқчи, бу айғоқчиларни зиндонга ташла! Улар бизнинг юртимизга ёвуз мақсадда келишган.
Ўнта аканинг ҳаммаси бир-бирларига қарашди:
- Ҳазрати олийлари! Муҳтарам зот! Жаноби олийлари! Сиз бизни нотўғри тушундингиз! Биз пешона тери билан нон топадиган ҳалол одамлармиз. Ҳаммамиз катта бир оиланинг аъзоларимиз. Мана бу Шимўн, бу эса Яҳудо… Хуллас, биз ўн иккита ака-укалармиз. Тўғрироғи, аввал ўн иккита эдик… “Энг кичик укамиз у ерда отамиз билан қолди. Битта укамиз эса нобуд бўлган” (Ибтидо 42:13).
Бу гаплардан Юсуф ютиниб қўйди. Сўнги йигирма йил ичида у биринчи бор оиласи ҳақида эшитаётганди. Отаси ҳаёт. Бенямин ҳаёт. Уларнинг ҳаммаси Юсуфни ўлган, деб ҳисоблашарди.
- Энди… - Юсуф акаларини сўзини бўлди. – Уйга қайтиб бориб, кичик укангизни олиб келиш учун биттангизни қўйиб юбораман, қолганларингизни зиндонга ташлайман.
Бу қарори билан Юсуф акалариниинг қўл-оёқларини боғлаб қўйди. Бир ишора билан уларни зиндонга юборди. Менимча, ўзи камида икки йил ўтирган зиндонга юборган бўлса керак.
Воқеалар ривожи нақадар ғалати: қўполлик, шафқатсизлик, қамоқ, муносабатларниинг бутунлай узилиши! Юсуф ва акаларининг ҳаётида бу воқеа аллақачон содир бўлган эди, фақат ҳозир уларнинг ўрни алмашди. Аввал акалари унга қарши фитна қилишган бўлса, энди Юсуф уларга қарши фитна қилди. Қачонлардир акалари уялишмаган эди, энди эса қасос олиш вақти келди. Улар Юсуфни сардобага ташлаб, ёрдам сўраб қилган илтижоларига эътибор беришмаганди, энди эса уларни заҳ жойга қамаш навбати келганди.
Нималар бўляпти ўзи?
Менимча, Юсуф қандай йўл тутиш кераклиги ҳақида ўйлаган бўлса керак. Унинг олдида мушкул вазифа турган эди. Бу вазифа мамлакатдаги очарчилик муаммосини ҳал қилиш вазифасидан ҳам мураккаб эди. Пўтифар хонимнинг қаршисида уни титроқ босмаган, юқори лавозимни осон уддалаган, лекин ўз қондошлари билан учрашганда уни қамраб олган оғриқ ва нафратни нима қилиш керак? Юсуф саросимага тушиб қолди.
Балки сен ҳам саросимага тушиб қолгандирсан?
Оила сен учун ёруғ оламдаги энг бехатар жой бўлмай қолди. Болалигингни ҳаётингдаги энг оғир дамлар сифатида эслайсан. Сенга ғамхўрлик қилиши керак бўлган инсон ўз вазифасини уддалай олмаган. Лекин сен худди Юсуфдай, одамларга қўшилиш учун қўлингдан келганча ҳаракат қилдинг. Сен ўз оилангни барпо қилиб, сўнги бор видолашиш маъносида ортинга қараб, ўз Канъонингдан бутунлай бош олиб кетишга тайёрсан, лекин… Худо бунга тайёр эмас.
Худо бизга сўраганимиздан ҳам ортиғини беради, борлигини ҳатто ўзимиз ҳам билмайдиган руҳий яраларимизга шифо беради. У қалбимизни нафақат забт этишни, балки шифолашни ҳам истайди. Нима учун? Чунки яраланган одам атрофидагиларни ҳам яралайди. Бу ҳақда ўйлаб кўр. Нима учун сен ўзингни йўқотяпсан? Нима учун зиддиятлардан қочишга уриняпсан? Нима учун ҳаммани мамнун қилишга уринасан? Сенинг бу ҳатти-ҳаракатинг қалбингдаги битмаган яралар туфайли эмасми? Сенга яхши бўлиши учун Худо қалбингни шифолашни истайди.
Фарзандларингга яхши бўлиши учун ҳам. Айтайлик, Юсуф акалари билан ярашишни ҳохламади. Узоқ ўйлаб ўтирмай, улар билан алоқани узди. Худонинг Исроил халқини қутқариш режаси Юсуфнинг қийинчиликларга бардош бериш лаёқатига боғлиқ эканини билиб туриб ҳам, қўлини ювди. Ўртага бутун халқнинг келажаги тикилган эди.
Яшириб ўтирмайман: сенинг ҳаётингда ҳам ўртага кўплаб инсонларнинг келажаги тикилган. Бир неча йиллар олдин дўстимни ўликхонага, ярим тунда собиқ хотини томонидан отиб ўлдирилган отасининг жасадини тасдиқлаш учун чақиришган. Отиб ташлаш бу оиладаги узоқ вақтдан бери бўлиб келаётган кўплаб ғазаб ва зўравонликнинг бир кўринишига айланди. Дўстим отасининг жасадига қараб туриб, шундай қарорга келганини яхши элайди: “Менинг ҳаётимда зўравонликнинг ҳатто шарпаси ҳам бўлмайди”. (Ва у ваъдасининг устидан чиқди).
Сен ҳам шундай қарор қил. Тўғри, оиланг тарихида бир қанча ғамгин саҳифалар бор. Лекин оиланг тарихи сенга келажангни белгилаб бермаслиги керак. Биздан олдинги аждодларимизнинг хатолари ва камчиликларини ҳозир, шу ерда қолдиришимиз мумкин. Ота-боболарингдан қолган барча меросларни сен ҳам ўз авлодларингга қолдиришинг шарт эмас.
Оилангдаги хафачиликлар ва хафа қилган одамлар ҳақида Худо билан сўзлаш. Ундан айрим кўнгилсиз тафсилотларни эслатишини сўра. Сирларни ошкор қил. Юсуфнинг ғамгин ҳотираларга берилиши беҳуда бўлмаган: бизга етказилган руҳий жароҳатларнинг оғриқли тафсилотларини ошкор қилиш – шифо топишга олиб келади. “Худойим, отамни кечиришмда ёрдам бер” – аниқ тафсилотларсиз қилинган бундай ибодатнинг самараси камроқ бўлади. Қалбингни айнан нима жароҳатлаганини эсла: “Худойим, ҳаётимда отам деярли бўлмаган. У ҳатто туғилган кунларимга ҳам келмаган. Шунинг учун ундан нафратланганман”.
Ёки: “Ҳар куни мактабдан келганимда онам диванда чўзилиб ётган бўларди. Кўпинча маст ҳолда ётарди. Мен ўзим тушлик тайёрлашга, укамга қарашга, уй вазифаларимни қилишга мажбур эдим. Худойим, бу адолатдан эмас”.
Бундай қарорга келиш осон эмас, лекин Худо қалбингда руҳий жарроҳлик амалиётини ўтказишига йўл бер. Шифо топиш жараёни секин бўлиши мумкин. Баъзан бундай хаётга кўниктириш жараёни умримизнинг охиригача давом этади. Оиладан орттирилган жароҳатлар – энг чуқур жароҳатлардан бири бўлиб, кўпинча ёшлик даврларда пайдо бўлади ва одатда ўзимиз жуда ишонган одамлар орқали юзага келади. Сен жуда кичкина бўлгансан ва сен билан ёмон муомала қилишаётганини билмагансан. Ўзингни қандай ҳимоя қилишни ҳам билмагансан. Бундан ташқари, азобларингнинг айбдорлари жуда катта бўлган. Отанг, онанг, амакинг, аканг сендан фақат бўйи баландлиги билан ажралиб турмаган, балки улар сендан кўра кўпроқ таъсирга эга бўлганлар.
Улар сенга танбеҳ берган пайтларида, сен уларга ишонгансан. Шунча вақт давомида сен нотўғри тасаввуринг билан ўзингни айблаб келгансан. “Сен – аҳмоқсан… бадбашара, дадангга ўхшаган ювиндисан… Онангга ўхшаган бақалоқсан…” Орадан бир неча ўн йиллар ўтди, лекин қалбингни яралаган ўша овоз хотирангда қолган.
Бироқ бу овоз ўчиши керак! “Бу дунёга мослашманглар, фикр-зикрингизни янгилаб, тубдан ўзгаринглар” (Римликлар 12:2). “…Вояга етгач, болаликни ташладим” (1 Коринфликлар 13:11). Сен энди қондошларинг ўйлаган одам эмассан. Сен – Худонинг фарзандисан, Худо оиласининг аъзосисан. Сен – Худонинг ижодисан, сени абадий ҳаёт кутмоқда. Ўтмишинг билан яраштириши учун Худога йўл бер.
Юсуф Худога йўл берди. Ярашиш жараёни узоқ ва машаққатли кечди. Унинг таърифлаганлари Каломнинг тўртта бобини ёки бўлмаса, Юсуфнинг ҳаётини бир календар йилини ўз ичига олади, лекин биринчи қадамни у жуда тез қўйди. Иккиланиб қўйган бўлса ҳам, барибир биринчи қадамни қўйди: золим қиёфасини ўзгартирмаган бўлса ҳам, уч кундан кейин Юсуф акаларини зиндондан озод қилди.
- Қани, бу ердан тез жўнаб қолинглар, ҳалиги, нимайди, Канзасга! Ё Колорадомиди? Э, ҳа, Канъонга. Бироқ тезда қайтиб келинглар. Сизлар менга айтган кичик укангизни ўз кўзим билан кўрмоқчиман. Лекин биттангиз асирликда қоласиз, ҳаммангиз эмас, фақат биттангиз.
Акалари рози бўлишди ва Юсуфнинг кўз олдида ўша кунги воқеани эслашди: “Улар бир-бирларига гапира бошладилар: “Мана, укамизга нима қилган бўлсак, энди жазосини тортяпмиз. У қанчалар азобланганини кўзимиз билан кўриб, ёлворишларини эшитганимизда ҳам, қулоқ солмаган эдик. Шу сабабдан бу азоблар ўзимизнинг бошимизга ҳам келди” (Ибтидо 42:21).
Бегона юртнинг ҳокими уларнинг тилини тушуниши уларнинг хаёлига ҳам келмаганди. Лекин Юсуф уларнинг ҳамма гапларини тушунди. Уларнинг сўзларини эшитиб, кўз ёшларини ҳеч ким кўрмаслиги учун Юсуф шошиб орқасига ўгирилди. Бир муддат у қалбидан чиқаётган ҳайқириқни босиш учун бир оғиз ҳам гапира олмади, ахир қудратли ҳукмдор ўз хизматчилари олдида кўз ёш тўкиши мумкин эмасди, бироқ четга ўтиб йиғлаб олди. Кейинчалик маълум бўлишича, бу кўз ёшлар Юсуфнинг ҳаётидаги сўнгги кўз ёшлар эмас экан (2). Пўтифар уни уй бошқарувчиси қилиб тайинлаганида ҳам, фиръавн уни энг юқори мансабга тайинлаганида ҳам кўзига ёш олмаган эди, бироқ акалари уни ҳалигача унутмаганликларини эшитиб, ёш боладек ҳўнграб йиғлади. Уларни Канъонга жўнатар экан, хизматкорларга уларнинг қопларини тўлдириб дон солиб беришларини буюрди. Мана бу эса меҳр-шафқатнинг ифодаси эди.
Кўриб турганимиздек, қариндошлик муносабатларининг тикланиш жараёни шунақа меҳрдан бошланди. Агар Худо Юсуфнинг оиласини қайта тиклаган бўлса, У сенинг оилангни қайта тикламайди, деб ўйлайсанми?
Книга на Узбекском языке: Ты справишься (Макс Лукадо)
Ты боишься, что не справишься? Все боятся. Мы боимся, что никогда не пройдет депрессия, никогда не иссякнут слезы, никогда не прекратятся страдания. Оказавшись на дне глубокого рва, каждый из нас сомневается, что сможет оттуда выбраться. Автор этой книги предлагает вспомнить историю библейского Иосифа - брошенного в ров братьями, проданного в рабство, несправедливо обвиненного и заключенного в темницу - и научиться доверять Богу, Который любую нашу скорбь обернет нам во благо. Подлинная вера не избавляет нас от страданий, но позволяет нам пройти через них.
