Жон Буньян. Руҳий жанг- (5-боб) Узбек тилида
Ruhiy jang (Jon Bunyan) Audiokitob Uzbek tilida.
Мундарижа
Кириш
I Боб
II Боб
III Боб
IV Боб
V Боб
VI Боб
VII Боб
VIII Боб
IX Боб
X Боб
XI Боб
XII Боб
XIII Боб
XIV Боб
XV Боб
XVI Боб
XVII Боб
XVIII Боб
V Боб
Шоҳнинг йўлбошчилари шаҳарнинг катталари жавобларини эшитишгач, шаҳар аҳолисидан ҳеч ким бизнинг таклифимизни эшитмабди, деган хулосага келишди. Шундан кейин йўлбошчилар лашкарларига: «Жангга тайёрланинглар!» деб буйруқ берди. Асосий кучлар Овоза дарвозасига қаратилган эди. Чунки уларнинг сўзлари шаҳар марказига фақат шу дарвоза орқали кириши мумкин эди. Лашкарнинг қолган қисмини турли жойларга ўрнаштиришди ва лашкарга: «Сизлар юқоридан туғилган бўлишингиз керак» деган парол беришди.
Шундан кейин карнайчилар карнайларини чалдилар, шаҳарнинг карнайчилари ҳам карнайларини чалдилар. Ўртада жанг бошланди.
Шаҳар аҳли Овоза дарвозаси минорасига каттакон иккита замбарак қўйдилар. Битта замбаракка Ақлий Такаббурлик, иккинчисига Сержаҳл деб ном бердилар. Аҳоли бу замбаракларга катта умид боғлаган эдилар. Замбараклар Иблиснинг қалъасига қўйилган эди. Иблиснинг Манман деган муҳандиси бу замбаракларни ясаган эди. Замбараклар ҳақиқатан ҳам даҳшатли эди. Йўлбошчилар ўзларини шунчалик эҳтиёт қилардиларки, ҳуштак чалиб келаётган бомбалар биронтасига тегмасдан, қулоқлари остидан ўтиб кетаверарди. Халқ бу замбараклар билан Шоҳнинг лашкарбошиларини қўрқитишга ва уларни Овоза дарвозаси олдидан қувиб юборишга умид боғлаган эдилар. Лекин бу замбараклар фойдасиз эканини биз бир оздан кейин кўрамиз.
Шоҳ Шадайнинг лашкарига қаршилик кўрсатиш учун Руҳда ҳам озроқ қурол–аслаҳа бор эди.
Шоҳ йўлбошчиларининг қўшини мардларча жанг қилдилар. Уларнинг асосий кучлари Овоза дарвозасига ташланган эди. Чунки улар: «Аҳолини куч билан тарқатиб юбормасак, шаҳарга ёриб кириш учун бошқа ҳар қандай ҳаракат бефойда», деб ишонч ҳосил қилган эдилар. Улар ўзлари билан бир қанча палахмон ва девортешар қуроллар олиб келган эдилар. Палахмонлар билан уйларни буздилар, девортешар қуроллар билан Овоза дарвозасини синдиришга ҳаракат қилдилар. Иккала томон ҳам қаттиқ жанг қилди. Лекин шаҳар таслим бўлмади. Иблиснинг қучли ғазаби, Эркин Майл бекнинг дадиллиги, Умидсизнинг ва Эзгуликни унутганнинг ҳаракатлари туфайли Шоҳ Шадайнинг йўлбошчилари ёз бўйи қилган ҳаракатлари беҳуда кетди, ғалаба Иблис томонда бўлди. Шундан кейин Шоҳнинг йўлбошчилари буни вақтида пайқаб, қишки манзилларига чекиндилар. Жанг пайтида ҳар иккала томондан ҳам анчагина йўқотишлар бўлди. Диққатга сазовор бир воқеа юз берди. Бу воқеанинг қандай юз бергани эътиборга моликдир.
Шоҳнинг йўлбошчилари шаҳар деворига яқинлашганларида майдонда учта ёш йигитни учратиб қолдилар. Улар, бизни ҳам лашкарингиз сафига қабул қилинглар, деган илтимос билан келишаётган экан. Уларнинг исми Анъана, Инсоний Донишманд ва Инсон Ижодкори эди. Улар қўмондонлар олдига келиб, ўзларининг хизматларини таклиф қилдилар. Улар кўринишидан жасур, моҳир жангчиларга ўхшардилар, лекин уларнинг илтимосига Шоҳ йўлбошчилари жавоб бериб, ўзларининг режаларини баён қилдилар, «Ўйламасдан иш қилмаслик керак», деб маслаҳат бердилар. Йигитлар эса: «Қароримиз қатъий, шунинг учун лашкарингиз сафига қабул қилишларингизни ўтиниб илтимос қиламиз», деб жавоб бердилар. Воанаргес розилик билдириб, уларни лашкари сафига ёзиб қўйди. Жанг бошланганда, Эркин Майл бекнинг қўшини Воанаргеснинг одамларига ҳамла қилди. Воанаргеснинг лашкари сафида ўша учала йигит ҳам бор эди. Эркин Майл бек учала йигитни асирга олиб, ўлжа қилиб шаҳарга олиб келди. Бу тўғридаги хабар ўша зоҳоти бутун шаҳар бўйлаб тарқалиб, Иблиснинг қулоғигача етиб келди.
Қаллоб уларни олдириб келиб, сўроқ қила бошлади: «Кимсизлар? Қаердансизлар? Шадайнинг қўшинида нима қилиб юрибсизлар?» Учаласи керакли жавобларни Иблисга айтишди. Сўнг Иблис соқчиларга: «Қайтариб олиб боринглар!» деб буйруқ берди. Лекин орадан бир оз вақт ўтгач, Иблис: «Учаласини олиб келинглар!» деб буйруқ берди. Уларни олиб келишгач:» Менга хизматга кирмайсизларми? Олдинги Шоҳингиз Шадайга қарши курашардик», деб сўради. Улар Иблисга шундай жавоб бердилар: «Биз имон ва ишонч бўйича эмас, балки вазиятга мослашиб яшаяпмиз, агар сиз бизни хизматингизга олишни истар экансиз, биз бажонидил хизматингизга кирамиз.» Шаҳарда аллқандай Бепарво деган қўмондон яшарди. Иблис унга доим марҳамат қиларди. Иблис унга қуйидагича мактуб ёзиб, учала йигитни жўнатди:
«Азизим Бепарво! Бу мактубни олиб борувчилар бизнинг қўшинимизга киришни хоҳлайдилар. Мен сени улар учун энг яхши қўмондон деб ҳисоблайман. Уларни қабул қил, Шадай лашкарига қарши курашда улардан билганингча фойдалан. Хайр.»
Бепарво уларни қабул қилиб, жойлаштирди. Инсон Ижодкорини ўзининг одами қилиб тайинлади.
Энди жанг майдонига қайтамиз.
Шоҳ Шадайнинг лашкари ҳам маълум муваффақиятларга эришди. Улар шаҳар тепасидаги миноранинг юқори қисмини вайрон қилди. Бу жойни Идрок мустаҳкам қилиб беркитган эди. Шундай қилиб, бу бинода зулмат камайиб, кўпроқ ёруғлик тушадиган бўлди. Палахмондан отилган тош билан Эркин Майл бекни ўлдиришларига оз қолди. Лекин Эркин майл бек эпчиллик билан чап бериб ўзини қутқариб қолди. Барибир, кўпчилик оқсоқоллар, жумладан, олтитаси — Худосиз, Фаҳш, Fазаб, Ёлғончи, Ичкиликбоз ва Фирибгар ўлдирилди. Шоҳнинг лашкари девор устидаги иккала замбаракни улоқтирдилар. Лекин қиш яқинлашаётгани учун, совуқ пайтида шаҳар яқинидаги қишки масканларда ўрнашишга қарор қилдилар. Душман қаттиқ норозилик билдирса ҳам, лекин Шоҳнинг шуҳрати учун, улар ўрнашган жойларидан бахтиқаро Руҳга насиҳатомуз хабарлар жўнатишлари мумкин эди. Бу насиҳатлар шунчалик аниқ нишонга тегар эдики, шаҳар аҳли тинч ҳаётни деярли билмас эди. Илгаригидай фаҳш ишларга қаршиликсиз берилиш имкони йўқ эди, чунки аҳоли айш–ишрат ва кайф–сафони мўлжаллашлари биланоқ, бирдан гоҳ у дарвозадан, гоҳ бу дарвозадан, баъзан ҳамма дарвозадан бирданига хавотирли овозлар эшитилар, ҳамма ҳаяжонланиб, даҳшатга тушар ва бирон ёмон иш қилишдан қўрқардилар. Бу хавф–хатар кўпинча тунда — узоқ қиш кечаларида такрорланарди. Гоҳ карнай чалиб қолишар, гоҳ аҳоли устига палахмондан тош улоқтиришар, гоҳ Шоҳ Шадайнинг ўн минг аскари жангга даъват қилиб, шовқин–сурон кўтариб, шаҳар девори атрофида югуришарди. Баъзидан шаҳар аҳлидан кимдир ярадор бўлиб, ярадорларнинг оҳ–воҳлари осойишда ярим тунда бутун шаҳар бўйлаб тарқаларди. Бир сўз билан айтганда, қамал қилувчилар аҳолини шунчалик безор қилдиларки, эҳтимол, уларнинг шоҳи Иблис уйқусини тамоман йўқотган бўлса керак.
Менга ҳикоя қилишларича, бу пайтда аҳолининг калласига янги–янги фикрлар келиб қолар, лекин бир–бирига зид фикрлар эди. Баъзилари: «Бундай яшаб бўлмайди», деб айтса, иккинчиси: «Тез орада ҳаммаси тўхтайди», деб айтар, учинчиси эса: «Шоҳ Шадайга юз бурайлик, бу кўнгилсизликлар барҳам топади–қўяди», деб айтарди. Тўртинчиси эса: «Энди У бизни қабул қилишига шубҳам бор», деб эътироз билдирарди. Кекса солномачи Виждон яна қайтадан баланд овоз билан насиҳат қила бошлади. Унинг сўзлари момақалдироқнинг кучли гулдирашига ўхшаб жарангларди. Бу момақалдироқ овози Шадай лашкарининг шовқин–сурони билан бирга бутун шаҳарни ларзага соларди.
Руҳ кўп нарсада етишмовчиликларни ҳис қиладиган бўлди. Унда илгариги ўйин–кулгига бўлган интилиш тамомила йўқолди, унинг энг яхши ҳузур–ҳаловати жозибасини йўқотди, оловда ёниб кетди. Шаҳар аҳлининг юзларида ҳаяжон, хавотирлик аломатлари кўринарди. Гарчи Руҳ ўзини энг паст табақага мансуб деб ҳисоблашига тўғри келган бўлса ҳам, Руҳ тинчлик, фаровонликни орзу қиларди.
Қишнинг ўртасида Шоҳ Шадай йўлбошчилари Воанаргеснинг карнайчиси орқали Руҳга, Шоҳимизга итоат этгин, деб насиҳат қилиб уч марта даъват қилдилар. Йўлбошчилар, Руҳ рози бўлса керак, деб умид қилган эдилар. Афсус, менга маълум қилишларича, Руҳнинг ўзига қолса–ку, ўжар қария Умидсиз билан беқарор Эркин Майл бек қаршилик қилмаганда, аллақачон итоат этган бўларди. Иблис ғазабдан ўкирарди, чунки аҳолининг ҳаммаси ҳам у билан бир фикрда эмасди… Шу тариқа шаҳарда ҳамон ваҳима ҳукмрон эди.
Карнайчи биринчи марта пайдо бўлганда: «Шадайнинг лашкари шаҳар аҳлига ачиняпти, аҳоли итоат этмагудай бўлса, улар муқаррар ҳалок бўлишидан мотам тутмоқда», деб айтди. «Агар, — деб қўшимча қилди карнайчи, — шаҳар аҳли тавба қилиб, ҳозироқ меҳрибон Шадайга юз бурса, У аҳолининг қилган ёвузликларини кечиради. Шунинг учун Шоҳнинг йўлбошчилари Руҳдан, бизга қаршилик кўрсатаверма, ўзинг-га абадий гуноҳни тайёрламагин, деб қаттиқ илтимос қилмоқдалар.» Шундан кейин карнайчи кетди.
Карнайчи иккинчи марта келиб, кескинроқ маслаҳат берди: «Шоҳнинг элчиларига дарвозани очишдан қайсарлик билан бош тортишларингиз бизни шаҳарга қарши қўзғатади, биз ё шаҳарни итоат эттирамиз, ёки деворлар ёнида ҳалок бўласизлар.»
Учинчи марта у яна ҳам кескинроқ гапирди: «Сизлар сурбетларча фаолият кўрсатаётганингиз учун, шаҳарнинг кечирилишига шубҳа билан қарайман. Лекин мен сизлардан зудлик билан дарвозани очишларингизни талаб қилиш учун юборилганман.» Шундан кейин карнайчи қароргоҳга қайтиб кетди.
Уч марта даъват шаҳарни шунчалик ваҳимага солдики, аҳоли маслаҳатга йиғилишга қарор қилди. Эркин Майл бек Овоза Дарвозасига бориб, карнай чалиб, йўлбошчилардан қабул қилишларини сўраши керак эди. Шундай бўлди ҳам. Шоҳ йўлбошчиларининг ҳар бири ўн мингтадан аскарини эргаштириб, девор ёнига келдилар. Бек йўлбошчиларга шундай деди: «Шаҳар аҳли сизларнинг даъватингизни эшитди: шунинг учун сизлар билан шартнома тузиш истагини билдирмоқдалар ва сизларнинг муҳокамангизга қуйидаги шартларни таклиф қилмоқдалар:
1. Солномачи Эзгуликни унутган, шаҳар бошлиғи Умидсиз ва Эркин Майл бек ўз лавозимларида қолсин.
2. Буюк шоҳ Иблиснинг амалдорларидан бирортаси ўз лавозимидан олинмасин.
3. Шаҳар аҳли Иблис ҳукмронлиги даврида роҳатланган имтиёз ва ҳуқуқларни сақлаб қолишларига ижозат берилсин, чунки бу имтиёз ва ҳуқуқлар анчадан буён ҳукмрон бўлиб келмоқда.
4. Ҳеч қандай қонун ёки қонун назоратчиси, аҳолининг розилигисиз, уларнинг устидан ҳукмронлик қилмасин.
Бизнинг шартларимиз ана шулардан иборат, агар бу шартларимизни қабул қилсангизлар, биз Шоҳ Шадайга итоат этамиз.»
Йўлбошчилар сурбетларча талабни эшитганларида, улар Воанаргесни элчи қилиб сайладилар. У Руҳга шундай мурожаат қилди:
— Эй Руҳ шаҳрининг бахтиқаро аҳолиси! Сизларнинг карнайларингиз овозини эшитганимда, жуда хурсанд бўлган эдим. Лекин сизларнинг телбаларча шартларингизни ва муғомбирона таклифларингизни эшитганимда, хурсандчилигим ғамга айланди. Сизларнинг юз буришингизга умид қилиш ўрнига ҳалок бўлишингиздан қўрқиб азоб чекяпман. Менимча, Руҳнинг азалий душмани қария Ҳалокатли Мужмал ўйлаган бу шартларни! Бу шартларингиз Шоҳ Шадайнинг содиқ қуллари қулоқларига етиб бориши жоиз эмас. Ҳаммамиз бир овоздан бу талабларингизни нафрат билан рад қиламиз (2 Тим. 2:19). Эй Руҳ! Агар сен ўзингни бизнинг қўлимизга, аниқроғи, Шоҳимизнинг ҳукмронлигига топширсанг, У сизларга шундай имтиёз ва ҳуқуқлар берадики, сизлар хурсанд бўлиб қолишларингизга имонимиз комил. Шоҳимиз сизларга тинчлик беради. Агар рози бўлмасаларингиз, ҳолатингиз ўзгаргани йўқ. Нима қилишни ўзимиз биламиз.
Шунда Умидсиз хитоб қилди:
— Биз сингари, ҳали душмани мағлуб қилмаган қайси аҳмоқ қиличини номаълум душманига беришга рози бўлади?! Мен бунга рози эмасман. Биз Шоҳингизнинг феъл–атворини билармидик?! Баъзилар айтадики, фуқаролари Шоҳингизнинг амридан қилча четга чиқса бўлди, У ўз фуқароларига ғазабини сочар экан. Бошқалар айтадики, Шоҳингиз фуқароларидан Ўзи берганидган ортиқ талаб қилар эмиш. Шунинг учун, эй Руҳ, эҳтиёт бўл, борингдан ҳам айрилиб қолма. Агар бошқа бировга бир марта ён бериб, таслим бўлсанг, ҳеч қачон ўзингга озодликни қайтариб оллмайсан. Ўзингни аллақандай номаълум шахснинг ихтиёрига топширсанг, ақлсизлик қилган бўласан. «Шоҳ мени ўлдиришга амр бермайди, ҳаммани бирма–бир қатл қилдирмайди, бу шаҳарга янги одамларни ўрнаштирмайди», деб қайси бирингиз кафолат берасиз?!
Умидсизнинг бу гаплари ҳамма иккиланишларга чек қўйди. Йўлбошчилар қишки масканларига қайтдилар, Умидсиз эса ўз ҳукмдори олдига — қалъага кетди.
Умидсиз Иблисга юз берган воқеаларни сўзма–сўз айтиб берди. Шунда Иблис садоқатли хизматкорини қучиб, деди: «Ваъда бераман, агар биз бу мушкул аҳволдан эсон–омон чиқиб олсак, сени яна ҳам баландроқ мартабага кўтараман. Сени ўзимнинг вакилим қилиб тайинлайман. Сен ҳам, менга ўхшаб, Оламнинг қабилаларини қўл остингда ушлаб турасан. Менинг биронта фуқаром ўзбошимчалик билан, сенинг хоҳишингсиз ҳаракат қила олмайдиган бўлади.»
Шаҳар бошлиғи Иблис ҳузуридан хурсанд бўлиб чиқди ва ўзига ваъда қилинган ҳузур–ҳаловатни ижро этиш умиди билан васвасага тушиб, ўз масканига йўл олди.
Гарчи шаҳар бошлиғи Умидсиз Иблис билан қалин дўст бўлса ҳам, фуқаролар номидан Шоҳ Шадайнинг йўлбошчиларига, сизларга итоат этишдан бош тортамиз, деб берган жавоби шаҳарда ғалаён келтириб чиқарди. Умидсиз қаллоб Иблис билан суҳбат қилаётганда, шаҳарнинг олдинги ҳокими Идрок ва собиқ солномачи Виждон юз берган воқеани тасодифан билиб қолиб, шаҳар аҳолисини: «Шоҳ элчиларининг таклифини қабул қилинглар», деб кўндиришга ҳаракат қилдилар. Уларга: «Рад жавобингиз ва Умидсиз келтирадиган зарар ёмон оқибатларга олиб келади», деб тушунтирдилар. У Шоҳ Шадайнинг сўзларига менсимасдан қаради, Шоҳнинг шафқатли шартларига эътибор бермади, «Шоҳ сизларга қачон афв кўрсатган эди, аксинча, шаҳарни вайрон қилмоқчи бўлиб хавф соляпти», деб сизларни ишонтирди.» Ниҳоят, халқ: «Умидсиз бизга жуда ҳам ёмонлик келтирган экан», деб ишонч ҳосил қилиб, шаҳар бўйлаб ҳар томонга югуравердилар. Олдинига паст овозда, кейин янада қаттиқроқ, охирида ҳаммага эшиттириб бақирдилар: «Эй, Шадайнинг донгдор йўлбошчилари! Қанийди биз сизларнинг раҳнамолигингиз остида, Шоҳ Шадайнинг ҳукмронлиги остида бўлсак эди!»
Бу хабар Умидсизга етиб боргач, у ваҳимали қиёфаси билан исённи бостириш умидида ҳозир бўлди. Лекин аҳоли Умидсизни кўриши биланоқ, унга ташландилар. Агар Умидсиз дарров яшириниб, уйига беркиниб олмаганда эди, аҳволи ёмон бўлиши аниқ эди. Халқ, уни яксон қилиб ташлаймиз, деб Умидсизнинг уйини ўраб олди. Бироқ уй шунчалик мустаҳкам эдики, одамларнинг ҳамма ҳаракатлари беҳуда кетди. Умидсиз нафасини ростлаб олиб, очиқ деразадан кўриниб, исён кўтарган оломонга деди:
— Жаноблар, бу тўполон нимага? Нима бўлди?
— Сен ва сенинг ҳукмдоринг нотўғри ҳаракат қилдилар, — деб жавоб берди унга бек Идрок. — Шоҳ Шадайнинг йўлбошчилари билан рисоладагидай муомала қилмадиларинг. Сизлар уч карра гуноҳкор бўлдингизлар. Биринчидан, сизлар менга ҳам, Виждонга ҳам маслаҳатда қатнашишга ижозат бермадингизлар. Иккинчидан, сен элчиларга шундай шартларни тўқиб, баён қилдингки, улар бу шартларни қабул қилиш имкониятига эга эмас эдилар. Наҳотки Шадай номигагина Шоҳ деб эътироф этилсаю шаҳар ўз хоҳиши билан, фаҳш билан яшайверса?! Бундай ҳолда шаҳарнинг ҳақиқий шоҳи, шубҳасиз, Иблис бўлади. Учинчидан, Шоҳнинг йўлбошчилари бизга ўз шартларини таклиф қилиб, афв этилишимизга имкон яратиб берганларида, сен шаккоклик билан, қўпол сўзларинг билан ҳамма ишни буздинг, уларни биздан узоқлаштирдинг.
Умидсиз бу сўзларни эшитиши биланоқ: «Сотқинлик! Сотқинлик! Қуролланинглар! Қуролланинглар!« деб бақирди.
— Сен менинг гапларимга ўзинг истаганингдай бошқача маъно беришинг мумкин, — деди унга Идрок. — Лекин шуни айтиб қўяйки, Шадай сингари буюк Шоҳнинг элчилари шаҳар аҳлидан яхши қабул қилинишларини талаб қилишга тамомила ҳақлидирлар.
— Гапимга қулоқ солинг, жаноби олийлари, — деб эътироз билдирди Умидсиз, — менинг жавобим шоҳимга ва унинг ҳукуматига ёқиш, халқни тинчлантириш учун эди. Сизлар эса ноқонуний хатти–ҳаракатларингиз билан исён кўтардингизлар.
Шу пайт солномачи Виждон суҳбатга аралашиб, Умидсизга мурожаат этди:
— Муҳтарам ҳокимимиз Идрок сизларга айтган гапларнинг ҳаммаси чин ҳақиқат. Сизлар Руҳнинг душманисизлар. Ўзларингиз ҳам биласизлар: сизлар бемаъни гапларингиз билан шаҳарга катта зарар келтирдингизлар, Шоҳимиз Шадайнинг хабарчиларини хафа қилдингизлар, бу эса биз учун кўп ёмон оқибатларга олиб келади. Агар сизлар шартларни қабул қилганларингизда эди, хавф–хатардан дарак берадиган карнай овозлари тўхтаган бўлар эди. Энди эса сизларнинг марҳаматингиз туфайли бизга кулфат хавф солиб турибди.
— Қасам ичаман! — деб бақирди Умидсиз. — Ҳозироқ Иблиснинг ҳузурига бориб, сизларнинг гапларингизни етказаман. Энди сизлардан маслаҳат сўрамасдан, шаҳарнинг роҳат–фароғати ташвишини қиламиз.
— Иблис ҳам, ўзинг ҳам Руҳ учун бегонасизлар, унинг туб аҳолиси эмассизлар, — деб гапида давом этди Идрок. — Ким билади, биз сизларнинг қилмишларингиз учун ҳозиргидан ҳам баттар ёмон аҳволга тушиб қолганимизда, икковингиз ҳам ўз жонларингизни қутқариб қолиш учун бизни ташлаб кетасизлар. Биз эса машаққатлардан ўзимиз чиқишимиз керак бўлади, ёки бизни ёқиб, ўзларингиз тутун орасида бизнинг алангамиз ёруғида ғойиб бўласизлар. Бизни ҳалокатга маҳкум қиласизлар!
— Жаноблар! — деди Умидсиз. — Сизлар шоҳ Иблиснинг фуқаролари эканингизни унутиб қўйяпсизлар. Сизлар ўзларингизни итоаткорона тутишларингиз керак. Ишонаверинг, шоҳ Иблис бу фикрларингизни билгандан кейин, сизларнинг бошингизни силамайди.
Даҳанаки жанг бўлиб турганда, девор ортидан Эркин Майл бек, Нотўғри Тушунча, Ҳалокатли Мужмал ва бошқа янги амалдорлар югуриб келиб қолишди. Улардан: «Нима гап? Нимага жанжаллашяпсизлар?» деб сўрашди. Ҳамма ўзича фикр билдира бошлади, шунинг учун бирон нарсани тушуниб бўлмасди. Чунки ҳаммага: «Жим бўлинглар!» деб буйруқ берилди. Қари тулки Умидсиз гап бошлади:
— Жаноблар! Муҳтарам беклар! Мана бу иккала қўрс одам балки аллақандай Норози деганнинг гапига кириб, бунинг устига, ўзларининг ярамас феъл–атвори билан мана бу оломонни менга қарши қўзғади, бизнинг шоҳимизга қарши исён қилишга даъват этди.
Шу ерда ҳозир бўлган Иблис тарафдорлари ўринларидан туриб, унинг гапини тасдиқладилар.
Идрок ва Виждоннинг тарафдорлари иш ёмон бўлишини сезиб, ёрдам бериш учун уларга томон югурдилар. Иблис тарафдорлари эса Умидсиз билан Эркин Майл томонда қолдилар. Умидсиз ва Эркин Майлнинг тарафдорлари: «Идрок билан Виждонни турмага ташлаймиз!» деб талаб қилдилар. Нариги томон эса: «Бунга йўл қўймаймиз, биз Шадайни ўзимизнинг Шоҳимиз деб тан оламиз, Унинг қонунларига итоат этамиз!» деб бақирдилар. Иблис тарафдорлари эса: «Иблис ҳамма шоҳларнинг шоҳидир!« деб эътироз билдирдилар.
Бу тўполон, дод–вой, шовқин маълум вақт давом этди ва уруш, муштлашиш билан тугади. Қария Виждон икки марта Гунг деган Иблиснинг ҳамтовоғи зарбидан қулашига сал қолди. Идрок эса тўпдан отилган ўқдан ҳалок бўлай деди, унинг бахтига, тўпчи мўлжални аниқ олмаган экан.
Иблис тарафдорлари орасидан ҳам кўпчилик қаттиқ шикастланди. Эркин Майл бекнинг котиби Мулоҳаза бир ўқ отишда Идроксизнинг мияси қатиғини чиқариб қўйди. Қария Нотўғри Тушунчани балчиққа йиқитиб, ўлгунча тепкиладилар. Иблиснинг эркатойи Бепарво бирдан муштлашишнинг жонли ва топқир иштирокчисига айланиб қолди. Лекин иккала томон ҳам унга қарши эди, чунки у ҳеч қайси томонга ишонмас эди. Кимдир унинг оёғини уриб синдирди–ю Бўйнини синдирганимда яхши бўларди», деб афсусланди. Ҳар иккала томон ҳам кўп зарар кўрди. Лекин шуниси қизиқ бўлдики, Эркин Майл бек ҳамма нарсага совуққонлик билан қараб томоша қилиб тураверди, на у томонга, на бу томонга ўтмади. Эркин Майл бек балчиққа ботган Нотўғри Тушунчани кўрганда, кулиб қўйди, чўлоқ Бепарво бир оёғи билан ҳаккалаб яқин келганда, унга асло эътибор бермади.
Книга на Узбекском языке: Духовная война (Жон Буньян)
Эта книга — волнующее аллегорическое повествование о борьбе человеческой души с силами зла, возглавляемыми князем тьмы. Ее автор, Джон Буньян, перу которого принадлежит знаменитое «Путешествие пилигрима», мастерски изобразил вечный конфликт, хорошо знакомый многим. Эта необычная аллегория непременно заинтересует всех, кто вовлечен в подобную духовную битву.
«Духовная война» Джона Буньяна была впервые издана в Англии, на родине писателя, в 1682 г. Со дня первой публикации этой замечательной книги она постоянно переиздавалась и была переведена на многие языки в том числе и на Узбекский язык (Руҳий жанг Жон Буньянн).
