Рик Жойнер. Ҳаётдаги етакчилик ва ижодий салоҳият - (16-боб) Ўзбек тилида
Hayotdagi yetakchilik va ijodiy salohiyat (Rik Joyner) O‘zbek tilida Audiokitob
МУНДАРИЖА
Муқаддима
1-боб. Ҳокимиятнинг асоси
2-боб. Ҳаракат кучи
3-боб. Ютуқлар
4-боб. Муваффақиятнинг бешта қоидасини ривожлантириш
5-боб. Оддий муваффақият
6-боб. Хандақлардаги урушнинг тугаши
7-боб. Мақсадингизни аниқлаш
8-боб. Дунёни ўзгартирадиган етакчилик
9-боб. «Титаник» синдроми
10-боб. Келажакни ўрганиш
11-боб. Келажакни яратинг
12-боб. Йўлбошчиликни ривожлантиринг
13-боб. Феъл-атвор, ирода, донолик
14-боб. Тарихнинг йўлини ўзгартирган жасорат
15-боб. Муваффақиятли бошқарув учун зарур бўлган бешта тамойил
16-боб. Маҳсулот
17-боб. Маъмурият
18-боб. Маркетинг
19-боб. Захиралар
20-боб. Вақтни танлаш
16-БОБ
МАҲСУЛОТ
Маҳсулот – корхона мавжудлигининг мазмунидир. Бу товар, хизматлар, ғоялар бўлиши мумкин, аммо буларнинг барчаси ҳар доим корхона мавжудлигининг мазмуни бўлиб қолиши керак. Агар бирор нарса маҳсулотларни иккинчи даражали қилиб қўйса, корхона инқирозга юз тутишни бошлайди.
Кўпинча даромад маҳсулотни суриб чиқаради. Бу корхона учун даромад керак эмаслигини билдирмайди. Аммо корхона учун бу ягона мақсад бўлиб қолмаслиги керак. Детройт автомобиль дунёсини фақат автомобилларга бўлган муҳаббати кучли бўлгани учунгина бошқарган. Молиячилар Детройтни назорат қилиб, даромад олишни асосий мақсад қилиб қўйганларида, бу соҳадаги Америка етакчилигининг қулаши бошланди. Самарадорликни ошириш учун бу одамлар саноатга керак эди, аммо назоратни бутунлай уларни қўлига топшириш хато эди. Улар буюк санъатни оддий ҳунармандчиликка айлантирдилар, бу эса Американинг руҳига зиддир.
Американинг руҳи забт этиш ва саргузашт билан чамбарчас боғлиқ. Бу забт этишнинг империалистик оҳанги эмас, балки янги чегараларга эришишга бўлган катта интилишдир. Янги чегараларни билмасдан ва уларга эришмасдан туриб, кўрсаткичларимиз пасайиб бормоқда. Америкаликлар фақат чўнтакларини пул билан тўлдириш эмас, балки бу жараён қандайдир тарзда янги чегараларга эришиш билан аниқланган тақдирдагина самарали фаолиятда устунлик қиладилар. Даромаднинг ўзи ишлаб чиқарувчилар учун юзаки ва илҳомлантирмайдиган мақсад бўлиб, муваффақиятнинг энг муҳим таркибий қисмларидан бири ҳисобланади.
Биринчи севгига садоқат
Генри Форд дунёга тарихда бошқа ҳеч ким кўрсатмаган таъсирни кўрсатди. У ишлаб чиқаришни шу даражада такомиллаштирдики, бутун дунёни қамраб олган модернизацияни амалга ошириш имконли бўлди, унинг билими автомобилларга бўлган муҳаббат ва уларни арзон ва кўпчилик учун қулай қилиш йўлбошчилиги билан қўллаб-қувватланди. Аммо Генри Форд марҳамат қилишдан тушиб, машинанинг ўзи эмас, балки машина ясаш жараёнига кўпроқ қизиқиб қолди. У йиғиш конвейерини доимий равишда янгилаб, уни янада тезкор ва самаралироқ қилди. Бундан ҳамма фойда кўрди, лекин айни пайтда у автомобилни модернизация қилишни тўхтатди.
“Дженерал Моторс” “Форд” автомобилларидан нусха кўчирди, лекин айни пайтда такомиллаштирилган автомобилларни ишлаб чиқаришга интилди. Номаълум “Дженерал Моторс” фирмаси тезда “Форд”ни ортда қолдирди ва узоқ вақт давомида бозорда ҳукмронлик қилди. Улар нима сабабдан автомобиль ишлаб чиқаришаётганини, ҳеч бўлмаганда молиячилар назоратни ўз қўлига олмагунларича унутишмади. Биринчи севгингизни йўқотганингизда, ўсиш жараёни тўхтайди ва ўлим жараёни бошланади.
Биз оддий, аҳамиятсиз нарсаларни ишлаб чиқаришимиз мумкин, лекин уларни ҳеч қачон оддий деб ўйламаслигимиз керак. Агар бирор нарса ишлаб чиқарсак, бундан фахрланишимиз керак ва шу йўл билан ишчиларимизни руҳлантиришимиз керак. Мартин Лютер Кингнинг сўзларини эсланг: «Сиз ҳамма нарсани ер юзидаги энг муҳим ишдек амалга оширишингиз керак. Агар сиз кўчаларни супурсангиз, уларни Микеланжело чизгандек супуришингиз керак. Агар сиз ўз ишингизда энг зўр бўлсангиз, ҳатто кўчаларни супураётган бўлсангиз ҳам, одамлар, дунёдаги энг яхши фаррош шу ерда яшайдими ёки йўқми билиш учун сизнинг эшигингизга қараб йўл олишади». Шоҳ Сулаймон айтганидек, «Ўз ишига моҳир устани кўрганмисан? У оддий одамларга эмас, шоҳга хизмат қилади». Нима билан шуғулланишингиз муҳим эмас, агар сиз уни кундан-кунга чин юракдан қилсангиз, атрофингиздаги одамларни илҳомлантирасиз. Бироқ, сизни чўққига чиқишингизга ҳеч нарса тўсқинлик қила олмайди.
Маҳсулотингиз қанчалик зўр ва бозорда қанчалик машҳур бўлишидан қатъи назар, уни яхшилаш йўлларини доимо излаётган бўлсангиз, корхонангизнинг ҳар бир бурчагига кучли хабар юборган бўласиз. Бундай муносабат одамларга катта мукофотлардан кўра кўпроқ таъсир қилади.
Ҳар қандай инсоннинг иши – унинг шахсий маҳсулотидир. Ҳар бир маҳсулотни муҳим деб ҳисоблаш керак. Бу эса инсон учун энг катта мукофотдир. Агар исталган шахсий маҳсулот муҳим бўлса, у ҳолда бутун корхонанинг маҳсулоти муҳимроқ бўлади. Корхонадаги мавқеингиздан қатъи назар, ушбу тамойилга амал қилиш муваффақиятингизни кафолатлайди ва сизни ҳақиқий етакчига айлантиради. Агар сиз етакчи бўлсангиз ва корхонангиз етакчилардан ташкил топган бўлса, унда сизнинг маҳсулотларингиз ўз соҳасида етакчи бўлади.
Икки буюк етакчи
Хизматни тарк этганимдан кейин икки йил дурадгорлик касбини ўргандим. Биз «Қари Жо» деб атайдиган катта уста билан ишлаш бахтига муяссар бўлдим. Ўшанда мамлакат иқтисодий таназзулни бошдан кечираётган эди. Бир куни мен бу ишимизга ҳам таъсир қилиши мумкинлигини пайқадим. Жо «Яхши дурадгорга таназзул таъсир қилмайди», деб эътироз билдирди. У таназзулни соғлом тозалаш ва савдони қисқартириш, кам малакали ишчиларни қисқартириш имконияти сифатида кўрарди.
Бу одам депрессияни бошдан ўтказган ва кўплаб таназзуллардан омон қолганди, лекин уларни деярли пайқамади, чунки у худди Микеланжело суратларни қандай чизган бўлса шундай қилиб уйларни қурарди. У уч нафар шогирд олиб, уларда дурадгорликка шундай меҳр уйғотдики, ҳар куни соат беш бўлганда, тўхташ вақти келганидан хафа бўлардик. Ишни бошлаш учун интизорлик билан эрталаб бўлишини кутардик. Биз ишимизни яхши бажарардик, лекин барибир бундан ҳам кўра яхшироқ қилиш учун ҳаракат қилардик.
Мен кўплаб таниқли етакчиларни билардим, лекин ўша кекса дурадгор каби ҳеч ким мени ҳайратда қолдирмади. Мен уни доимо буюк инсон ва буюк етакчи сифатида эслайман. Уни ажойиб қилган нарса унинг маҳсулоти эди. Ҳар бир инсон охир-оқибат ўзининг маҳсулоти билан белгиланади. Исо: «Уларнинг кимлигини қилган ишларидан билиб оласиз» деганида шуни назарда тутмаганмиди? Ҳар бир инсон охир-оқибат ўзи ишлаб чиқарган ва ўзидан кейин қолдирган нарсаси билан машҳур бўлади.
Бир неча йилдан сўнг, мен парвоз ўқитувчиси бўлдим. Мен ўзимни энг яхши америкалик учувчилардан бири деб билардим. Ўша пайтда мен Жо Логан исмли учувчи билан танишиб қолдим. У “Шимолий Америка ҳаво орқали етказиб бериш компанияси”нинг эгаси ва дунёга машҳур транспорт учувчиси эди. Ҳаёти давомида у Атлантика океани орқали Саудия Арабистони ва Жанубий Африка каби жойларга бир моторли кичик самолётларда юздан ортиқ парвоз қилган. Дунёда энг яхши ҳарбий учувчилари бор деб ҳисобланадиган Исроил бир куни уни энг яхши учувчиларни тайёрлашга таклиф қилган.
Биргаликдаги биринчи парвозимиз жараёнида, мен Жога учиш ҳақида бир неча сабоқ беришга қарор қилдим. Биз ердан ҳавога кўтарилишимизга улгурмай туриб, у самолётни етарли даражада тўғри бошқармаяпсан, деб бақирди ва бошқарувни ўз қўлига олди. Жаҳлимни босганимдан кейин уни кузата бошладим. Бир мунча вақт ўтгач, мен шахсий учувчи бўлишга ҳам лойиқ эмаслигим тан олдим. Мен тижорат учувчиси ёки парвоз инструкторининг малакаси ҳақида умуман гапирмаяпман. Мен ҳеч қачон ҳаво ва самолётларга нисбатан бундай аниқлик ва билимни кўрмаганман. Кейинроқ мен учувчиларни маълум бир синфга тайинлаш учун тайёрладим, биринчи даражали жангчилар ҳисобланган учувчилар билан ишладим, лекин мен ҳеч қачон Жо каби одамни учратмадим. Бир куни у ўз маҳорат сирини мен билан баҳам кўрди.
Транспорт авиацияси - вақти-вақти билан қисқа қўрқувнинг портлашлари билан узилиб қоладиган ўн соатлаб чидаб бўлмас зерикишни англатади. Биринчи парвозларидан бирида Жо қўлларини буклаган ҳолда асбобларни томоша қилганча ишни автопилотга топшириб, шунчаки ўтирмасликка қарор қилди. У бу вақтдан яхши учувчи бўлиш учун фойдаланишга қарор қилди. Жо автопилотни ёқмасдан бу парвозларни амалга ошира бошлади. У кабинага тахта ўрнатди ва парвоз пайтида йўналишдан беш даража ёки белгиланган баландликдан эллик футдан четга чиққанда ёки гирокомпасс етарли даражада манёвр аниқлигини кўрсатмаса, тахтага белги қўярди. Биринчи парвозлардан сўнг, тахтада юздан ортиқ белги бор эди. Кўпгина учувчилар ҳатто ўз манзилларига учиб келишганини яхши кўрсаткич деб ҳисоблашарди. Жо ҳар сафар самолёт кабинасига кирганида нафақат ҳисобини оширишга, балки яхши учувчи бўлишга қарор қилди. Охирги парвозларининг биридан сўнг унда бор-йўғи иккита белги бор эди, лекин у ўшанда ҳам қониқмади. Бу ҳақда ҳеч ким билмас эди. Жодан бошқа ҳеч кимни бу қизиқтирмас эди. У энг яхши учувчи бўлишга қарор қилганди.
Сизнинг маҳсулотингиз, бу – ўзингиз
Маҳсулотингиз – қалбингизнинг давомидир. Агар сиз йирик корпорацияни бошқарсангиз, унда у амалга ошираётган ҳамма нарса, бу – сиз. Агар сиз кичик дўконни бошқараётган бўлсангиз, сизнинг ишингиз, бу – сиз. Агар сиз қўриқчи бўлсангиз, компания ходимларини мукаммалликка бўлган интилишингиз билан илҳомлантиришингиз мумкин. Агар сиз уй бекаси бўлсангиз, уйингизда қандай йўлбошчилик қилишингиз уйингиздагиларга мақсадли йўналиш бериши мумкин. Муқаддас Китобдаги буюк ҳақиқатда шундай дейилади: нимани эксанг, шуни ўрасан. Агар сиз тинмай яхшилик қилсангиз, охир оқибат мукофотланасиз.
Салобат пойдевори
Бизнес касодга учрашининг асосий сабабларидан бири шундаки, кўпчилик фақатгина бошлиқ бўлиш учун иш бошлайди. Бу корхона очиш учун жиддий сабаб бўла олмайди. Бундай бошланиш камдан-кам ҳолларда тўсиқлар ва муаммоларни енгиб ўтиш ва айниқса муваффақиятга эришиш учун зарур бўлган важга эга. Кўпчилик одамларни хато қилишга мажбур қиладиган исёнкор фикрлари бор. Улар шунчаки ўртамиёна бўлиб қолишни хоҳламайдилар. Ўз даражасини оширишга интилмаганлар бўш вақтларининг кўп қисмини катта ғалабаларни орзу қилиб ўтказадилар. Аммо агар биз ҳақиқатан ҳам ҳаётимизни мазмунли қилишни хоҳласак, шунчаки буюкликка интилиш сизни буюк қилади деган хаёлдан воз кечишимиз керак. Тарихда из қолдирганлар бутун эътиборни ўзларига эмас, балки маҳсулотга қаратганлар.
Буюкликка интилганлар – ўтакетган худбин (эгоцентрик) бўлишади. Қачонки ўтакетган хубдин, ўзига бино қўйган одам ҳокимиятни ўз қўлига олса, у золимга ва тарих учун фалокатга айланади. Мансаб ва ғурур инсонни кичик ва аҳамиятсиз қилиб қўяди.
Ҳақиқий буюклик инсон ўз меҳрини ва эътиборини ўзига қаратмагандагина келади. Мусо учун одамларни Худога бемалол сажда қилишлари учун уларни қулликдан озод қилиш жуда муҳим эди. Суқрот учун бу билим эди. Микеланжело учун бу ҳақиқатни ифодаловчи тасвир эди. Лев Толстой учун ҳақиқатни тасвирлайдиган адабиёт эди. Эйнштейн учун «ақлнинг табиатда ўзини намоён қилиши»ни тушунтирган илм-фан эди. Исо учун бу – одамлар Худо билан ярашишлари ва У уларни яратган мавқега ва буюкликка эришишлари учун гуноҳдан қутқарилиши эди. Инсоният тарихига ижобий таъсир кўрсатган ҳар бир киши ўзини ифода этишдан кўра мақсад ва маҳсулотга катта аҳамият берган. Диққатни ўзига эмас, балки бирор нарсага қаратиш, кун тартибини инсоният тараққиётининг кучли дастагига айлантиришга куч беради.
Биз нима қилсак, ҳаммасини яхши бажаришимиз керак. Агар бирор нарсани ёмон қилаётган бўлсак, яхши бажаришни бошлаш учун қўлимиздан келган ҳамма нарсани қилишимиз керак. Қилаётган ишимизга бутун қалбимизни бағишлашимиз керак. Буюклик буюк бўлиш истагидан эмас, балки ниманидир юқори даражага олиб чиқиш истаги ва қатъиятидан туғилади. Ким бўлишимиздан қатъи назар, қандай ҳурмат ва мавқега эга бўлишимиздан қатъи назар, мақсадни белгилаб олган бўлсак, бор эътиборимизни, бор кучимизни унга қаратган бўлсак, муваффақиятга эришамиз. Аҳамиятсиз иш қилиб, уни аҳамиятлилик даражасига кўтарган киши - буюк раҳбарга муносиб бўлганидек, жаҳон миқёсида эътирофга сазовор бўлган одам ижодкордир.
Маҳсулот муваффақияти учун амалий қоидалар
Маҳсулотингизни муваффақиятли қилиш учун биринчи қадам - маҳсулотингизни сизнинг иштиёқингизга айлантиришдир. Агар маҳсулот ўзингизга ёқмаса, уни бошқа бировга ёқиши даргумон. Ҳақиқий севги иштиёқи ҳар қандай касалликдан кўра юқумлироқ. Агар маҳсулотингизга иштиёқингиз бўлса, сизнинг эҳтиросингиз бошқаларга ўтади. Виктор Киам «Ремингтон» устарасини шунчалик даражада яхши кўрар эдики, у бутун компанияни сотиб олди. Тижорий муваффақиятга унинг устарага бўлган иштиёқи сабаб бўлди, бу иштиёқ паст нарх ёки юқори сифатдан кўра кўпроқ устара сотди.
Кейинги тамойил: маҳсулотингизни фойдали қилиш, лекин иложи бўлса, зарур қилиш. Маҳсулот зарур бўлиши керак. Жорж Вашингтон Карвер деярли ҳеч ким эътибор бермаган ерёнғоқни олиб, уни фойдали қилди. Вашингтон ҳаёти – бизнинг маҳсулотимиз ёки хизматларимиз қанчалик кичик бўлишидан қатъи назар, бунинг исботидир. Агар биз етарлича фидойи бўлсак, маҳсулотимиз учун уларнинг қийматини оширадиган қўллаш усулларини топишимиз мумкин. Маҳсулотни яратишда ва уни қўллашда ижодкорлик салоҳияти намоён бўлиши керак.
Кейинги қоида: маҳсулотингиз муваффақиятли бўлиши учун унинг нархи ҳаммага мақбул бўлиши керак. Нарх қанчалик мақбул бўлса, шунчалик муваффақиятли бўласиз. Нарх биз олишимиз мумкин бўлган нарсага эмас, балки олишимиз керак бўлган нарсага асосланиши керак. Агар сиз ҳозирги пайт мавжуд бўлган монополиядан ёки маҳсулотингизга бўлган ўта юқори эҳтиёждан фойдалансангиз ва мижозларингиздан сиқиб чиқаришингиз мумкин бўлган ҳамма нарсани сиқиб чиқарсангиз, уларни бир муддат ушлаб тура оларсиз, аммо келажакда сиз уларни йўқотасиз, чунки улар бошқа ишлаб чиқарувчини топишлари мумкин. Очкўзлик ишлаб чиқаришни ўлдиради. Сиз қўйнинг юнгини кўп марта қирқишингиз мумкин, лекин терисини фақат бир марта ошлашингиз мумкин.
Агар бу нарса сизга идеалистик туюлса, мен сизга маълум даражада ҳақ эканлигингизни айтаман. Идеализм йўқ бўлиб кетишига элтадиган иллюзия бўлиши мумкин, аммо идеализмнинг йўқлиги умуман йўқ бўлиб кетишга олиб келиши мумкин. Агар сиз фойда учун идеализмдан воз кечсангиз, инсонийлигингизни ва муҳим шахс бўлиш имкониятингизни йўқотасиз.
Афсуски, хорижий мамлакатларда Америка Қўшма Штатларидан келган кўплаб ишбилармонлар ва амалдорларни «жирканч америкаликлар» деб аташади. Биз нафақат такаббурлик ва ўзига бино қўйганлик, балки макр ва тазйиқлар билан ҳам маҳсулотимиз сифатини йўқотиб қўйдик. Бу бир мунча вақт ишлаши мумкин, аммо охир-оқибат инқирозга учрайди.
Бир неча ўн йиллар олдин америкаликлар оддий қўл сиқиш билан битимни маъқуллайдиган ҳалол ва очиқ одамлар ҳисобланарди. Шунда легализмнинг нозик бир шакли миллат қалбига кириб борди ва барча легалли (қонуний) нарсалар тўғри деб ҳисоблана бошлади. Агар тарихчилар Американинг юксалишлари ва қулашларини тасвирлай бошласалар, улар бу моҳирона ёлғон ушбу буюк ва қудратли дарахтни кесган болта эканлигини аниқлайдилар. Агар биз чора кўрмасак ва жиддий ўзгаришлар қилмасак, «Америкада тайёрланган» ибораси тез орада ҳалоллик ўрнига паст сифатли, ҳаддан ташқари қиммат ва ёлғон сўзларининг синонимига айланади. Агар иложи борича кўпроқ олишга мақсад қилаётган бўлсангиз, сиз – инсониятнинг душманисиз. Яҳудо Ишқариёт сингари, сиз ҳам кумуш тангаларингизни оласиз, лекин рухингизни йўқотасиз.
Уинстон Черчилл таъкидлаганидек: «Агар йигирма ёшида одам либерал бўлмаса, қирқ ёшида эса консерватор бўлмаса - демак, унинг ҳеч қандай фикри йўқ». Аммо қирқ бир ёшида юрагини йўқотса, ақли тўғри ишлай олмайди. Ҳақиқий ҳалоллик идеализм ва прагматизм ўртасидаги мувозанатга эга. Тананинг тўғри ишлаши учун унга юрак ва ақл керак. Аммо, афсуски, кўрсаткич кўпинча прагматизм томон оғади. Биз тўхтаб, маҳсулотимизни қандай мақсадда таклиф қилаётганимиз ҳақида ўйлаб кўришимиз керак. Дунё ҳақиқатан ҳам америкаликларни севишни ва ҳурмат қилишни хоҳлайди, лекин бу севгининг асослари уларнинг ўзидан келиб чиқиши керак.
«МАРДЛИК ҚЎРҚУВНИ ЮЗМА-ЮЗ КУТИБ ОЛАДИ ВА ШУ САБАБДАН УНИНГ УСТИДАН ҲУКМРОНЛИК ҚИЛАДИ. ҚЎРҚОҚЛИК ҚЎРҚУВНИ БОСТИРИШГА ҲАРАКАТ ҚИЛАДИ ВА ШУ САБАБДАН УНИНГ ҲУКМРОНЛИГИ ОСТИГА ТУШИБ ҚОЛАДИ».
Кичик Мартин Лютер Кинг.
Книга на Узбекском языке: - Лидерство и творческий потенциал в жизни (Рик Жойнер)
Эта книга описывает эти две большие силы, лидерство и творческий потенциал, вместе, потому что они не только связаны - они неотделимы. Истинное лидерство невозможно без творческого потенциала, а потенциал высвобождается через лидерство. Чем больше мы изучим и поймём, как они связаны между собой, тем больше они смогут проявиться в наших жизнях. Но, даже имея навыки лидера и творческий потенциал, можно оставаться обречённым на неудачу, если они не объединены с третьей мощной составляющей - эффективным навыком управления.
Первичная цель этой книги состоит в том, чтобы высвободить силу творческого лидерства так, чтобы можно было поддерживать его на протяжении длительного времени через эффективное управление. Царь Соломон, который упоминается в Библии как самый мудрый человек, который когда-либо жил на земле написал: «И если станет преодолевать кто-либо одного, то двое устоят против него: и нитка, втрое скрученная, не скоро порвётся». Лидерство, творческий потенциал и управление - три характеристики, которые формируют именно такую нить. Каждый из них в отдельности легко может быть побеждён. Но, правильно соединённые вместе, они станут мощной и эффективной силой, которая является почти непобедимой.
Если у вас есть возможность прочитать и понять эту книгу, вы сможете преуспеть в жизни. Вы можете стать лидером с творческим потенциалом, который будет воздействовать на многие области вашей жизни.
Если вы поймёте эту книгу, вы, по крайней мере, будете иметь надежду на выполнение чего-то существенного в вашей жизни. А если вы уже успешны, вы сможете достичь больших высот. Независимо от ваших достижений эта книга сможет помочь вам. Несмотря на условия, в которых вы находитесь, вы можете преуспеть, и, пока вы живёте, продолжать подниматься выше и выше. Вы, вероятно, слышали поговорку, что если бы человек должен был летать, ему тогда даны были бы крылья; но человеку действительно даны крылья, только они находятся в ваших умах и сердцах. Эта книга нацелена на то, чтобы помочь вам научиться пользоваться вашими крыльями и подниматься выше обыденного.
