Майя Огородникова. Митти Тиллақўнғиз ва Серқуёш ўтлоқзор аҳолиси - (14-Эртак) Китоб Ўзбек тилида
Mitti Tillaqo‘ng‘iz va Serquyosh o‘tloqzor aholisi (Mayya Ogorodnikova) O‘zbek tilida Audiokitob
МУНДАРИЖА
Биринчи қисм
СЕРҚУЁШ ЎТЛОҚЗОРДАГИ САРГУЗАШТЛАР
Беҳаловат тун
Миттивой қандай қилиб дўст топиб олди
Кекса арининг туғилган куни
Шошқалоқ Ғалла қўнғизи
Ёмғирли кун
Иккинчи қисм
ТАП-ТАҚИР ЧЎЛГА САЁҲАТ
Каркидон Каркидонбоевич
Қазувчи Афодий
Кимўзар пойга
Бақалоқ қўнғизларни қутқариш
Бадарға қилинган генерал
Учинчи қисм
ЯНГИ УЧРАШУВЛАР
Адмирал ва Чакамуғ
Чақалоқ филча
Амазонкалар босқини
Кеккайган Ялтироқ Қўнғиз
Фазогир ўргимчак
Кеккайган Ялтироқ Қўнғиз
Серқуёш ўтлоқзор аҳолиси бир неча кун давомида ёвуз амазонкалар вайрон қилган нарсаларни тикладилар. Ҳаммалари қўл қовуштириб ўтирмасдан меҳнат қилдилар. Миттивой ҳам бир четда қолишни истамади, шунинг учун бешиктерватарнинг олдига учиб келиб, сўради:
— Мен нима билан ёрдам беришим мумкин?
— О, Миттивой, энг қий ин иш сенга қоляпти. — Бешиктерватар тиллақўнғизнинг елкасига уриб қўйди. — Сен болаларга қараб турасан. Бўлмаса, Хон Қизи холанг бир ўзи эплай олмайди.
Миттивой ҳайрон бўлиб, гапиролмай қолди ва эътироз билдиришга бир баҳона топа олмади. “Мени вайроналарни бир ёқли қилишга оладилар”, деб ўйлаган эди у. Энди майда болалар билан овора бўлади...Э, шуям ишми?
«Мана, масалан, Қарсилдоқ ҳақиқий иш билан банд, — хафа бўлиб, ўкинч билан ўйлади тиллақўнғиз. — Бутли ўргимчак ҳар бир уй олдига қўйган тўрларни у йиғиштиряпти. Кўк чигиртканинг ҳам ўз командаси бор, жанг бошланмасдан олдин филчалар узоқни ўйлаб кесган баргларни у йиғиштирмоқда. Мени – тиллақўнғизни эса каркидон қўнғизларга ёрдам беришга чақиришибди, болаларга қараб турар эмишман! Мана, менга айтган раҳмати! Ҳамма менга шундай муносабатда бўлар экан, ўзлари чиранавершсин. Мен умуман ҳеч иш қилмайман!»
Тиллақўнғиз хафа бўлиб, Серқуёш ўтлоқзордан ўзи яхши кўрадиган жойга учиб кетмоқчи бўлди. “Тез орада мени қидирадилар, айнан ўша ердан топадилар”, дб умид қилди у. Миттивой севимли қайин дарахтига учиб борди ва ўзича тасаввур қилди: “Бешиктерватар кўз ёш тўкиб менга, бундай қўпол таклифим – болаларга қараб тургин деб айтган шармандали иши учун мени кечиргин, дея илтимос қилади”. Қандай қилиб у яқиндагина бўлиб ўтган жангнинг қаҳрамонига – мен, Миттивойга шундай таклиф қилишга журъат қилди?! Кейин, кейин...
Бирдан шатир-шутур овозлари Миттивойни тасалли берадиган орзулардан бошқа томонга чалғитди. Бирпасдан кейин бўтакўзларнинг қалин шохлари орасида унга ваҳима билан қараб турган бир жуфт кўзни кўрди.
— С-сен кимсан? — деб сўради қора кўзли жонивор титраган овозда.
— Менми? — қайта сўради ҳайрон бўлган Миттивой. — Мен тиллақўнғизман. Сен кимсан?
— Мен эса Ялтирок Қўнғизман, — деб жавоб берди қўнғизча яшириниб турган жойидан чиқар экан.
— Ана, холос! Сен ҳақиқатан ялтироқсан! — қойил қолиб деди Миттивой.
Миттивой бир сакраб қариқиз барги устидан тушди ва қўнғизчанинг олдига келди.
— Сенинг чиройли белларингга қўлимни тегизиб кўрсам бўладими? — деб сўради у.
— Бўлади, тегизиб кўравер, — илтифот билан рози бўлди Ялтироқ Қўнғиз.
— Жудаям ажойиб белинг бор экан! — деб ҳаяжон билан гапиришда давом этди Миттивой. — Худди мармарга чизилгандай йўл-йўл чиройли расмлар! Мен ҳалигача бунақасини кўрмаган эдим, — деб тан олди тиллақўнғиз. — Эҳ-а, балки Қарсилдоқнинг қариндоши бўлсанг керак? — бирдан тахмин қилди Миттивой.
— Ҳа, у менинг холаваччам. У менинг қариндошим бўлгани учун омади келган, — деб алоҳида таъкидлади қўнғизча.
— Нимага? — деб тушунмасдан яна сўради Миттивой.
— Мунчалар аҳмоқ бўлмасанг! Дунёдаги энг чиройли қўнғизчанинг акаси бўлгани у учун шараф-ку! — виқор билан тушунтирди Ялтироқ Қўнғиз.
Тиллақўнғиз, шунақаям мақтанчоқ бўладими, деб эътироз билдирмоқчи бўлди-ю аммо жим бўлди, қўнғизча ҳақиқатан чиройли эди. Чиройлигига гап йўқ!
— Сен қаерда яшайсан? — қизиқди Миттивой. — Мен сени ҳеч қачон кўрмаган эдим.
— Албатта, сен кўрмагансан, — деб жавоб берди мағрурлик билан Ялтироқ Қўнғиз. — Мен гўзаллар танловига учиб кетган эдим. Мен узоқ йўл босишимга тўғри келди, кўриб турганингдай, бекорга эмас экан. — У кўкрагида осилиб турган кичкина медални оёқчалари билан кўрсатди, гўё бу Ола-була Тилларанг қанотларнинг бўлаги эмас, балки нур таратиб турган қимматбаҳо олтин ва зумрад тошлар эди.
— Вой, сени қара-я… — деган сўзларни айта олди тиллақўнғиз. — Мана буни гўзаллик деса бўлади!
— Албатта, бу медалга эгалик қилишга ҳақлиман. Мен эса, қолаверса, қора қўнғизлар ўртасида биринчи ўринни эгалладим! Фақат гўзаллик бўйича эмас, балки олий даражадаги учувчиларнинг қомати гўзаллиги бўйича ҳам, — деб мақтанди қўнғизча.
— Албатта, — ғўлдиради Миттивой. — Айтгандай, нимага Қарсилдоқ гўзаллар конкурсига сен билан бирга бормади?
— Қарсилдоқми? — ҳиринглади қўнғизча. — Унинг шу хулқ-атвори билан конкурсга қўядиларми?! Гўзаллик-чи, кичкинтой, — бу, биринчи навбатда, нафисликдир. Қарсилдоқ эса, гарчи менинг акам бўлса ҳам, ростакамига тўнка! Афсуски, оила камчиликсиз бўлмас экан-да.
Бу сўзлар тиллақўнғизга ёқмади, аммо у “ношукур” ўтлоқзор аҳолиси унинг дилига озор берганларини эслаб, эътироз билдирмади.
— Қарсилдоқнинг ўзи ҳам буни тушунади, — деб мулоҳазаларини давом этттирди қўнғизча. — Биласанми, у менга нима деди? — хафалигини изҳор қилган ҳолда сўради у. — У айтдики, ҳақиқий гўзаллик ҳаммага кўриниб турар эмиш, уни медаллар билан намойиш қилиш керак эмас эмиш! Ахир, бу ғирт бўлмағур гап-ку! Кейин эса, менинг назаримда, у энг бемаъни сўзларни айтди: «Ҳақиқий гўзаллик ичда бўлади, фақат аҳмоқлар ташқи томонга қарайди». Лекин мен унинг сўзларига хафа бўлмайман, - илтифот билан чўзиқ оҳангда гапирди қўнғизча, — . — Ҳечам хафа бўлмайман. Ахир, тушунаман: хунук ижод қандай қилиб тасалли топа олсин, фақат ички гўзаллик ҳақида фикр юритишдан бошқа иложи ҳам йўқ-да.
Миттивой ўйланиб қолди, аммо бир оздан кейин ўзига бино қўйган қўнғизча ўша оҳангда давом этди:
— Бугун жуда омадинг бор экан-да, бир ўйлаб кўргинг ўзинг!
— Қанақасига? — тушунмасдан сўради гўл кичкинтой.
— Сен мен билан учрашдинг! Мана шунақа! Мен билан бир соат гаплашганингни ўтлоқзор аҳолисига мақтаниб гапириб берасан. Мана, кўрасан, шундан кейин истаганлар мен билан суҳбатлашгани аудиенция сўраб, оқиб кела бошлайди. Узундан-узоқ навбат кутиб, тизилишиб турадилар… — хаёлларга берилиб гапирди Ялтироқ Қўнғизча.
— Нимани сўрайдилар? — такрор сўради Миттивой.
А-у-д-и-е-н-ц-и-я! — қиёфасига жиддий тус бериб изоҳ берди қўнғизча. — Бу – қабул дегани. Ахир, дунёдаги энг чиройли қўнғизчани кўришни ҳамма ҳам хоҳлайди-ку.
— А-а-ҳа, — чўзиб гапирди тиллақўнғиз.
— Бе-е! — уни масхаралаб тақлид қилди Ялтироқ Қўнғизча.
Тўғрисини айтганда, бу манманнинг мақтанчоқлигидан Миттивой безор бўлди. Унинг ўзи ҳам, биронта дўсти ҳам ўзларининг ташқи томони билан, маҳорати билан ҳам мақтанмаган эдилар. Агар тиллақўнғиз бирон нарсани билмаса ёки тушунмаса, Қарсилдоқ ёки Кекса ари бобо унга тушунтирардилар, улар тиллақўнғизни билмагани учун ҳеч қачон айбламаганлар, калака қилмаганлар.
— Нимага бу ерда яшириниб ўтирибсан? — деб сўради бирдан Миттивой Ялтироқ Қўнғизчадан.
— Ахир, ҳозир ҳамма иш билан банд-ку, — деб жавоб берди қўнғизча. — Эшитишимча, яқинда сизларда шунақангги ишлар бўлибдики! — кўп маъноли қилиб гапирди у. — Энди ҳамма ишга боши билан кўмилиб кетибди. Бу беҳуда ишлар охирига етгандан кейин, мен ўз улуғворлигим билан ялтираб пайдо бўламан. Бирон самара берадиган мақсад билан ҳаммага кўринишни истайман! — деди қўнғизча ва медалини силаб қўйди. — Ҳозир вақти эмас. Иш тамом бўлиши биланоқ, ўша зоҳоти пайдо бўламан.
— Ахир, бу тўғри эмас! — аччиқланди Миттивой.
— Нимага тўғри эмас экан? — ҳайрон бўлди Ялтироқ Қўнғизча. — Жудаям тўғри-да! Агар чиройли ижод намуналари ишлай бошласалар, уларнинг гўзаллигидан асар ҳам қолмайди-да! Хунуклар ишлайверсин, — такаббурлик билан деди ялтироқ қўнғизча.
— Хуллас, сенингча, менинг ҳамма дўстларим хунук экан-да? — қўнғизчанинг бундай нафратланишидан ғазабланиб, қайта сўради Миттивой.
— Нима десам бўлади, ҳаммаси ҳам эмас, — сўзларини биро оз юмшатишга ҳаракат қилди қўнғизча, — кўпчилиги.
— Биласанми, нима? Сенга ўхшаган манман, такаббурни биринчи марта кўришим! — ғазабланиб деди тиллақўнғиз.
— Албатта-да! — заррача ҳам хижолат бўлмай тасдиқлади Ялтироқ Қўнғизча. — Менга ўхшаганини топа олмайсан. Мен — ўз уруғларим орасида ягонаман! Мен — гўзаллик тимсолиман!
— Мени кечирасан, «гўзаллик тимсоли»! — деб қўнғизчанинг гапини бўлди Миттивой, — мен ўзимнинг ўтлоқзоримга учиб кетяпман. Ўша “хунуклар”дан ялиниб-ёлвориб кечирим сўрайман, ақлсизлигим ва такаббурлигим учун мени кечиринглар деб.
Тиллақўнғиз шу сўзларни айтиб, ўтлоқзорга шошилди, гўзаллик тимсоли қўнғизча эса нима бўлганини тушунолмай, оёқчаларини икки томонга ёйди:
— Баттар бўл! Бир сўз гапириб бўлмайди-я. Мунчаям такаббур бўлмаса!
Миттивой билан Ялтироқ Қўнғизчанинг учрашуви мана шу тариқа ниҳоясига етди. Азиз китобхон! Сизнингча, ҳақиқий гўзаллик ҳақида бу воқеанинг қайси қаҳрамони фикри тўғри? Балки, сиз ҳам гўзал, аммо фақат ўзини яхши кўрадиган қўнғизча сингари одамлар билан учрашишингизга тўғри келгандир? Уларга диққат билан қаранг, шунда бир нарсани тушуниб оласиз: ташқи жозиба ҳеч қачон олийжаноб ва раҳмдил қалбнинг ўрнини боса олмайди.
Муқаддас Китоб шундай таълим беради: «Жозиба алдамчи, чирой эса ўткинчидир…» (Сулаймоннинг ҳикматлари китоби 31:30).
Книга на Узбекском языке: Светлячок Крошка и другие жители Солнечной поляны (Майя Огородникова)
Веселая и поучительная сказка о приключениях гнома по имени Митти и его друзей предназначена для детей дошкольного и младшего школьного возраста. Юные читатели не только узнают о разнообразном мире насекомых, но и научатся вместе с героями книги быть искренними, щедрыми, внимательными, сострадательными, доброжелательными по отношению к своим близким. Небольшие истории из жизни каждого из героев повести завершаются мудрыми поучениями, основанными на Библии.
