Дон Мак-Керри. Иброҳимнинг оиласи: парчаланган шажарани шифолаш - (Сўнг сўз) Китоб Ўзбек тилида
Ibrohimning oilasi: parchalangan shajarani shifolash (Don Mak-Kerri) O‘zbek tilida Audiokitob 
Мундарижа
1-ҚИСМ
1-боб: Худонинг дўсти Иброҳим
2-боб: Худонинг дўсти иккиланади
3-боб: Ҳожарнинг фожеаси
4-боб: Исмоил: Худо эшитади
5-боб: Ака-укалар ўртасидаги адоват
2-ҚИСМ. ИСМОИЛНИНГ ЭНГ МАШҲУР ЎҒЛИ
6-боб: Муҳаммад – биринчи мусулмон
7-боб: Қуръон – Муҳаммаднинг китоби
8-боб: Шаклланган ислом: ҳадис ва қонун
9-боб: Ислом. Унинг эътиқод белгилари ва диний вазифалари
3-ҚИСМ. КЎП ҚИЁФАЛИ ИСЛОМ
10-боб: Исломда этник мансублик ва сиёсат
11-боб: Катта бўлиниш: суннийлар ва шиалар
12-боб: Мистицизм: қонундан қочиш
13-боб: Халқ исломи: мусулмонлик ва руҳий кучлар
14-боб: Жанговар ислом: аслиятга қайтиш
15-боб: Ислом ва секуляризм
16-боб: Рақиб пайғамбар Мирзо Ғулом Аҳмад
17-боб: Ирқчи ислом. Африка-Америкадан келиб чиққан мусулмонлар
4-ҚИСМ. МУСУЛМОНЛАРГА ХИЗМАТ ҚИЛИШ
18-боб: Исонинг йўли
19-боб: Худо Шоҳлиги ва маданият
20-боб: Мусулмонларга хизматчи
21-боб: Руҳий кучдан фойдаланиш
22-боб: Аниқ ҳаракатлар доираси
5-ҚИСМ МУСУЛМОНЛАР БИЛАН ИШЛАШ МЕТОДЛАРИ
23-боб: Исо ва суннийлар
24-боб: Исо ва шиалар
25-боб: Исо ва келишувчан мусулмонлар
26-боб: Исо ва жанговар мусулмонлар
27-боб: Исо ва мутасаввифлар
28-боб: Исо ва халқ исломига итоат этувчи мусулмонлар
29-боб: Исо ва аҳмадийлар
30-боб: Исо ва Африка-Америкадан келиб чиққан мусулмонлар
6-ҚИСМ. ИСЛОМ ВА МАСИҲИЙЛИК ЎРТАСИДАГИ ИЛОҲИЙ ЗИДДИЯТЛАР
31-боб: Мусулмонларнинг Муқаддас Битикка ҳужумлари
32-боб: Муҳаммад ўзини пайғамбар дебэълон қилади
33-боб: Муҳаммаднинг Қуръон ҳақидаги таъкидлари
7-ҚИСМ. ИБРОҲИМ ОИЛАСИДА ЯРАШУВ
34-боб: Бошқа эътиқодга ўтишдан жароҳат олиш
35-боб: Мураббийлик баҳоси
36-боб: Мураббийликнинг аниқ мақсадлари
37-боб: Жамоанинг шаклланиш модели
38-боб: Машаққатнинг ниҳояси
Сўнг сўз
СЎНГ СЎЗ
Бу китоб – мусулмонларнинг Исо Масиҳга имон келтирган, Иброҳимнинг барбод бўлган оиласини инкор этган авлоди ҳақида. Масиҳий хизматчилари Исмоилнинг ўғил-қизлари билан ишлаш жараёнида китобдан кўп йўл-йўриқ оладилар. Зеро, Муҳаммад ҳамда унинг авлоди ўзларини Ҳожар ва Исмоил насли билан бирлаштиришга қарор қилишган. Шуни инобатга олиш керакки, мазкур китоб илмий тадқиқотларда фойдаланиш учун эмас, балки бевосита мусулмонлар орасида хизмат қилишга даъват этилган хизматкорлар учун ёзилган. Исломга ихтисослашган ўқув юртларини тамомлаганлар ва мустақил ўқиб билим орттирган, амалий меҳнат натижасида юксак даражага эришганлар учун бу китобда ўзига хос ҳеч қандай янгилик йўқ. Бироқ исломни ва миссиологияни махсус ўрганмаганлар ҳамда бу соҳадаги сўнгги тадқиқотлардан бехабар бўлганлар учун мазкур китоб уларнинг билимларидаги бўшлиқни тўлдириш имконига эга.
Гуноҳни ювиш тарихи Исо Масиҳдан бошланиб, Аввалию Охири ҳамда Боши, Худо фаолиятининг инсон зоти тарихидаги Сўнги билан тугатилади. Қолаверса, бу воқеа Иброҳимнинг оиласи тарихида ҳам бўлиб ўтган. Иброҳим биз учун шуниси билан қимматлики, у Эгамизга ишонди, Эгамиз Иброҳимни ишончи учун, тўғри, деб билди. Инсоният тарихининг охирида – қиёматда гуноҳи ювилганларнинг ҳаммаси шарқу ғарбдан келиб, Осмон Шоҳлигида Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқуб билан бирга зиёфатда ўтиришади (Матто 8:11).
Бугунги кунда масиҳийлар ҳам, яҳудийлар ҳам, мусулмонлар ҳам ўзларининг тарихи Иброҳимдан бошлангани учун бениҳоят фахрланадилар. Бироқ Исонинг Ўзи яҳудийлар билан бўлиб ўтган баҳсларнинг бирида шундай деган эди : ” ...Агар Иброҳимнинг фарзандлари бўлганингизда эди, Иброҳимнинг қилган ишларини қилган бўлар эдингизлар” (Юҳанно 8:39). Уруғдошларимиз бизни Худо кўзи ўнгида Иброҳим оиласининг ҳақиқий аъзолигидан чиқарганлар, чунки яҳудийлар Исо Масиҳни инкор этганлар. Худди шу сингари, мусулмонлар ҳам фақат, биз Иброҳим уруғиданмиз, деб айтганлари учунгина ўз ўзидан Худо Шоҳлигига киритилмайдилар. Бирон одам Иброҳим оиласининг ҳақиқий аъзоси бўлиши учун калит – унинг Иброҳимнинг улуғ ўғли Исо Масиҳга бўлган муносабатидадир. Зотан, Муҳаммад ва мусулмонлар Исо Масиҳга қандай муносабатда бўлганлар – бу тўғрида мазкур китобдан пухта таҳлилни топа оласиз. Шу билан бирга, мусулмонларни Иброҳимнинг оиласига қайтаришга оид баъзи бир маслаҳатларни ҳам топасиз.
Бу воқеанинг илдизи бизни тўрт минг йил орқага - “Худонинг дўсти” Иброҳим чодирида юз берган оилавий фожеага етаклайди.
Бу фожеа - Иброҳимнинг чодирида яшаётган икки аёл ва уларнинг рақиб фарзандлари воқеасига бориб тақалади. Зиддият оқибатида Ҳожар ва унинг ўғли бу оиладан қувилди. Ўртадаги зиддият олови асло сўнмади. Бу олов бугунги кунга қадар бир-бирига душманларча муносабатда бўлиб келаётган Иброҳимнинг насли бағрида ҳамон алангаланмоқда. Чўри Ҳожар Иброҳимга туғиб берган ўғил – саҳро шаҳзодаси, буюк инсон Исмоил насли Яқин Шарқ мамлакатларида тобора кучайиб, катта соя бўлиб турибди. Зотан, биринчи суннат қилинган фарзанд, отасининг кўз қорачиғи Исмоил Иброҳимнинг вориси бўлишга даъват этилган.
Лекин тарихнинг режаси аслида бундай эмас эди. Сора Исҳоқни туғади. Исмоил нимага бефарқ муносабатда бўлган бўлса, ўша нарса ундан тортиб олинди. Кундош оналар, бир-бирига душман бўлган ўғиллар, тана ҳамда имон фарзандлари битта чодирда бирга яшай олмадилар. Оқибатда Ҳожар ва Исмоил чодирни тарқ этишларига тўғри келди. Иброҳим ва Сора меросдан маҳрум қилган, ёвуз ва ёввойилашган Исмоилни Худо ўғил қилиб олди. Исмоил саҳрода ўсди, у оддий одамлигича қолиб кетмади: ундан шоҳлар дунёга келди.
Минг йил ўтиб унинг номи ва фарзандларининг исми Муқаддас Битик шажарасида - 1 Солномалар 1:29-31да пухта қилиб ёзилди. Пайғамбарлар улуғ Навойўт ва машҳур Кедар масканларини, Исмоилнинг тўнғич ўғлини, кенжа ўғлини эслардилар. Улар ўз подалари билан Ҳосил байрами куни Ёғ суртилганнинг қўрасига йиғилдилар (Ишаё 42:11; 60:7). Бир ярим минг йилдан кейин араблардан чиққан бир етим бола ўз ўтмишдошининг буюк давомчиси бўлди. Ўзини яҳудийлар ва масиҳийлардан қатъиян ажратиб олган Муҳаммад Исмоил ва унинг отаси Иброҳимга қараганда, ўзини Танҳо Худога тегишли эканлигини эълон қилди.
Сомий халқидан келиб чиққан бу кучли ва мустаҳкам иродали аскар Исмоилнинг мағлубияти учун гўё ўч оладигандай эди. Яҳудийлар ҳам, масиҳийлар ҳам мусулмонлар қиличининг тиғини ўзларида ҳис этардилар. Дадил, жасур, бой тасаввурга эга, мустаҳкам иродали нотиқ, диндорлар даҳоси, ибодатни қиличга боғлаган ва исломга асос солган Муҳаммад биринчи мусулмон бўлди. Иброҳим оиласида ўз ўрнини йўқотган ва қайта тиклашга аҳд қилган Муҳаммад шоҳ-пайғамбар эди. Унинг ўлими ҳам тўсатдан рўй берди, аммо сўзлари қолди, арабларнинг ғурур-ифтихори бўлиб қолди. Муҳаммаднинг вафотидан сўнг юз йил давомида унинг қўшинлари Самарқанддан Ситндагача, Исроилдан то Испаниягача бўлган ерларни босиб олди. Бутпарастларга бундай барҳам берувчилар олдида олам титрарди. Ҳаётда шод-хуррамликка ва мусиқага барҳам берилди, уларнинг мачитлари гўёки ибодатхоналар ва синагоглар устидан ғалаба қозонгандай эди.
Бироқ арабларнинг ғурури Муҳаммад асос солган ғоя заминий муваффақиятларнинг синовларига дош бера олмади. Жанговар авлодни бойлик ўзига қаттиқ жалб қилди. Дин халифаларнинг, султонларнинг шаҳватпарастликларини қондиришга йўл очиб берди. Имонлилар оиласида парчаланишларга катта эшик очилди. Ислом парчаланаверди, борган сари янада кўпроқ бўлиниб кетаверди. Қонунпарастлик, илтифот, тасаввуф, моддиятга ружу қўйиш – буларнинг ҳаммаси араб, форс, турк ва мўғул ҳукмдорларининг беқарор тақдирига кириб борди. Этник жараён, тил, ирқий хусусият ва кибр-ҳаво тобора ўсиб бораётган мусулмон империяларига салбий таъсирини ўтказди.
Мусулмон қудратининг ташқи жилоси ниҳоятда кўзни қамаштирадиган бўлиб, босиб олинган халқлар устидан шайтон кучига барҳам бера олмас эди. Ислом забт этилган халқ ва руҳларга қоришиб кетган эди, шу боис товланувчи ва турланувчи бўлиб қолди. Ҳа, бугунги кунда миллиардлаб замонавий мусулмонлар орасида тўрт юз саккизта турли этнолингвистик уюшмаларни кўришимиз мумкин. Улар қирқ саккизта давлатда истиқомат қиладилар, туб аҳолининг кўпчилигини ёки нуфузли гуруҳларни ташкил этиб, ҳукуматни назорат қилиб турадилар. Бироқ бу ҳолат фақат етмиш етти фоизни ташкил қилади, холос. Қолган йигирма уч фоизи эса қатор давлатларда камчиликни ташкил этади. Ирқ, тил ва қабилалар қоришиб кетган бундай мусулмонларга қандай қилиб биз хушхабарни етказишимиз мумкин? Ушбу китоб айнан шу ҳақда ҳикоя қилади.
Ишни биз Иброҳимнинг оиласини ўрганишдан бошлаймиз. Бирламчи мавзулардан бири “Исмоил овози” бўлади. Ибтидо китобининг 21:17-оятида шундай дейилади: “Худо боланинг йиғисини эшитди...”. Ўша боланинг исми “Худо эшитди” ёки Исмоил бўлди. Эндиликда Исмоил исмидан биз унга ҳам жисмонан, ҳам руҳан қариндошликка даъво қилаётган мусулмонларни аниқлаш учун фойдаланамиз.
Ўшанда Худо Исмоилнинг йиғисини эшитган экан, демак, шунга аниқ ишонч ҳосил қиламизки, бугун ҳам Худо ер юзи бўйлаб тарқалган кўплаб Исмоилнинг авлодларини, мусулмонларнинг овозини эшитяпти. Худо номидан яраштирувчи сифатида ҳаракат қилиб, биз ҳам уларнинг овозларини эшитамиз. Шундай усулларни топишга ҳаракат қиламизки, бу усуллар ёрдамида мусулмонлар ҳақиқатдан ҳам Иброҳим оиласининг бир қисми бўлиб чиқадилар. Муқаддас Ёзувдан чиқаётган маслаҳат ва ғояларни, турли миссиологик фикрларни, шунингдек, мусулмонлар орасида меҳнат қилган масиҳий хизматчиларининг тажрибасини ҳам ушбу китобда синчиклаб таҳлил қилиб чиқамиз.
Биз мусулмонлар орасида самарали ҳосил ўриб олиш ишларини олиб боришимизга ишончимиз комил. Бунга ҳам Муқаддас Китоб бўйича, ҳам амалий асосларимиз бор. Бу вазият бизни ушбу китобнинг иккинчи асосий мавзусига олиб келади. Иброҳим оиласининг шикастланган насли Исо Масиҳнинг хочдаги қурбонлиги орқали шифо топади. Дарвоқе, Исо Масиҳнинг хочдаги тўкилган қонини Худо инобатга олиб, еру кўкдаги борлиқ мавжудотни, шу жумладан, мусулмонларни ҳам Ўзи билан, ҳам Худонинг Ўғли Раббий Исо Масиҳ билан яраштирди (Колосаликларга 1:20).
Муҳаммад Исмоил орқали ўзини Иброҳим билан тенглаштиришга ҳаракат қилганлиги тўғрисидаги ғояни мен китобда эътироф этаман. Чекиниш тариқасида шуни таъкидлаб ўтмоқчиманки, баъзи бир олимлар, масалан, Чэпмен, Муҳаммад ўз шажарасини Исмоилдан келтириб чиқарганига шубҳаландилар. Бошқа баъзилар эса, масалан, Хамада “Араб дунёсини тушуниш” номли китобида арабларнинг семит халқидан келиб чиққанини батафсил баён қилади. Шу тариқа Муҳаммад Исмоил орқали Иброҳимдан келиб чиққан бўлиши мумкинлигини асослашга ҳаракат қилади. Хамада шуни ҳам кўрсатиб ўтадики, Исмоил авлоди бошқа халқлар билан никоҳга киришгани туфайли аниқ шажарани аниқлаш имкони йўқ. Аммо мусулмонлар, айниқса араб мусулмонлари ўзларини Исмоил билан қариндош эканликларини тасдиқлайдилар. Бу масала шунинг учун ҳам ушбу тадқиқотнинг асосий мавзуси ҳисобланади. Шу мақсадда биз мусулмонларни умумлаштирадиган мазмун, уларни белгилайдиган омил сифатида Исмоилдан фойдаланамиз. Модомики, биз шунга ишонган мусулмонлар орасида хизмат қилар эканмиз, ишни айнан уларнинг нуқтаи назаридан келиб чиққан ҳолда бошлашимиз керак. Биз ҳам Муҳаммад ва Иброҳимнинг Исмоил орқали мавжуд алоқасини ҳақиқат дея тан оламиз.
Ушбу китобнинг иккинчи ва учинчи қисмларида ўша ажойиб арабнинг ҳаёти ва буюк ишларини, бу дунёга олиб келган дини тўғрисида батафсил ҳикоя қиламан. Сўнгра исломдаги асосий оқим ва ирқларни тасвирлайман.
Тўртинчи бўлим ибодатнинг амалий томонига олиб ўтувчи кўприк бўлиб хизмат қилади. Бу бўлимда, аввало, ўзимизнинг мусулмонларга бўлган муносабатларимизни муҳокама қиламиз. Дарвоқе, биз мусулмонларни Исо Масиҳга юз бурдириш учун қарор қилган бўлсак, уларга қандай муносабатда бўлишимиз керак? Биз уларга айтмоқчи бўлган гапларнинг моҳияти нималардан иборат бўлиши лозим? Бизнинг тузумимизга қарама-қарши бўлган тузумнинг ортида турган қудратли руҳий кучларга қандай бас кела олишимиз мумкин? Бу масалаларнинг ҳаммаси китобда муҳокама қилинади.
Бу тамойилларни исломдаги турли оқимларга содиқ бўлган одамларга нисбатан қандай татбиқ қилиш керак? Бешинчи қисм шу масалага бағишланади. Масиҳийлар ўртасида кўплаб оқимлар бўлгани сингари, исломда ҳам шунча оқим бор. Шу боис бундай кўплаб тоифадаги одамларнинг ҳаммасини қамраб ололмаймиз ва уларнинг нуқтаи назарларини изоҳлаб беришимизга имкон йўқ. Шу сабабдан биз муҳокама объекти сифатида мусулмонларнинг саккизта диний оқимларини танлаб олдик.
Олтинчи бўлим ислом ва масиҳийлик ўртасида мавжуд бўлган муҳим илоҳий масалаларга бағишланган. Булар - Учлик, Масиҳнинг илоҳий табиати ва тимсоли, гуноҳни ювиш ақидаси, Унинг хочга тортилиши ва Муқаддас Китобни нотўғри талқин қилишда айблаш муаммоларидир.
Сўнгги бўлимда таъкидланишича, мусулмонлар орасида маълум бир вақтда ҳосил йиғилади. Мусулмонлар турли диний мазҳаблардан Масиҳга келаётганликларини биз кўряпмиз. Қолаверса, ҳозирда Масиҳга юз бураётган мусулмонларнинг сони шунчалик кўпки, бу тўғрида биз бир неча ўн йил ёки юз йил олдин орзу ҳам қилолмас эдик. Бироқ кўп жойларда мусулмон дўстларимиз ўзларининг Масиҳга бўлган содиқликлари эвазига жуда катта товон тўламоқдалар. Бундай мусулмонларнинг устози ҳам баъзида жуда катта товон тўлашларига тўғри келмоқда. Еттинчи боб айнан шу масалаларга ҳамда шогирдларнинг мақсадларига ва имонлиларнинг Масиҳ танасига кириш моделларига бағишланган.
Китоб даъват билан якунланади. Ислом қавмига мансуб ҳар бир элат, қабила, халқдан бўлган мусулмонни Масиҳга юз бурдириш учун лозим бўлган куч, самимий муносабат, қунт ва матонат бизда етарлича топилармикан? Ҳисоб-китобларга кўра, бизда танлаш имконияти йўқ. Масиҳ бизга олға боришни амр этди, ҳосил унумли ва самарали бўлиши учун У бизга умид берди. Шунинг учун кўплаб масиҳий жамоатларда мусулмонларни кўришга, бутун оламдан Масиҳга юз бурувчи мусулмонлар сони кўпайишига биз ишонамиз.
Биз фундаменталист исломчилар ҳаракатининг ўсишига ҳам ишонамиз. Коммунизм қулатилгандан сўнг ислом ва Ғарб ўртасида очиқчасига зиддият бошланди. Ислом ўзини ғарб маданиятининг кучли таъсирига қарши қўйишга интилмоқда, шунинг учун ҳам ўзининг туб асоси - фундаменталистлар таълимотига яна қайтмоқда. “Муқаддас жиҳод” куни келади. Яқин йилларда мусулмонлар бошқа мусулмонлар билан жанг қилиб яшайдилар. Мусулмонлар ўз қўшнилари билан жанг олиб боришлари оқибатида кўплаб кулфатлар пайдо бўлади, кўплаб одамларнинг бегуноҳ қони тўкилади. Исломни Исмоил билан тенглаштиришнинг бошқа жиҳати қуйидагича: “...Унинг қўли кўтарилгай ҳаммага қарши Ва ҳамманинг қўли — унга ҳам қарши, Қариндошлари билан душман бўлиб яшагай” (Ибтидо 16:12).
Уруш ва хунрезлик – бу қайғу ва дард-аламдир. Исмоил авлодининг кўпчилиги тинимсиз урушлардан чарчашади, чинакамига Иброҳим оиласининг бошқа аъзолари билан ярашиш истаги пайдо бўлади. Дунё муаммоларини ҳал қилиш мақсадида Муҳаммад еттинчи асрда янги динни яратди. У ўзини ва ўз таъсирини кўрсатишни ибодат орқали ёйишга ҳаракат қилди. Бироқ бундан ҳафсаласи пир бўлган мусулмонлар оламни Қутқарувчи ва дунёнинг ҳақиқий Раббийси Исо Масиҳга юз бурадилар. Муаллиф сифатида мен ҳам масиҳийларнинг қўлидаги бу китоб мусулмон олами далаларида етилган ҳосилни йиғиб олишда фойдали қўлланма бўлсин, деб ибодат қиламан. Хамма вақт бизга Иброҳимнинг Исмоил учун қилган ибодати ва Худонинг ибодатларга берган жавоби сўнмас намуна бўлиб хизмат қилади. Биз эса худди Отамиз Иброҳим каби, ўзларини Исмоил фарзандлари деб атаганлар учун ибодат қиламиз. “Қанийди, Исмоил Сенинг марҳаматинг остида яшаса!” (Ибтидо 17:18). Ва биз Худонинг жавобини, худди қачонлардир Уни Иброҳим эшитгани сингари, эшитишимиз мумкин: “Исмоил тўғрисида қилган илтимосингни ҳам эшитдим. Мен унга барака бераман...” (Ибтидо 17:20).
Книга на Узбекском языке: Семья Авраама: исцеление сломанной ветви (Дон Мак-Керри)
Эта книга призвана помочь христианским работникам, научить их как трудиться с сыновьями и дочерьми Измаила, так как Мухаммад и его потомки решили отождествить себя с коленом Агари и Измаила.
Эта книга написана не для научных работников, она написана непосредственно для тружеников. Работа эта призвана стать введением в труд среди мусульман.
Для тех, кто имел счастливую возможность закончить учебное заведение, специализируясь на исламе, для тех, кто достиг определенных вершин, занимаясь практическим трудом и самообразованием, нет ничего особенного в этой книге. Но для тех, кто специально не изучал миссиологию и ислам, у кого не было доступа к самым последним исследованиям в этой сфере, книга эта может восполнить имеющийся пробел в знаниях.
