Макс Лукадо. Сен уддалайсан - (11-боб) Узбек тилида
Sen uddalaysan (Maks Lukado) Audiokitob Uzbek tilida.
МУНДАРИЖА
1 БОБ. Сен уддалайсан
2 БОБ. Мисрга жойлашиш
3 БОБ. Ёлғиз, лекин бутунлай эмас
4 БОБ. Аҳмоқликни аҳмоқлик билан тузатиб бўлмайди
5 БОБ. Э-ҳа, бу бор-йўғи тайёргарлик эдими?
6 БОБ. Худо ҳаракат қилганда кутиб тур
7 БОБ. Масхарабоз
8 БОБ. Ҳаётда ҳамма нарса яхши бўлмаса ҳам, Худо барибир яхшими?
9 БОБ. Илтимос, озгина бўлса ҳам миннатдор бўл
10 БОБ. Оилавий хафагарчиликлар ҳақида гаплашамиз
11 БОБ. Қасос олиш ёқимли, лекин кейин…
12 БОБ. Олий Ҳукмдор – сенинг Аканг
13 БОБ. Хайрлашишлар билан видолаш
14 БОБ. Тинчлан ва бардам бўл
15 БОБ. Офат. Худо. Яхшилик
11 БОБ. ҚАСОС ОЛИШ ЁҚИМЛИ, ЛЕКИН КЕЙИН…
1882 йилда Лексингтон авенюдаги энсиз ер Нью-Йорклик ишбилармон Жозеф Ричардсонга тегишли эди. Бу ер кичкина эди: узунлиги ўттиз икки метр, эни эса бир ярим метр. Бошқа ишбилармон, Хайман Сарнер, унинг ёнидаги, анча катта ернинг эгаси бўлиб, олди томони ҳиёбонга қараган кўп хонадонли уй қуришга қарор қилди ва Ричардсонга унинг ери учун минг доллар тўлашга тайёр эканини айтди. Таклиф қилинган нарҳдан Ричардсоннинг жаҳли чиқиб, Сарнердан беш минг доллар талаб қилди. Сарнер бунга рози бўлмади ва унинг ҳам жаҳли чиқиб, эшикни қарсиллатиб ёпди.
Бу энсиз ерда қурилиш қилиб бўлмайди, деган хулосага келиб, Сарнер ўзи чизган лойиҳа бўйича режа ишлаб чиқишни меъморга топширди. Кўп хонали хонадонлар қурилганини кўриб, Ричардсон бу хонадонда яшайдиган аҳоли деразадан чиройли ҳиёбонни кўра олмаслиги учун тўсиб қўйишга қарор қилди, шунда ҳеч ким унинг мулки устидан ҳиёбонни томоша қила олмасди.
Шундай қилиб, етмиш ёшли Ричардсон узунлиги ўттиз икки метр, эни бир ярим метр бўлган тўрт қаватли уй қурди. Ҳар бир қаватда бир нечта хонаси бўлган иккита хонадон жойлашганди. Уй битиши билан хотини иккаласи хонадонларнинг бирига кўчиб киришди.
Бино шу қадар тор эдики, фақат бир киши зинадан чиқиб тушиши ёки даҳлизда юриши мумкин эди. Икки киши сиғмасди. Ҳеч бир хонадондан кенглиги қирқ олти сантиметрдан катта бўлган ошхона столи тополмайсан, мўъжазгина ошхона плитаси ҳам буюртма асосида ясалган. Бир куни гавдали репортер шу уйнинг зинасига тиқилиб қолди. Шу уйда яшовчи икки киши уни чиқариб олишга уринишди, лекин унинг кийимларини ечиб олгандан кейингина чиқариб олишди.
Бу уй “Ҳасад уйи” деб ном олганди. Ричардсон умрининг сўнгги ўн тўрт йилини қалби торлигини ва дунёқараши хаста эканлигини англатувчи ана шу тор қафасда ўтказди.
1915 йилда Ҳасад уйи бузиб ташланди. Ғалати, аммо аниқ эсимда, ўтган йили ўша уйда бир икки марта тунаганман. Бир неча йиллар олдин шу уйда бир неча ҳафта “қамалиб қолганман”. Ниманидир чалкаштираётган бўлсам, кечир, лекин бир куни сени ҳам ўша тор йўлакда кўргандек бўлдим?
Қасос ўти яшашга нолойиқ, хунук бино қурилишига сабаб бўлди. Бу уй ҳатто бир киши учун ҳам торлик қилади, у ерда яшайдиганларнинг мақсади битта: кимнидир ҳаётини барбод қилиш. Улар ўз мақсадларига етишяпти, шу билан бирга ўзларининг ҳаётларини ҳам барбод қилишяпти.
Раббимизнинг қуйидаги талаби ажабланарли эмас: “Ораларингизда аччиқ илдиз ўсишига йўл қўйманглар, акс ҳолда, унинг заҳри муаммолар туғдириб, кўпларингизни ҳаром қилади” (Ибронийлар12:15).
Худонинг шифо бериши Ҳасад уйидан чиқишни, ғазабнинг тор дунёсидан иноятнинг очиқ жойларига чиқишни, ўжарлик билан Хайрлашиб, кечирим томонга ўтишни ўз ичига олади. Худо ўтмишимизни даволаш орқали, бизни олдинга етаклайди.
Наҳотки бунинг иложи бўлса? Бу тартибсизликларни қандай ҳал қилиш мумкин? Ўтмишдаги жинсий тажовузни қандай тўғрилаш мумкин? Онангни ташлаб кетган отангга бўлган нафратдан қандай халос бўлиш мумкин? Сени бир чақага олмаганларини ўйлаганингда кўнглингга келадиган жирканчликлардан қандай қутулиш мумкин? Наҳотки, Худо йиллар давомида қон томиб турган қалб жароҳатларига шифо берса?
Худди шу саволлар Юсуфга ҳам тинчлик бермаган. Тан олиш керакки, ўнта аканг сени худди мушукнинг боласидай улоқтириб, бир умрга ташлаб кетишганини унутиш қийин. Шунинг учун у ҳам акаларига шундай қилди. Уларни муҳтож ҳолда кўриб, уларга қаттиқ гапирди, айғоқчиликда айблаб, зиндонга ташлади. “Тегишингизни олинглар, ярамаслар!”
Сени билмадим-у, лекин мен инсоннинг заифликлари Юсуфга бегона эмаслигини англаганимдан хурсандман. Ахир у бошига тушган азобларни бардош билан енган, қулликка тоқат қилган, бегона юртда муваффақиятга эришган, бегона тилни ўрганган, шаҳвоний васвасага енгилмаган. У ўрнак олишга лойиқ маҳбус ва ўрнак олишга лойиқ бош вазир эди. Кун келиб унинг боши узра айлана нур порласа ҳам Хайрон бўлмайман. Мантиқан олиб қарасак, Юсуф акаларини кўрган заҳоти қўлини юқорига кўтариб шундай дейиши лозим эди: “Эй Ота! Уларни кечиргин, улар нима қилаётганларини билмайдилар” (Луқо 23:34). Лекин у бундай қилмади ва буни ажабланарли жойи йўқ, чунки кечириш – анча мушкул нарса. Агар Худо сенга буюрса, оч қолган одамниинг қорнини тўйғазиш, фиръавнга доно маслаҳатлар бериш, ҳатто Левитлар китобини ёд олиш ҳам осонроқ.
Лекин…
Ҳатто ғазабланганингизда ҳам гуноҳ қилманглар. Қуёш ботгунча жаҳлдан тушинглар…
Эфесликлар 4:26
Ҳар қандай гина-қудрат, қаҳру ғазаб, жанжалкашлик, ғийбатчиликни ҳамда бошқа ҳар хил ёмонликларни ўзингиздан соқит қилинглар…
Эфесликлар 4:31
…Масиҳ сизларни кечиргани каби, сизлар ҳам бошқаларни кечиринглар.
Колосаликлар 3:13
Худойим, бу ҳазилми?
Менинг бир қиз дўстим бор. У олти ёш пайтида онаси қандайдир сотувчи билан қочиб кетади. Қизининг тарбиясини бир яхши инсонга ишониб топширади, лекин бу инсон қўғ21ирчоқлар ҳақида, кийимлар ҳақида ёки учрашувлар ҳақида ҳеч нима билмасди. У ҳар доим ҳамма ишларни кўнгилдагидек қилмаса ҳам, қўлидан келганча қизни катта қилди. Яқинда худди Канъондан қондошлар келгандек, унинг ҳаётида яна онаси пайдо бўлди. У қизи билан учрашиб, қаҳва ичиб ўтирганларида: “Азизам, ташлаб кетганим учун мени кечир” – деди. Бу аёл қизининг ҳаётидан яна жой олишга уринаётганди.
Дўстимнинг хаёлига келган биринчи фикр шундай эди: “Қанақасига, ҳаммаси шуми? Қаҳва ичириб, узр сўраганингиз учун сизни кечиришим керакми?” Шунчалик осонми? Бу она ҳам қизи тортган азобларни тортиши керак эмасми? У ҳам бир неча йиллар давомида қизимни яна кўраманми, деган шубҳалар билан қийналиб яшаган. Бир неча бедор тунлар адолатни тиклаши мумкин эди. Хўш, менга айт-чи, қизнинг азобларини Худонинг кечириш амри билан қандай яраштириш мумкин? Эҳтимол, бу вазиятда озгина қасос олиш керакдир?
Шу жойда сен ҳақсан. Худо адолатни биздан кўра кўпроқ истайди. Ҳаворий Павлуснинг сўзлари ёдингиздами: “Ҳеч кимга ёмонглик эвазига ёмонлик қайтарманглар… Ўзингиз учун қасос олманг, балки Худонинг ғазабига йўл қўйиб беринг. Ахир, Мукқаддас Битикларда Эгамиз шундай айтган-ку: “Мен Ўзим қасос ва ўч оламан” (Римликлар 12:17, 19).
Тунда босқинчи келиб, нарсаларимизни ўмариб, қочиб кетиши ва қўлга тушмай, жазодан қутулиб қолиши бизга тинчлик бермайди. Унинг Фижи оролига қочиб кетиши, қумда ястаниб олиб, котейл ичиши бизни қийнайди. Лекин Хавотир олма. Муқаддас Каломда: “Худо қасос олиши мумкин” деб эмас, аниқ қилиб “Худо қасос олади” деб ёзилган. Худо ҳаққоний ва адолатли ҳукм чиқаради. Бунга яхши намуна керакми? Юсуфнинг ҳаётида бўлган кутилмаган бурилишга тайёр тур.
Шундай қилиб, уч кундан кейин Юсуф ҳамма акаларини зиндондан озод қилди, фақат биттасини гаров сифатидан олиб қолди. Акалари Канъонга, оталари Ёқубга бўлган воқеаларни айтиш учун қайтиб кетишди. У пайтда оталари анча кексайиб, кучдан қолганди. Улар оталарига кичик укалари Беняминни олиб бормагунларча, Шимўн Миср зиндонида ётишини айтишди. “Мени ҳамма болаларимдан жудо қилмоқчимисизлар? Юсуф йўқолди, Шимўн ҳам йўқ, энди эса Беняминни олиб кетмоқчисизлар! Пешонам бунча шўр бўлмаса!” (Ибтидо 42:36).
Қандай ярамас одам: арзанда ўғлининг бошига етди, фарзандларининг тарбиясига эътибор бермади, бир ҳарам хотин олди, ўғлини зиндонга тушганини эшитиб, яна ўзига ачинди. Эҳ, сен! Бу оиладаги бундай тартибсизликларга ажабланмаса ҳам бўлади.
Ўқишда давом этиб, қуёш нури булутларни қандай ёриб ўтишини кўрамиз. Қачонлардир Юсуфдан қутулмоқчи бўлган Яҳудо бир қадам олдинга чиқиб, деди: “Укамизни мен билан жўнатинг, энди йўлга чиқайлик, токи сизу биз, болаларимиз очликдан ўлмай, тирик қолайлик. Унга мен ўзим кафил бўламан, унинг учун мени масъул деб билаверинг. Агар уни қайтариб олиб келиб қўлингизга топширмасам, умр бўйи сизнинг олдингизда айбдор бўлиб қолай” (Ибтидо 43:8, 9)
Шошма, бу ўша Яҳудоми? Бу ўша “Яхшиси, (Юсуфни) анави Исмоилийларга сотайлик…” (Ибтидо 37:27) деб таклиф берган одамми? Бу ўша савдогарлар билан савдолашган аками?
Ҳам ҳа, ҳам йўқ.
Маълум бўлишича, ўша вақтда Яҳудо ҳам чуқурга тушишга улгурган экан. Юсуфни сотиб юборишганидан кейин, уч ўғилнинг отаси Яҳудо билан қуйидаги воқеалар содир бўлди. У тўнғич ўғлини Тамара исмли қизга уйлантирди. Лекин кўп ўтмай ўғли оламдан ўтди. Ўша пайтдаги анъанага кўра, Яҳудо Тамарани иккинчи ўғлига олиб берди. Лекин иккинчи ўғли ҳам ишончни оқламади ва у ҳам оламдан ўтди. Тамара оиламга бахтсизлик келтиряпти, деб ўйлаган Яҳудо учинчи ўғлига ҳам бирон фалокат бўлишидан қўрқиб, Тамарани ўғлига олиб беришга шошилмади.
Кейинроқ Яҳудонинг ўзи ҳам бева қолди. Собиқ қайнатасининг шаҳарга кетаётганини эшитган Тамара, электрон мактуб орқали унинг жавобини кутмасдан, чўзилиб кетган беваликни тугатиш вақти келди, деб ўйлаб, бу муаммога ноанъанавий усулда ечим топишга қарор қилди. Тамара фоҳиша либосларини кийиб, Яҳудога таклиф берди, Яҳудо буни рад қила олмасди. Яҳудо ўзининг келини билан ётганини билмай, тўлов ўрнига ўз муҳрини боғичи билан ҳамда таёғини берди. (Эҳ, шаҳватпарастлик эркак кишини қанчалик кўр қилиб қўяди-я!) Тамара ҳомиладор бўлиб қолди. Уч ой ўтгандан кейин у яна Яҳудонинг олдига Тамара бўлиб борди, лекин бу гал ҳомиладор Тамара бўлиб борди. Яҳудо қаҳр ва ғазаб билан Тамарани ёқиб юборишни талаб қилди. Бироқ шу пайт Тамара Яҳудонинг муҳри, боғичи ва таёғини кўрсатди. Яҳудо эса оталикни тан олишга мажбур бўлди. Гуноҳда айбланган Яҳудо оиласининг олдида шарманда бўлди.
Давра ёпилди. Ёқубни алдаган Яҳудо, ўзи алданди. Юсуфга тузоқ қўйган Яҳудо ўзи тузоққа тушди. Юсуфни масхара қилган Яҳудо ўзи масхара бўлди. Яҳудо Худонинг қасосига мубтало бўлди, ўйлаб кўриб, тан олди: “… Тамара тўғри иш қилди…” (Ибтидо 38:26).
Юсуф ҳақидаги ҳикоянинг орасига Яҳудонинг “қаҳрамонликлари” қандай қўшилиб қолган, деган савол бир неча йиллар давомида менга тинчлик бермасди. Нима учун 37-бобда Юсуфнинг туш кўриши ва акаларининг хоинлиги билан бошланган ҳикоя 38-бобда бирдан узилиб, Яҳудонинг найранглари, Тамаранинг соҳта фоҳишалиги, унинг бевақт ўлган икки эри ва бевалик мақоми билан катта таваккал қилгани ҳақидаги ҳикоялар ёзилган? Лекин энди бу ҳикоялар нима учун керак бўлганини тушундим.
Ёқубнинг оиласида қандайдир ижобий ўзгариш бўлиши учун оила аъзоларидан биттаси тезроқ улғайиши керак эди. Агар ота буни қилмаса, унда ака-укалардан биттаси ўзини катта одамлардек тутишни ва қилган ҳатти-ҳаракатлари учун жавоб беришни ўрганиши керак эди. Ўзи эккан уруғларнинг ҳосилини ўриб олишга мажбур қилиш орқали Худо Яҳудонинг руҳий қарашларига таъсир кўрсатди ва ниҳоят Яҳудо буни тушуниб етди! У оила шаънини ҳимоя қила бошлади. У отасига яхши маслаҳат берди, Беняминнинг хавфсизлигини кафолатлади ва Беняминни Мисрга олиб боришда омадсизликка учраган тақдирда қонун олдида жавоб беришга тайёр эди. Яҳудонинг виждони уйғонганди, Юсуф эса бунга умуман ҳисса қўшмади.
Шундай қилиб, қасос олиш Худонинг иши. У ё Ҳукм кунида ёки хафа қилган инсоннинг ҳаёт сўқмоқларининг қайсидир жойида қасос олади. Хўш, бу ҳикоя нима ҳақида? Бу ҳикоя Худо ҳар қандай Яҳудонинг ҳисларини уйғотиши, ҳар қандай ёвуз амалдор билан келишиши, ҳар қандай ғазабланган ота-онанинг кўнглини юмшатиши мумкинлиги ҳақида. Собиқ турмуш ўртоғингни тиз чўктириш ёки унга донолик бериш Унинг учун ҳеч нарса эмас. Кечирганингда адолатли қасос олишдан маҳрум бўлмайсан, шунчаки бу ишни Худога қўйиб берган бўласан. У эса буни сен учун қилишга кафолат беради. Чунки бизни хафа қилган одамдан ўзимиз ўч олсак, бизнинг қасос ё кам бўлиб қолади ёки ошириб юборамиз. Бироқ, бу ишни Одил Ҳакамнинг Ўзига топширсак, Унинг ваколатига шубҳа қилмасак ҳам бўлади.
Биздан фарқли равишда, Худо ҳеч қачон инсонни ташлаб кетмайди. Ҳеч қачон! Биз ярамас одамдан воз кечиб кетганимизда ҳам Худо унинг виждонини уйғотишга, онгини очишга ҳаракат қилади ва охир оқибатда уни тавбага олиб келади.
Душманларимизни тўғри йўлга сола оламизми? Бу Худонинг иши. Душманларни кечириш-чи? Мана бу сиз билан менинг вазифам. Биз кечиришимиз керак, бошқа кимдир эмас. “Ҳатто ғазабланганингизда ҳам гуноҳ қилманглар. Қуёш ботгунча жаҳлдан тушинглар. Иблисга фурсат берманглар” (Эфесликлар 4:26-27). “Фурсат” сўзи юнонча topos (1) сўзидан олинган бўлиб, “топография” сўзи билан бир хил ва у маълум бир ҳудуд ёки ер майдонини билдиради. Қизиқ, шундайми? Демак, биз ғазабланганимизда қалбимизни иблиснинг ихтиёрига топширган бўламиз. Биздаги хафачилик қалбимизга ўрнашиб олиши учун, яъни қалбимизда рўйхат ўтиб олишига (прописка) имкон берамиз. Ишон, у бизнинг рухсатимиздан дарров фойдаланади ва у эгаллаб олган ҳудудни тахмин қилишнинг ўзи даҳшат. Туҳмат, ғийбат, ғазаб – ҳар гал мана шу арзимаган заифликларимизга ён берганимизда, иблисга нарсаларини йиғиштириб, қалбимизга жойлашиб олишига ёрдам берган бўламиз.
Уни бўйнини синдир. Ҳатто бир кун ҳам қалбингда қолишига йўл қўйма. Исо Масиҳ номи билан унга лаш-лушларини йиғиб, даф бўлишини буюр. Кечиримли бўл ва сенга келтирилган хафачиликлар рўйхатини тузишдан ўзингни тийгин. Сен хафа қилган инсонлардан қандай ўч олишни ўйлаш ўрнига, улар учун илтижо қил. Сенинг ғазабинг қонунбузарликка қаратилган бўлиши керак, қонунбузарга эмас. Диққатингни улар сенга қилганларига эмас, Исо сен учун нималар қилганига қарат. Сенингча, бу адолатсизликми? Лекин Исо улар учун ҳам қурбон бўлган. Агар У сени хафа қилган инсонлар ҳам кечиримга лойиқ, деб ҳисобласа, демак шундай бўлиши керак. Энди кечириш осонроқми? Йўқ. Балки бу нарса кечириш жараёнини тезлаштирар? Ишониш қийин. Лекин озгина бўлса ҳам азобни камайтирадими? Билмайман, Юсуф қийналган эди.
Акалари Беняминни олиб Канъондан қайтиб келишди. Уларнинг шарафига Юсуф зиёфат берди. Юсуф улардан Ёқуб ҳақида сўради, Беняминни кўрганидан қувонди, бироқ ўзи танитмади. “…Худо сенга марҳамат қилсин, ўғлим!” - деди-да, кўз ёшларини тута олмай, тезда хонадан чиқиб кетди (Ибтидо 43:29).
Юсуф еб-ичиш ва акалари билан хурсандчилиш учун қайтиб келганида, акаларини ёшига қараб ўтқазди ва ҳаммасида кўпроқ Беняминга илтифот қилди. Ҳар гал акаларининг олдига бир хил таом қўйилганида, Беняминнинг олдига нақ беш хил таом қўйилди. Бундай саҳийликни акалари сезмай қолиши мумкин эмасди, бироқ улар ҳеч нима дейишмади.
Акаларининг қопларини оғзигача дон билан тўлдириб беришларини буюриб, Юсуф укаси Беняминнинг қопига ўзининг кумуш қадаҳини яшириб қўйди. Акалари ҳали шаҳардан узоқлашмай туриб, Юсуфнинг хизматкорлари уларни тўхтатишди ва карвонни тинтиб, яширилган қадаҳни топишди. Акалари кийимларини йиртиб (сочларини юлиш одатининг қадимий кўриниши), қалтираганларича Юсуфнинг ҳузурига келишди.
Аниқки, Юсуф бирон бир аниқ қарорга келолмаган! У очиқ қўл билан акаларини кутиб олди, ҳатто кўз ёш ҳам қилди, уларга овқат берди, кейин яна қўпол ҳазил қилди. Акалари унинг қалбидан эски ва чуқур ярасини тирнагани учун ичидан қийналаётган эди. Акалари унга яна бир бор оғриқ келтиришларига йўл қўйгандан кўра, Юсуф ўлишга тайёр эди, лекин бошқа томондан, уларни яна йўқотиш унинг учун ўлим билан баробар эди.
Кечирим билан бирга бундай иккиланишлар ҳам учраб туради. Кечирим бирданига келмайди, бунинг йўлида ғов ва тўсиқлар учрайди: гоҳ қуёш чарақлайди, гоҳ булутлар уфқни тўсиб қўяди. Ярим ғазаб, ярим севги – бизнинг қалбимиз гоҳ ғазабга гоҳ меҳр-шафқатга тўлади. Бизни хафа қилган инсон томон бир қадам қўйиб, дарҳол ортга қайтамиз. Деярли жойимизда қоламиз, бироқ бу ёмон эмас. Гап кечириш ҳақида кетар экан, бизларнинг барчамиз – ҳали янгимиз. Ҳеч биримизда кечиришнинг сирли формуласи йўқ, бироқ кечиришга ҳаракат қилаётганингда, сен аллақачон кечиришни бошладинг. Фақат бу ҳаракат тўхтаб қолсагина хафачилик яна пайдо бўлади.
Танлаган йўлингдан қайтма, шунда тез орада иноят Уйига кўчиб ўтиш учун Ҳасад Уйидан чиқиб кетасан. Шу ва бошқа “меъморий обида” нинг тузилишини яхши биладиган киши сифатида кафолат бераман: иноят маскани сени хафа қилмайди.
Книга на Узбекском языке: Ты справишься (Макс Лукадо)
Ты боишься, что не справишься? Все боятся. Мы боимся, что никогда не пройдет депрессия, никогда не иссякнут слезы, никогда не прекратятся страдания. Оказавшись на дне глубокого рва, каждый из нас сомневается, что сможет оттуда выбраться. Автор этой книги предлагает вспомнить историю библейского Иосифа - брошенного в ров братьями, проданного в рабство, несправедливо обвиненного и заключенного в темницу - и научиться доверять Богу, Который любую нашу скорбь обернет нам во благо. Подлинная вера не избавляет нас от страданий, но позволяет нам пройти через них.
