Рик Жойнер. Ҳаётдаги етакчилик ва ижодий салоҳият - (15-боб) Ўзбек тилида
Hayotdagi yetakchilik va ijodiy salohiyat (Rik Joyner) O‘zbek tilida Audiokitob
МУНДАРИЖА
Муқаддима
1-боб. Ҳокимиятнинг асоси
2-боб. Ҳаракат кучи
3-боб. Ютуқлар
4-боб. Муваффақиятнинг бешта қоидасини ривожлантириш
5-боб. Оддий муваффақият
6-боб. Хандақлардаги урушнинг тугаши
7-боб. Мақсадингизни аниқлаш
8-боб. Дунёни ўзгартирадиган етакчилик
9-боб. «Титаник» синдроми
10-боб. Келажакни ўрганиш
11-боб. Келажакни яратинг
12-боб. Йўлбошчиликни ривожлантиринг
13-боб. Феъл-атвор, ирода, донолик
14-боб. Тарихнинг йўлини ўзгартирган жасорат
15-боб. Муваффақиятли бошқарув учун зарур бўлган бешта тамойил
16-боб. Маҳсулот
17-боб. Маъмурият
18-боб. Маркетинг
19-боб. Захиралар
20-боб. Вақтни танлаш
15-БОБ
МУВАФФАҚИЯТЛИ БОШҚАРУВ УЧУН ЗАРУР БЎЛГАН
БЕШТА ТАМОЙИЛ
Муваффақиятли етакчилик учун зарур бўлган беш тамойил ҳақида гаплашган эдик. Ушбу бобда мен ҳар қандай корхонани муваффақиятли бошқариш учун зарур бўлган беш тамойил ҳақида гапирмоқчиман. Ушбу бешта асосий тамойилни тўғри тушуниш ва қўллаш - муваффақиятнинг калитидир. Бу беш тамойил қуйидагилар: 1) Маҳсулот; 2) Маъмурият; 3) Маркетинг; 4) Манба; 5) Вақтни танлаш.
Агар сиз бизнес, черков, армия, спорт жамоаси ёки ҳукуматга масъул бўлсангиз, ушбу корхоналардан исталган бирини самарали бошқариш учун юқоридаги беш тамойилнинг барчасини тўғри тушунишингиз ва бирлаштиришингиз керак. Бу сизга уйғунликда ишлашга ва бир-бирингизни қўллаб-қувватлашга ёрдам беради. Уларни тушунмаслик, етарлича тартибга солинмаганлик ва улар ўртасидаги тўғри мувозанатнинг йўқлиги – инсоният тарихидаги деярли барча муваффақиятсизликнинг одатий сабабидир.
Бизнинг корхонамизда тўртта тамойил ажойиб ишлаши мумкин, бешинчиси эса самарасиз. Агар шундай бўлса, унда бутун корхона нобуд бўлиши мумкин. Мисол учун, сиз юқори сифатли маҳсулотларни ишлаб чиқаришингиз мумкин, улар қачон чиқарилиши кераклигини аниқ ҳисоблаб чиқишингиз мумкин, сизда яхши бошқарув, етарли манба мавжуд. Аммо агар сизда маркетинг ёмон бўлса, бу барча ҳаракатларингизни самарасиз қилиб қўйиши мумкин. Ёки, масалан, бизда сифатли маҳсулот, яхши бошқарув, тўғри вақт ҳисоби бор, лекин бизда манба етарли бўлмаса, бу биз учун ҳалокатга айланиши мумкин. Агар сиз тўртта тамойилни бирлаштирсангиз ва бешинчисига эътибор бермасангиз, бу сизни муваффақиятсизликка олиб келиши мумкин.
Бешта тамойилнинг аҳамиятини тушунганингиздан сўнг, кўпгина янги корхоналар дастлабки икки йилида нима учун муваффақиятсизликка учрашини осонгина тушунишингиз мумкин. Бир йил бардош берганларнинг фақат бир қисмигина кейинги уч йилга бардош бера олади. Кўпгина янги маҳсулотлар бозорда талабга эга эмас, чунки саноат корхонаси муҳим таркибий қисмлардан бирига эга эмас. Омон қолганларнинг кўпчилиги ўзларининг имкониятларини тўлиқ рўёбга чиқара олмайдилар, чунки улар ушбу бешта тамойилни назорат остида ушламайдилар ва уларни тўғри ишлашини таъминламайдилар.
Ушбу тадқиқотнинг мақсади – асосий тамойилларни тушунтиришдан иборат бўлиб, улар кейинчалик тез ва осон қўлланилиши мумкин. Ушбу бешта зарурий тамойилнинг механизми ва муносабатларини тушунганимиздан сўнг, бошқарув самарадорлиги сезиларли даражада ошади.
Натижаларга эришиш учун бошқарув
Самарали бошқарувнинг мақсади аниқлик ва соддалик бўлиши керак, бу орқали натижаларга эришилади. Тушунарсиз назариялар ва тушунарсиз тамойилларга жалб қилиш бу назарияларни тарғиб қилувчиларнинг камчиликларини яширишдан бошқа нарса эмас. Асосан, барча буюк етакчилар ва ўз ишида самарали бошқарувчилар ҳар доим асосий тамойилларга амал қилишган.
Яъни, агар биз муваффақият назариясига риоя қилсак, мукаммалликка эришамиз. Фақатгина биз керакли ишни қилсак ва буни қилишимиз керак бўлгани учунгина қилсак, бизнинг мажбуриятимиз салоҳиятимизни очиш ва мустаҳкам муваффақиятга эришиш учун етарли даражада чуқурлашади. Шу сабабдан ушбу тамойилларнинг назариясини ҳам, амалий қўлланилишини ҳам ҳисобга олиш керак.
Ушбу бешта муҳим тамойилни чуқур ўргансак, агар тамойиллардан бири ҳисобга олинмаса ва корхонамизда қўлланилмаса бизга ўз вақтида кўриш ва чора қўллашга ёрдам беради. Шунингдек, бу бизга бошқа корхоналарнинг заиф томонларини кўришга ҳам ёрдам беради. Биз барча беш тамойилни қўллашимиз керак, шунда улар бир-бирини самарали тўлдириб, уйғунликда ишлайди.
Ҳар қандай лойиҳа, жамоат ёки корхонани ушбу бешта тамойил билан таҳлил қилиш қанчалик осон эканлигини кўриш учун, мисол тариқасида бир-биридан фарқ қилувчи учта корхонадан, яъни профессионал футбол жамоасидан, армиядан ва бизнесдан фойдаланамиз.
Жамоани бошқариш
Футбол жамоасининг маҳсулоти – ўйин. Агар жамоа яхши ўйнай олса, демак – унда юқори сифатли маҳсулот бор. Ўқитиш, тўлдириш, бу – маъмурият. Маркетинг, бу – кўпроқ одамларнинг ўйинларга боришига ишонч ҳосил қилиш, шунингдек, спортга қизиқишини ошириш. Манба, бу – иқтидорли футболчиларни сотиб олиш. Вақтни танлаш – юқоридаги тамойилларнинг муваффақияти учун ҳаётий муҳим бўлган асосдир.
Футбол жамоаси учун тўғри вақтни танлаш муҳим аҳамиятга эга, бу тўғри вақтда яхши ўйнашни ва шу кабиларни англатади, лекин у бошқа муносабатларда ҳам жуда муҳим. Ўйинчиларни кузнинг бошида таклиф қилиш энг самарали ҳисобланади. Бу вақтда одамлар футбол ҳақида ўйлай бошлайдилар. Улар баҳорда, одамлар ёзги таътил ҳақида ўйлаганларида, самарасиздир, бу пайтда улар учун бейсбол каби ўйинлар жозибалироқ кўринади. Маъмурият кўп масалаларда вақтни ҳисобга олиши керак. Масалан, ўйинчиларнинг ёши ва жисмоний имкониятларини билган ҳолда, янги ўйинчиларни жалб қилишни қачон бошлаш кераклигини аниқлаш керак. Агар жамоа бешта тамойилга қатъий риоя қилса, муваффақиятга эришади.
Бешта тамойилни қўллаш жуда муҳим, улар сизга рақибнинг кучли ва заиф томонларини аниқлашга ёрдам беради ва бу, ўз навбатида, ўйин стратегиясини ишлаб чиқишга ёрдам беради. Рақиб кучларининг маҳсулоти ўйинда жуда зўр, алдаб ўтишда эса кучсиз эканлигини билган ҳолда, биз машғулот пайтида алдаб ўтишга кўпроқ эътибор беришимиз керак. Буни душманнинг заиф томонларидан фойдаланиш ва унинг кучли томонларини кўрсатишига йўл қўймаслик учун қилиш керак. Агар асосий рақибимиз молиявий муаммога дуч келса, биз яхши ўйинчиларни сотиб олиш учун нархларни манипуляция қилишимиз мумкин. Биз кучли ва заиф томонларимизни, шунингдек, рақибимизнинг кучли ва заиф томонларини билсак, бу бизга янада самарали стратегия ишлаб чиқишга ёрдам беради.
Армияни бошқариш
Энди армияни кўриб чиқайлик. Жанг қилиш қобилияти – унинг маҳсулоти. Бошқарув – унинг қўмондонлик таркиби, яъни бошлиқлар, сержантлар ва бошқалар. Маркетинг – унинг тинч аҳолидан зарур ёрдам олиш учун жамоатчилик фикрини ўз томонига жалб қилиш қобилияти (Иккинчи жаҳон урушида маркетинг иттифоқчиларнинг ғалабасида ҳарбий стратегия каби муҳим рол ўйнаган). Манба – одамлар, қуроллар, озиқ-овқатлар заҳираси. Вақтни танлаш, бу – қачон ҳужум қилишни, қаерга ҳужум қилишни ва қанча қурол ишлатишни. Ҳимояни қачон, қаерда ва қандай кучайтириш кераклигини билишдир.
Иккинчи жаҳон уруши охирида немис армияси ҳали ҳам юқори сифатли маҳсулотларга (жанг қилиш қобилиятига) эга эди. Яхши бошқарув1, аҳолини юқори даромад олишга ундаган самарали маркетинг ва деярли мукаммал вақт ҳисоби. Мисол учун, Арден операцияси пайтида шундай бўлган, аммо манба танқислиги бор эди (уларда ёқилғи тугаганди) ва бу унинг мағлубиятини олдиндан белгилаб қўйди. Иттифоқчилар зийрак бўлишгани сабабли немис армиясининг заифлиги қаерда эканлигини англаб етишди ва муваффақиятли мудофаа стратегиясини ишлаб чиқишди. Немисларга ёқилғи тугамагунча олдинга силжишга рухсат берилди. Кейин бу заифликдан ғалаба қозониш учун фойдаланишди.
Тарих шуни кўрсатадики, агар сиз Россияга бостириб кирсангиз ва урушни қишдан олдин тугатмасангиз, вақт нотўғри танланганлигини англатади. Наполеон катта кучлар билан Россияга бостириб кирганида, у вақтдан бошқа ҳамма нарсани олдиндан режалаштирганди. Гарчи французлар босқинни бошлаш учун барча зарур манбаларга эга бўлсалар ҳам, уларнинг нотўғри танланган вақти руслар олдида уларни заиф қилиб қўйди. Улар Наполеонни жанг майдонида мағлуб этолмадилар, шу сабабдан французларни қишдан чиқиб олиш учун зарур бўлган манбалардан маҳрум қилиш мақсадида ўз шаҳарлари ва далаларини ёқиб юборишди. Наполеоннинг заиф нуқтасига зарба бериш стратегияси туфайли руслар тарихдаги энг кучли армиялардан бирини тўлиқ мағлуб этишди.
Бизнесни бошқариш
Корхонанинг маҳсулотлари – улар ишлаб чиқарадиган товарлар ва улар кўрсатадиган хизматлардир. Маъмурият – директорлар кенгашидан охирги устагача бўлган бошқарув аппарати. Маркетинг реклама ва сотиш билан шуғулланади. Манба, бу – пул, одамлар, машина ва механизмлар, заводлар, зарур табиий захиралар. Буларнинг барчаси маҳсулот ишлаб чиқариш учун. Вақт ҳисоби, бу – марказ бўлиб, ўзида ҳамма нарсани мужассамлаштирган. Биз энг яхши ва энг арзон маҳсулотларни ишлаб чиқара оламиз, лекин 1950 йилдан бери уни ишлаб чиқармаётган бўлсак, имкониятимизни бой берган бўлишимиз мумкин.
«Пайпер» ва «Сесна» авиа-заводлари тахминан бир хил маҳсулотларни ишлаб чиқарган. Иккала компания ҳам яхши бошқарувга, керакли манбага ва тўғри вақтга эга эди. Аммо буларнинг барчасига қарамай, «Сесна» самарали маркетинг туфайли кўпроқ самолётларни сотади.
«Форд» компанияси автомобиллар ишлаб чиқаради. Компания дарҳол жуда яхши маҳсулотлар ишлаб чиқаришни бошлади, тўғри вақт ҳисобига, зарур манбалар ва мукаммал маркетингга эга эди. Аммо компаниянинг заиф нуқтаси бошқарув эди. «Дженерал моторс» кучли маъмуриятга эга эди, аммо бошқа жиҳатлардан кучсиз эди. Аввалига улар шунчаки «Форд» компанияси маҳсулотларини нусхалашди ва «Форд» хато қилишини сабр билан кутишди. Кўп ўтмай, «Форд» маҳсулотни такомиллаштиришда орқада қола бошлади, шунингдек, вақтни нотўғри ҳисоблай бошлади. Улар йилдан-йилга бир хил «Т» моделни ишлаб чиқаришни давом эттирдилар, «Дженерал моторс» эса ҳар йили ўз маҳсулотларини такомиллаштирди ва унинг чиқарилиш вақтини таъминлади. Яхши реклама ва маркетинг туфайли «Дженерал моторс» янги машинани орзулар сабабига айлантирди, «Форд» маҳсулотларини эса эски қилиб қўйди. Шундай қилиб, улар автомобилсозлик соҳасидаги ташаббусни қўлга олдилар ва бир неча ўн йиллар давомида уни қўлдан бой бермадилар. Агар «Форд» компанияси ўз корхоналарида ва рақобатчисининг корхоналарида барча беш тамойилни назорат остида ушлаб турганида эди, «Дженерал моторс»дан қолишмаган бўларди. Агар «Дженерал моторс» ўз корхонаси ва рақобатчиларининг корхоналарида бешта тамойилни назорат остида ушлаб турганида эди, анча олдинроқ кичкина ва янада юқори сифатли автомобилларга бўлган талаб тенденциясидан фойдалана олган японияликларга компания етакчиликни қўлдан бой бермаган бўлишарди ва буни улар Детройтда тушуниб етдилар.
Булар корхонанинг кучли ва заиф томонларини тез ва самарали таҳлил қилиш учун уни беш таркибий қисмга қандай ажратиш мумкинлиги ҳақидаги кичик мисоллардир. Албатта, турли корхоналарда бешта тамойил ўзига хос хусусиятларга эга бўлиши мумкин. Бироқ, умуман олганда, ушбу тамойиллар ҳар қандай корхонани ривожлантириш ва бошқаришда самарали қўлланилиши мумкин.
Ликопчалар билан ҳуққабозлик қилиш
Ривожланаётган корхоналарнинг умумий мувозанатини сақлаш учун доимий равишда бир ёки бир нечта компонентларни мустаҳкамлаш тенденциялари мавжуд. Мисол учун, ижро этувчи директор ўзгарганда, директорлар кенгаши кўпинча ўзгаришдан кам заифликни кўрсатадиган қисмни кучайтириш учун фойдаланади. Агар маркетинг заиф бўлса, бу соҳада кучли одамни таклиф қилишади. Аммо маркетинг бўйича мутахассис техник ва ишлаб чиқариш масалаларини жуда кам тушунади, шунинг учун сиз маркетингга эътибор қаратсангиз, маҳсулот сифати бундан зарар кўриши мумкин.
Кейин улар ишлаб чиқарилаётган маҳсулот сифатини яхшилаш учун яна кимнидир чақиришади. Бундай ўзгаришлар билан сиз маҳсулот сифатини яхшилашингиз мумкин, аммо маркетингни ёмонлаштирасиз. Қандайдир корхона камдан-кам ҳолларда барча соҳаларда доимий уйғунликни сақлайди. Бу худди циркдаги ҳуққабозларнинг улоқтирадиган ликопчаларига ўхшайди, юқорига отилганлари кўтарилади, бошқалари эса пастга тушади.
Асосий қоидаларни тушуниш бир вақтнинг ўзида муваффақиятга эришиш учун зарур бўлган барча тамойилларни яхши даражада ушлаб туришга имкон беради. Кейинги бобларда биз кўплаб турли корхоналарнинг ишларига мисоллар келтирамиз. Биз буни ушбу тамойилларни қўллашда ижодкорликни рағбатлантириш учун қиламиз, шунда сиз уларни ўз вазиятингизда осонгина қўллашингиз мумкин бўлади.
Соддалик хилма-хилликда
Агар бизнинг тасаввуримиз мавжуд бўлса, Наполеоннинг жанговар режалари ҳар қандай ишимизда бизга қандай ёрдам беришини тасаввур қилишимиз мумкин. Заводда ёки юридик маслаҳатда ишлаш баъзан биздан энг машҳур мураббийдек жасорат, қатъият ва илҳом талаб қилиши мумкин, албатта, агар муваффақиятга эришсак. Асосий тамойиллар ҳаммамиз учун бир хил. Уларни йирик корпорация, ҳукумат ёки хусусий тадбиркорликда қўллаш мумкин.
Наполеон ўзининг ҳамма ҳарбий режаларида барча беш тамойилдан фойдаланган. У ўз армиясининг жанговар стратегиясини қайта кўриб чиқди ва уни ўзининг йўлбошчилиги билан такомиллаштирди (маҳсулот). У зобитларини стратегик фикрлашга ўргатди ва уларни ўз раҳбарияти (маъмурияти) билан рағбатлантирди. У зарур капитални қандай топишни биларди, қўшинларни ёлларди ва уларни барча зарур (манбалар) нарсалар билан таъминларди. Унинг йўлбошчилиги ва етакчилиги Францияни ва ҳатто унга қарши бўлган мамлакатлар фуқароларини ҳам илҳомлантирди (маркетинг). У вақтни тўғри белгилашга интиларди ва бу унинг кучли қуроли эди. У Россияга бостириб кирганида, жанг қилиш учун нотўғри вақтни танлагани учун Ватерлоо жангида мағлубиятга учради. Агар биз такаббур ва ўзига бино қўйган одамга айлансак, эътибордан четда қолдирадиган энг муҳим нуқта шудир.
«Карпатия» капитани Рострон бешта муҳим тамойилни билиш ва тушуниш орқали «Титаник»даги фожиа пайтида ўзининг етакчилиги ва тайёргарлигини намойиш этди. У ўз маҳсулотини яхши биларди (кема). У маъмурият ва манбалардан ажойиб фойдаланган. У вақтни усталик билан танлади ва ўз режасини (маркетинг) тўғри баён қилди, шунинг учун йўловчилар ва жамоа ўзларига юкланган вазифаларни бажаришга тўлиқ тайёр эди. У ўз кемасини ва экипажини етарли даражада яхши биларди, бу унга инқирозли вазиятда камчиликлар ва имкониятларни тез ва самарали таҳлил қилиш имконини берди.
Генерал Ли Шимолий Виржиния армиясига қўмондонлик қилганида беш тамойилдан фойдаланган. Бу мисол ушбу мавзу билан боғлиқ. У заиф томонларини қоплаш учун бешта тамойилдан тўлиқ фойдаланган. Рақибни яхшироқ билиш керак деган тамойилни у яхши тушунган. Бундай зийраклик – ҳадянинг ўзгинаси, лекин бу ҳадяни ривожлантириш керак. «Худо бермаса, уни ишлата олмайсиз», лекин Худо сизга берганини ривожлантириш керак, акс ҳолда У огоҳлантирганидек, «тиллангизни кўмиб юборган» бўласиз.
Ушбу тамойилларнинг ҳар бирига бутун бошли бир китобни бағишлаш мумкин эди, лекин лўнда қилиб айтганда, мен ҳар бирига фақат битта боб бағишлайман. Ҳаммасини икир-чикиригача тушунтириб бериш ниятим йўқ, шунчаки, қўллаш осон бўлган бу тамойиллар ҳақида тасаввур уйғотмоқчиман.
«ВОАЖАБ, АГАР ҲУРМАТ-ЭҲТИРОМ КИМГА КЎРСАТИЛИШИНИНГ СИЗГА ФАРҚИ БЎЛМАСА, СИЗ КЎП НАРСА ҚИЛИШИНГИЗ МУМКИН ЭКАН».
А. Линкольн.
Книга на Узбекском языке: - Лидерство и творческий потенциал в жизни (Рик Жойнер)
Эта книга описывает эти две большие силы, лидерство и творческий потенциал, вместе, потому что они не только связаны - они неотделимы. Истинное лидерство невозможно без творческого потенциала, а потенциал высвобождается через лидерство. Чем больше мы изучим и поймём, как они связаны между собой, тем больше они смогут проявиться в наших жизнях. Но, даже имея навыки лидера и творческий потенциал, можно оставаться обречённым на неудачу, если они не объединены с третьей мощной составляющей - эффективным навыком управления.
Первичная цель этой книги состоит в том, чтобы высвободить силу творческого лидерства так, чтобы можно было поддерживать его на протяжении длительного времени через эффективное управление. Царь Соломон, который упоминается в Библии как самый мудрый человек, который когда-либо жил на земле написал: «И если станет преодолевать кто-либо одного, то двое устоят против него: и нитка, втрое скрученная, не скоро порвётся». Лидерство, творческий потенциал и управление - три характеристики, которые формируют именно такую нить. Каждый из них в отдельности легко может быть побеждён. Но, правильно соединённые вместе, они станут мощной и эффективной силой, которая является почти непобедимой.
Если у вас есть возможность прочитать и понять эту книгу, вы сможете преуспеть в жизни. Вы можете стать лидером с творческим потенциалом, который будет воздействовать на многие области вашей жизни.
Если вы поймёте эту книгу, вы, по крайней мере, будете иметь надежду на выполнение чего-то существенного в вашей жизни. А если вы уже успешны, вы сможете достичь больших высот. Независимо от ваших достижений эта книга сможет помочь вам. Несмотря на условия, в которых вы находитесь, вы можете преуспеть, и, пока вы живёте, продолжать подниматься выше и выше. Вы, вероятно, слышали поговорку, что если бы человек должен был летать, ему тогда даны были бы крылья; но человеку действительно даны крылья, только они находятся в ваших умах и сердцах. Эта книга нацелена на то, чтобы помочь вам научиться пользоваться вашими крыльями и подниматься выше обыденного.
