Роберт Чарльз Спраул. Худога қай тарзда манзур бўлиш мумкин - (12 боб) Ўзбек тилида
Xudoga qay tarzda manzur bolish mumkin (Robert Charlz Spraul) O‘zbek tilida Audiokitob 
МУНДАРИЖА
Сўзбоши
1-боб Нафис иноят
2 боб Масиҳийлик ҳаётининг мақсади
3 боб Фарзийларнинг хамиртурушидан эҳтиёт бўлинг
4 боб Дунё билан кураш
5 боб Тана билан кураш
6 боб Шайтон
7 боб Шайтон – туҳматчи
8 боб Қўрқув ва айбдорлик мажмуи
9 боб Ҳақиқий кечирим
10 боб Шаҳвоний масиҳий
11 боб Мағрурлик гуноҳи
12 боб Ялқовлик гуноҳи
13 боб Ёлғон гуноҳи
14 боб Доктрина ва ҳаёт
15 боб Ҳеч қачон таслим бўлманг
ЎН ИККИНЧИ БОБ
ЯЛҚОВЛИК ГУНОҲИ
Худо – меҳнат Худосидир. Муқаддас Китобда Худонинг илк бора тасвирланиши Унинг ижод муҳити билан боғлиқ. У биринчи ва олий Ишлаб Чиқарувчи. У барча маҳсулдор фаолиятнинг Илк Манбаи.
Гуноҳга ботиш оқибатида лаънат ўзига хос тарзда меҳнатнинг ёқимсиз жиҳатларини яққол ажратиб кўрсатган бўлсада, кўпчилик ишнинг ўзи лаънатнинг бир қисми деган қарорга келдилар. Бироқ биз Яратувчи илк эркак ва аёлга улар ҳаётига гуноҳ кириб келишидан аввал аниқ топшириқлар берганини кўрамиз.
Худо одамни яратганида, У Аданнинг шарқида боғ яратди. Худонинг рухсати билан боғда дарахтлар гуллаб яшнади. Сўнгра Худо одамни боғда ишлашга ундади: “Шундай қилиб, Парвардигор Эгамиз, бу одам боққа ишлов берсин, парвариш қилсин деб, уни Адан боғига жойлаштирди” (Ибтидо 2:15).
Ўша пайтда боғда тиканлар ҳам, ёввойи ўтлар ҳам йўқ эди. Ёввойи ўтлари бўлмаган боғда ишлашни бир тасаввур қилинг-а. Одам Атонинг боғни парвариш қилиши роҳатнинг ўзгинаси эди – бутоқларни кесиш, буталарни қирқиш, меваларни йиғиш ва шу каби юмушлар. Унга ёввойи ўтлар билан чексиз урушлар олиб боришига тўғри келмаган. У ерда терига ёки тирноққа кириб кетадиган тиканаклар бўлмаган. Одам Ато бир томчи тер тўкмай боғни парвариш қилиши ва мўл-кўл ҳосил олишга тўлиқ ишониши мумкин эди. Бу қувончли иш эди: одам бу ишни бажарганидан бахтиёр, Яратувчи эса уни кузатиб мамнун бўларди.
Бироқ оламга гуноҳ кириб келганида, барчаси ўзгарди. Боғ парвариши машаққатли ишга айланди. Одам Атога йўлланган лаънат ана шундан иборат эди:
Бутун умринг бўйи тимдалаб ерни,
Ердан ўтказасан тирикчилигингни.
Ернинг ҳосили емишинг бўлса ҳам,
Ер сен учун тиканлару қушқўнмас ўстиради.
Сен тупроқдан яралгансан,
То тупроққа қайтгунингга қадар,
Пешона теринг билан нон ейсан.
Зеро, сен тупроқдирсан
Ва тупроққа қайтасан (Ибтидо 3:17-19).
Тикан, тиканаклар, тер ва ўлим – бу лаънат элементларидир. Ана шундан инсон азоб-уқубатининг учлиги бошланади: қон, тер ва кўз ёшлар. Ҳа, кўриб турганимиздек, меҳнат лаънат ҳисобланмайди. Гуноҳга ботишдан сўнг, худди ундан аввал ҳам бўлгани каби, меҳнат Худонинг Ўз ижодига амри бўлиб қолаверади. Одамларнинг қандай ишлаётганини кўриш Худога ёқади.
МЕҲНАТКАШ ОДАМ
Биз умуман одам ҳақида гапирганимизда, одатда уни homo sapiens, “ақлли одам”, “ҳайвон каби фикрлайдиган одам” деб атаймиз. Унинг ажралиб турадиган хусусиятларидан бири сифатида биз фикрлаш қобилияти борлигини таъкидлаймиз.
Карл Маркс лотинча бошқа атамани афзал кўрган – homo faber, яъни “ишлаб чиқарувчи одам” ёки “меҳнат қиладиган одам”. Маркс шунга ишонганки, меҳнат одам ҳаётида шунчалик муҳим аҳамият касб этгани боис, инсоннинг ўзига баҳоси унинг меҳнат қилиш лаёқати билан қалин боғлиқ бўлиши шарт. Бошқача айтганда, меҳнат лаънат эмас. Бу йирик даражада бизнинг ким эканимизни белгилайдиган ва мамнуният келтирадиган (ёки келтириши шарт бўлган) лаёқатдир.
Маркс бу масалада ҳақ эди. Биз бирор кишини учратиб қолганимизда, одатда шундай саволлар берамиз: “Исмингиз нима?”, “Қаерда яшайсиз?”, “Ким бўлиб ишлайсиз?”. Исм, манзил, касб – ана шу учта омиллар бизнинг маданиятимизда одамнинг кимлигини белгилаб беради.
Биз нима билан шуғуллансак, ана ўша ўзимизни қандай қабул қилишимиз билан узвий боғлиқ. Шунингдек, ўз мажбуриятларимизни қандай бажаришимиз ҳам муҳим. Ишхонада бизни доимо қилган ишимиз сифатига қараб баҳолашади. Барчамиз қайсидир маънода ҳисоби ҳар бир зарбадан сўнг ўзгариб турадиган олий лига жамоасидаги бейсбол ўйинчисига ўхшаб кетамиз. Агар ўйинчининг ўртача очколари сони белгиланган даражадан пастга тушса, унинг ҳолатига ҳавас қилиб бўлмайди. Бутун ҳаётимиз ишга боғланган бўлиб, барчамиз иш ва ҳаёт ўртасидаги ўзаро муносабатлар муаммосига тўқнаш келамиз. Биз яшаш учун ишлашимиз, нафақат шунчаки ишлашимиз, балки ўз ишимизни яхши бажаришимиз зарур.
Аммо барибир меҳнат яшаш шароитини таъминлашдан кўра юксакроқ мақсадлар учун белгиланган. Биз Худо томонидан Одам Ато билан биргаликда яратувчилар бўлишга даъват этилганмиз. Биз самара келтиришимиз керак, самара келтириш учун эса фидойилик билан меҳнат қилишимиз лозим.
Ишлашдан бош тортиш инсоннинг асосий мажбуриятларидан бирини бажаришдан бош тортиш демакдир. Биз вақти-вақти билан дилгир лаънат остида инграймиз, бироқ тикан ва тиканаклар ҳам, пешона теримиз ҳам меҳнатга даъват этилишда иштирок этмаслигимизни оқлай олмайди.
Даъват сўзининг ўзи лотинча vocare – “чақирмоқ” сўзидан келиб чиққан. Бизнинг даъватимиз Худонинг чақириғидир. Даъватдан ўзини четга тортмоқ, Унинг чақириғидан бўйин товламоқ – ўз бурчимизни бажаришдан қочиш демакдир. Биз меҳнат қилишимиз шарт.
ЯЛҚОВЛИК ВА ҚАШШОҚЛИК
Ялқовлик – самарадорлик душмани. Дангаса одам нафақат ўзига зиён етказади, балки жамият учун ҳам юк ҳисобланади, чунки жамиятнинг самарадорлигини асло оширмаган ҳолда, бошқа одамларнинг меҳнати ҳисобига кун кечиради. Ялқовликнинг ижтимоий зиёни ҳм шунда: дангаса меҳнатсеварларнинг унга ғамхўрлик қилишларидан умидвор бўлади.
Жамиятнинг мажбурияти меҳнат қилишга лаёқатли, аммо ишламайдиган одамларга жорий этилмайди. Муқаддас Китобда камбағаллар ва жамоатнинг улар олдидаги мажбурияти ҳақида кўп гапирилади. Аммо Каломда қайд этиб ўтилган қашшоқлар тоифасини фарқлаш керак. Унда қашшоқликнинг кам деганда тўрт тоифаси келтириб ўтилган.
Фалокат оқибатидаги қашшоқлик: одамлар қандайдир ҳалокат туфайли ҳамма нарсаларини йўқотишган, касаллик, сув тошқини ва бошқа табиий офатлар туфайли ишлай олишмайди. Бундай одамларга масиҳийлар севги билан ўз қалбларини очиб, ёрдам беришга даъват этилганлар. Биз бундай одамлар ҳаётига енгиллик олиб келишимиз лозим.
Жабр-зулм оқибатидаги қашшоқлик: айрим одамлар адолатсиз одамлар ёки ҳукумат томонидан сиқувга олиниш туфайли қашшоқланиб қолишади. Улар талончилик, фирибгарлик, бағритошлик қурбонлари ёки қулликка сотилиб, ўзларига ҳайвон каби муносабатда бўлишганидан озор чеккан одамлар. Балки улар бошқалар фойдасига ишлашга мажбур бўлган етим ва бева-бечоралардир.
Бундай одамларни сиқувга олиш Худони ғазаблантиради. У заифларни эзиш ва хўрлашларига тоқат қилмайди. Исроилнинг миллат сифатидаги тарихи, Худо қул қилинган халқнинг ноласини эшитиб, Миср фиръавнига: “Халқимни қўйиб юбор!” деб талаб қўйган пайтдан бошланган.
Шоҳлик ҳаққи-ҳурмати қашшоқлик: шундай танловга келганлари учун камбағаллашиб қолган одамлар бор. Улар онгли равишда дунёнинг барча ҳузур-ҳаловатидан воз кечишган. Бундай одамлар тоифасига борини муҳтожларга бериб, ўзи энг ками билан қаноатланишга қарор қилган она Терезани киритиш мумкин. Гарчи Худо ҳеч қандай ҳолатда ҳам биздан бундай ҳаёт тарзини талаб қилмасада, айнан шундай ҳаёт Унга муайян завқ бағишлайди. Бундай қашшоқлик - олижаноблик. Унинг эзгу майллари чиндан ҳам юқори.
Демак, қашшоқ одамларнинг бу уч гуруҳи фақирлиги боис Худонинг ҳукмига асло дучор бўлмайдилар. Бироқ Худонинг ғазаби одамлар гуноҳининг ифодасини ва оқибатини акс эттирадиган тўртинчи гуруҳ қашшоқларига йўлланади.
Ялқовлик туфайли қашшоқлик: бу тўртинчи тоифа одамлар Худода раҳм-шафқат уйғотмайди. Аксинча, Худонинг ғазаби бекорчи одамларга қарата янада аланга олади. Ҳикматлардаги сўзларга эътибор беринг:
Эй танбал, чумолиларга бир қара, уларнинг хатти-ҳаракатларини кўриб доно бўл. Уларнинг на раҳбари, на назоратчиси, на ҳукмдори бор. Лекин улар ёзда озиқ тўплашади, ўрим пайтида дон-дун йиғишади. Сен-чи, танбал, қачонгача ухлайсан?! Қачон ўрнингдан турасан? “Бир оз ухлай, бир мизғиб олай, ёнбошлаб бирпас дам олай”, дейсан. Шунинг учун қашшоқлик йўлтўсардай, муҳтожлик қароқчидай устингга келади (Ҳикматлар 6:6-11).
“Бирпас мизғиб олай, бор-йўғи ярим соат. Бу ишни эса эртага қиламан”. Ҳозир ўйнаб олай, кейин ишлайман – бекорчининг шиори шундай. Чумоли эса, аксинча, ёз бўйи қишга тайёрланади. Қаттиқ қиш келганида, унинг омбори заҳирага тўла.
Ва яна ҳикматлардан ўқиймиз:
Дангаса қўллар қашшоқлик келтиради, тиришқоқ қўллар эса бойлик. Ёз пайтида ҳосил йиққан – доно ўғил, ўрим пайти ухлаган эса отасига уят келтиради (Ҳикматлар 10:4-5).
Қадимги Аҳднинг насиҳатомуз китоблари дангасалар ҳақида айтилган кўплаб мисолларга тўла. Келинг, улардан айримларига шунчаки назар ташлайлик: “Ишда дангаса бўлган одам бузғунчига оғайнидир” (Ҳикматлар 18:9). “Дангаса қўлини косага чўзади-ю, оғзига олиб келишга эринади” (Ҳикматлар 19:24). “Дангасанинг орзуси ўлимга олиб келади, чунки қўллари ишга бормайди” (Ҳикматлар 21:25). “Дангаса: “Ташқарида шер бор, кўчада мени ўлдиради”,- дейди” (Ҳикматлар 22:13). “Дангасаликдан уйнинг томи чўкади, Ялқовлик туфайли томдан чакка ўтади” (Воиз 10:18).
Дангасаликка нисбатан бундай муносабат нафақат Қадимги Аҳдда учрайди. Янги Аҳд муаллифлари ҳам ялқовлик ҳақида салбий фикрлар билдиришади. “Эй ёмон, ялқов хизматкор! Мен экмаган ердан ўришимни, ўзим етиштирмаган ҳосилни йиғиб олишимни билар экансан” (Матто 25:26).
Аммо, ҳойнаҳой, ялқовликка нисбатан энг жиддий айбловни Ҳаворий Павлуснинг Салоникаликларга 2-Мактубидан топиш мумкин:
Ахир, сизлар билан бўлганимизда: “Ишламаган тишламайди!” деб айтган эдик-ку! Эшитишимизча, баъзи бирларингиз ялқовлик қилаётган экансиз. Бошқаларнинг ишларига аралашишдан бошқа нарсани билмас эмишсиз (2 Салоникаликлар 3:10-11).
Ҳаворийнинг насиҳати: ишламасанг – тишламайсан. Павлус ишлашдан бош тортадиган, аммо бошқаларнинг ишларига аралашиб юрадиган одамлар ҳақида гапирмоқда. Улар муғомбирлар. (Бизга янада тушунарлироқ бўлиши учун, келинг, бу бекорчи сўзи бўла қолсин.) Улар ишлашдан бош тортган ҳолда, фаол бўлиб қолаверишади. Улар лақиллаш ва ғийбат қилиш билан банд. Бундай фаоллик самарадор бўлиши мумкин эмас.
Бизнинг маданиятимизда меҳнаткаш сўзи икки маънода қўлланилади. Кундалик ҳаётда бу сўз ҳордиқ олмай ишлайдиган, кўнгилхушлик ва хурсандчиликка вақти йўқ одамни англатади.
Аммо бу сўзнинг иккинчи маъноси ҳам бор. У психологлар томонидан махсус термин сифатида қўлланилади ва фаолияти самарасиз, кам ишлайдиган ёки умуман ҳеч қандай иш қилмайдиган бекорчи одамни ифода этади. Бу тоифа одамлар ҳамиша жуда банд бўлиб кўринишади ва улар бандлик тасаввурини яратиш билан бандлар.
Мен коллежимизда тартиб-интизомли ва масъулиятли ҳисобланган битта талабани эслайман. Бизда машғулотлар бўлмаганида, у ҳамма вақт партада ўтириб ўқиш билан тинмай машғул бўларди. У залга ҳеч қачон шунчаки кирмас, шўхлик-тўполонларда иштирок этмасди. У ҳеч қачон ўйнамасди.
Бироқ имтиҳон топшириш пайти келганида, унинг натижаларига ҳавас қилиб бўлмасди. У баъзан имтиҳонлардан ўтмай қоларди. Мен шунчалик қаттиқ машғулотлар бунчалик паст баҳолар берганидан ҳайрон қолардим. Ва бир куни кечқурун унинг қандай “машғул” бўлаётганини билиш имконияти менда пайдо бўлди. У стол ортида қўлини бошига тираб, олдидаги китобга тикилиб ўтирарди. Унинг нигоҳлари хира эди. Мен унга бир неча дақиқа қараб турдим: у саҳифаларга бефарқ тикилганча бирор марта ҳам бошқа саҳифани очмасди. Бироқ у стол ортида ўтириб, кўзларини китобга қадаганди. Хаёли бошқа ёқларда экани аниқ. Мен кўзлари очиқ ҳолда ухлаётган одамга қараб тургандек эдим.
Невротик ҳолатдаги меҳнаткаш таранг меҳнат тасаввурини ҳосил қилишга уринади. У кўпинча ишга биринчи бўлиб келиб, охирида кетади. Унда кечаси билан чироқ ўчмаслиги мумкин. У қаерга бормасин, ўзи билан оғир портфелини кўтариб юради. У жуда тез-тез ишхонада вайронкор кучга айланади. У бошқаларни хатолари учун танқид қилишни ёқтиради, ўзини доим банд қилиб кўрсатиб, айбни бошқаларга ағдаради ва ўзининг лаёқатсизлигини яхшигина ниқоблайди. Бироқ унинг энг фарқли хусусияти шуки, ҳеч қачон ҳеч нимани яратмайди. У ёки ҳеч нима қилмайди ёхуд беҳуда иш қилади. Унинг бандлиги – самарали фаолиятни қалбакилаштириш.
Аммо самарасиз меҳнаткашни фарқлаш осон эмас, чунки у меҳнатсевар ва сермаҳсул одамларга хос бўлган кўплаб сифатларни намоён этади. Лекин унинг эрта келиб кеч кетиши самарадор ишчи эканлигини белгилаб бермайди.
Ёлғончи меҳнатсеварликни дурустгина кўрсатиб беради, бироқ ўзига мажбурият юкланган пайтда эмас. Сохта ишчи жуда банддек бўлиб туюлади, лекин унинг иккита жиддий нуқсони бор – бесамарадорлик ва жавобгарликни доимо кимнингдир бўйнига ағдаришга уриниш. Унинг бошқаларни танқид қилиши фақатгина ўз лаёқатсизлигини беркитиш учун уринишдир. Бундай тоифадаги меҳнаткаш – ниқобланган танбал, холос. У баъзан нафақат ҳамкасбларини, балки ўзини ҳам чалкаш вазиятга киритиб қўяди. Лекин у Худони асло алдай олмайди, чунки Худога мева беришга лаёқатсизлигини яширишга уринаётган бундай самарасиз ишчилар манзур эмас.
Кўпчилик масиҳийлар одам ҳамиша банд бўлиб кўриниши керак деган фикр билан улғаядилар. Жамиятшунослар ва тарихчилар узоқ йиллар мобайнида протестантларнинг меҳнат этикаси аталмиш манба ҳақида баҳс-мунозара олиб бордилар. Шундай фикр борки, Шимолий Европа ва Америка протестантлари меҳнатга жуда катта аҳамият берадилар. Кўпчилик меҳнатни лаънат дея ҳисобламай, уни буюк ҳаётий мақсад сифатида кўришга ўрганишган. Муаммо шундан иборатки, ҳатто бундай нуқтаи назар устунлик қилса ҳам, барибир ялқов ва самарасиз одамлар топилади. Улар ўзларини ҳақиқат нурларида кўришларини исташмайди, шу боис меҳнатсеварлик кўриниши билан беркинмоқчи бўлишади. Бундай одамлар ўзларини (ва бошқаларни ҳам) нафақат фаол ялқовликлари билан, балки доимий ёлғонлари билан ҳам қийнаб қўйишади.
МЕҲНАТКАШНИНГ ШИРИН УЙҚУСИ
Худонинг амрига мувофиқ, биз меҳнат қилишимиз шарт. Бизнинг ялқовлик қилмай ишлашимиз – бу аҳлоқий жиҳат. Бизнинг қаерда ишлашимиз – бу танлов ва ҳисоб-китоб. Яхши инсон – бу меҳнат қиладиган инсон. Ишда ўз қобилиятларидан фойдаланадиган одам эса донодир.
Албатта, ҳамиша ҳам ўз қобилиятларимизга яраша иш топиб бўлмайди. Бироқ ўзини билишга ҳаракат қилинса ва имкон қадар мос иш топилса, айбдорлик ва умидсизлик туйғусидан қочиш мумкин. Ҳатто бу иш бизга тўғри келмайдигандек бўлиб туюлса ҳам, биз Худонинг яхши ишлашимиз учун берган амрини бажаришимиз шарт. Худога бизнинг иқтидор ва эҳтиёжларимиз мутлақо тўғри келадиган жойда ишлашимизни кўриш ёқади, лекин шунингдек, Худо бизнинг ҳар қандай шароитда ҳам масъулият билан ишлашимизни манзур деб билади.
Муқаддас Китоб меҳнаткашнинг уйқуси тинч эканлигидан гапиради (Воиз 5:11). Самарали меҳнат ҳолдан тойдириши мумкин, лекин у одамга хурсандчилик келтиради. У одамга безовталик ва умидсизлик бузмайдиган уйқуни беради.
Безовта уйқуни кўпинча биз жавобгарликдан қочган ҳолда ўзимизни айбдор ҳис этишимиз билан изоҳлаш мумкин. Безовталик биз бажармаган ишга тўғридан тўғри боғлиқ тарзда ошиб боради. Мен оғир тушкунлик хуружидан қийналган бир аёлни билардим. Уни психиатр кузатиб борарди. Ниҳоят ўша хуружлар саватдаги дазмолланмаган ички кийимлар сони билан боғлиқ эканлиги маълум бўлди. Аёл дазмол қилишни ёқтирмас, унинг оиласи эса дазмолланмаган кийимларни кийишдан бош тортишган. Ювилган кийимлар саватда кўпайиб боргани сайин аёлнинг безовталиги ҳам ортган. Бу ҳолат таранглик энг юқори даражага чиқмагунича давом этган.
Мен уни тушунишим мумкин. Гарчи психиатр назорати остида бўлмасамда, олган мактубларимга жавоб қайтармасам, ўзимда безовталикни ҳис этаман. Мактуб ёзишга тоқатим йўқ. Улар қанчалик кўпайгани сайин, ўзимни шунчалик ёмон ҳис қиламан. Бу ҳаётимдаги шундай нуқтаки, бу ерда ялқовлик ҳукмронлик қилади ва бу оқибатда айбдорлик ва дилгирлик туйғусини олиб келади.
Мен бир иқтисодиёт профессорини билардим, у ҳар бир семестрда стол устига чиқиб, севимли иқтисодиёт қонунини қичқириб айтарди – “Ишлаш керак!” Бу билан у эътиборимизни дарҳол ўзига жалб этарди. Унинг дарс бериш услуби, эҳтимол, ғайриоддий бўлгандир, бироқ у биргина шу таклифи билан Худонинг Қонуни руҳини эгаллаб оларди. Меҳнат – бизнинг бурчимиз. Бу бизнинг илоҳий даъват. Ҳар биримизда бажаришимиз керак бўлган вазифамиз бор.
Тинглаш учун Исо айтган мана бу сўзлардан ортиқ ширинроқ бошқа сўзни тасаввур қилолмайман: “Баракалла! Сен яхши ва ишончли хизматкорсан!” Мен қачондир ўзимга нисбатан ҳам шундай сўзларни эшитишдан умидворман. Ҳар бир киши ана шундай сўзларни эшитишни хоҳлашига ишончим комил. Аммо Худодан марҳамат олишни истар эканмиз, У бизни даъват этган ишларни тўғри бажаришга интилишимиз лозим. Биз ана шу тарзда Худога манзур бўламиз.
Книга на Узбекском языке: - Как угодить Богу (Ричард Чарльз Спраул)
Книга доктора Спраула вводит нас в круг размышлений о том, что такое жизнь, угодная Богу. Содержанием такой жизни является полное и совершенное покаяние, верность Богу и Его заповедям в большом и малом, абсолютное послушание, требующее посвящения Ему всего себя, беспощадная борьба с ветхим человеком в себе, стремление к освящению и исполненности Духом Святым.
