7 - боб
Кейинги кунларда биз кўпинча оқ йўлбарснинг изларига дуч келардик. У ҳеч қачон аҳоли яшайдиган жойларга яқинлашмасди, аммо кўпинча тоғ ён бағрида жойлашган ўрмонга тушиб келарди. Баъзида, унинг диққатини жалб қилиш учун, бобом йўлбарсга янги сўйилган буқанинг гўштини олиб келарди. Ўша вақтдан бошлаб мен бу жониворнинг ҳатти-ҳаракатларига тақлид қилишни ўргана бошладим.
-Фақатгина унинг қандай ҳаракат қилишини эмас, балки унинг нафас олишини, фикр юритишини ўрган, - деди Лоуси. – Сен худди йўлбарс каби ўйлашни ва ҳаракат қилишни ўрганишинг керак. Ана ўшандагина йўлбарс усулини эгаллаб оласан.
Бир куни биз оқ йўлбарсни ўрмоннинг яланглигида кўриб қолдик. У бу ерга кўпинча ўйнаб, ҳордиқ чиқаргани келарди. У бизни олдинроқ сезиб, қочиб қолмаслиги учун унга атайлаб шамол эсмайдиган томондан яқинлашиб бордик. Унга етарли даражада яқинлашганимизда, йўлбарс уйқудан уйғонгандай, истар-истамас эснади ва бизга салом бергандай, думини қимирлатиб қўйди. Лоуси шу заҳотиёқ баланд дарахтга чиқиб олди. Бобом сингари ҳеч ким чаққонлик билан дарахтга чиқа олмасди. Мен ҳам унинг кетидан дарахтга чиқаётганимда, бобом мени тўҳтатиб қолди.
-Йўлбарс томон бор, - деди у пичирлаб.
Ҳа, биз кўп ҳафталар мобайнида йўлбарсни кузатиб юрдик, қолаверса, унга имкон қадар яқин масофада бўлдик. Бироқ, йўлбарс – бу жуда хавфли, ваҳший ва йиртқич ҳайвон эканлигини яхши тушунардим. У бир лаҳзада мени парча-парча қилиб ташлаши мумкин эди.
-У сени яхши танийди. Сен йўлбарснинг баласидек унга яқинлаш. Кичкинагина йўлбарсчага айлан. Қўрқувни чиқариб ташла, акс ҳолда у сенга ҳужум қилади ва ҳалок бўласан, - деди Лоуси.
Мен нафасимни ростлаб олдим ва ҳаракат қилишга шайландим. Секинлик билан қўлимдаги таёқни ерга қўйдим, қўлларимни пастга тушириб, йўлбарсга яқинлаша бошладим. “У мен томондан ҳеч қандай хавф-хатарни сезмаслиги керак, - деб ўзимни юпатдим. – Фақат ерга қараб боришим лозим... унга тик боқмаслигим керак. Йўлбарс мени тинч ва беозор жонивор деб ҳисоблаши керак”.
Оқ йўлбарсни эркинликда кўриш бахтига муяссар бўлиш дунёда ҳамма одамга ҳам насиб қилавермайди. Ўша куни ёввойи йиртқич ҳайвон оёқларини узатганча, бошини оёқларига қўйиб ётарди. Мен уни оддий уй мушуги сингари қулоғининг орқасини силаб, эркалатдим. Мен бобомга қараб жилмайдим. Шу вақт устозим тарафидан шоҳнинг тирсиллаб сингани эшитилди. Мен бир лаҳзада диққат-эътиборимни сусайтирдим ва чўчиб кетганимдан қўлимни йўлбарсдан кескин тортиб олдим. Йўлбарс шу заҳотиёқ қарши таъсир кўрсатиб, мени бир оёғи билан туртиб юборди. Воажабо, танамни йўлбарс бурда-бурда қилиб ташламасидан аввал ўзимни четга олдим. Жойимдан қимирлаганимни кўрган йиртқич бошқа оёғи билан зарба бериш мақсадида, ҳолатини ўзгартирди. У астагина ўрнидан тура бошлади. Ҳа, унинг эндиги ҳаракати мен учун ҳалокатли тугаши мумкинлигини тушундим. Ҳаётим ўз қўлимда эди, ўзимдан бошқа менга ҳеч ким ва ҳеч нарса ёрдам беролмасди. Ўзимни қўлга олишим лозим. Ҳайвоннинг кўзларига тик қарамаслигим керак. Шунингдек, қочиб кетмаслигим даркор. Акс ҳолда йўлбарс шу заҳотиёқ менга ташланади. Қочиб кетиш ўрнига, бошида мен йўлбарсга қандай яқинлашган бўлсам, шундай итоатли, ювош кўринишда қотиб қолдим. Кўзларимни пастга туширганимча, йўлбарснинг оёқларини кузата бошладим, шу пайтда у менга диққат билан қараб турарди. Йўлбарс ўрнидан қўзғалмади. Мен секингина орқага бир қадам қўйганимда, у яна ётиб олди.
Лоуси менга эгилиб таъзим қилди. Ҳаётимда биринчи бор у менга шундай иззат-икром кўрсатди.
-Сен синчков ва қобилиятли бола экансан... – деди ва ўша пайтдан бошлаб мени “Ло Фу Цзай”, яъни “Кичкина йўлбарсча” деб атай бошлади.
Ҳатти-ҳаракати ва қилиқларини кузатган ҳайвонлар ичида менга йўлбарс ниҳоятда ёқди. Мен йўлбарс усулига қизиқиб кетдим. Кун-фу жанговар санъатида ушбу усулдан авваламбор суяк, мушак ва пайларни мустаҳкамлаш учун фойдаланилган. Бу усулнинг қисқа, шиддатли ҳаракатлари куч-қудрат жиҳатдан фарқланади. Аслида, йўлбарс табиатан урушқоқ ҳайвон ҳисобланмайди, мабодо у бурчакка қисиб қўйилгудек бўлса, унинг ғазабидан қочиб қутилиб бўлмайди. Қўл жангида йўлбарс усулидан фойдаланувчи жангчи жон-жаҳди билан курашади. “Йўлбарс панжаси” позиЦияси қуролланган рақиб билан қуролсиз жанг қилишда жуда қўл келади.
Бир куни эрталаб – ўшанда ўн ёшда эдим – Лоуси мени яна ўрмонга бошлади. Кун ҳали жуда вақтли бўлиб, эндигина тонг ёришаётганди. Одатга кўра, йўл-йўлакай барча ҳайвонларга тақлид қилиб кетардик. Шундай қилиб, бир неча километр йўлни ҳам босиб ўтдик. Аммо бу галги сафаримиз менга номаълум, янги йўналиш орқали бўлди. Йўлнинг охирида биз икки катта дарахт ўртасига арқон билан осилган ёғоч платформага дуч келдик. Саккизбурчак шаклдаги бу платформа кўндалангига бир ярим метрча эди. Унинг паст тарафида бир хил узунликда пўлатдан ясалган юзлаб ўткир ва учли қозиқлар чиқиб турарди. Ёғоч платформа тагидаги ернинг топталганлигини кўрганимда, менинг томоғим қуриб, қақшаб кетди. Мени ваҳима босди.
-Платформа тагига тур, - деб буйруқ берди менга Лоуси.
Ҳар доимгидек, унинг буйруғига сўзсиз бўйсундим. Платформа тагига турарканман, қўрқинчли ва ўткир қозиқларга тикилдим.
-Сакрашга тайёр турган йўлбарснинг ҳолатини эгалла.
Мен тўрт оёқлаб, қуйи ҳолатни эгалладим, бобом эса платформа тортилган арқонни бўшата бошлади. Платформани шунчалик паст туширдики, мен билан платформа орасида чамаси бир сантиметрча жой қолди.
-Энди яна ҳам пастроққа чўк, сонларинг ерга параллел равишда турсин.
Мен итоат этдим.
-Бу йўлбарснинг узала тушиб ётган ҳолати, - деб тушунтирди Лоуси. – Бу ҳолатдан жанг қилиш учун фойдаланилмайди, бироқ бу оёғинг мушакларини мустаҳкамлашга ёрдам беради. – Кейин устоз платформани янада пастроққа туширди. – Кўтарилма, - деди у ва уй томонга қараб жўнаб кетди.
Мен бу ҳолатда бир умр тургандай бўлдим. Тонг ҳам анчагина ёришиб қолди. Мендан тер жала каби оқарди. Кун жазирамасигача ҳали анча вақт бор эди. Оғриқдан оёқларимнинг томири тортишиб, увушим қолганди. Аммо тепамдан осилиб турган платформанинг ўткир қозиқлари олдидаги қўрқув қимирлашга имкон бермасди. Шу фурсатда эндигина Лоуси ҳақида ўйлаган эдим, ёнимда пайдо бўлди. Лоуси платформани айланиб чиқиб, менинг ҳолатимни кўздан кечирди. Мен зўрға турганимни кўрди. Тер ва кўз ёшларим юзларимдан оқиб тушарди.
-Энди позиЦияни енгиллатишинг мумкин – бир оёғингни олдинга узатгин, - деди. Ниҳоятда қийинчилик билан бир оёғимни олдинга узатдим, лекин шундан кейин ҳақиқатдан ҳам бирозгина енгил тортдим, ҳар ҳолда, оёғим томир тортмай қолди.
-Бу ҳолат “камон ва ёй” деб аталади, - деди Лоуси. – Қара, бир оёғинг жанговар камон сингари букилиб, таранг қилиб тортилган, узатилган иккинчи оёғинг эса, ерга тиралиб, камон ўқидек тўғри турибди.
Бу қўрқинчли платформа ёрдамида Лоуси мени турли қуйи ҳолатларда туришни ўргатди. Уларнинг ҳар бири йўлбарс усулининг у ёки бу турини намоён этади. Кундалик машғулотим мунтазам равишда ўтириб туриш, тепаликларга кўтарилиш, югуриб сакраш, шунингдек, “камон ва ёй” ҳолатидан “ҳужум қилувчи мушук” ҳолатига ўтиб, кейин айланиб “от” ҳолатини бажаришни ўз ичига олган. Ойлар мобайнида платформа тагидаги бажарган машғулотим туфайли қуйи ҳолатдаги позиЦияни ўзгартиришни ўрганиб қолдим. Бунинг натижасида оёқ мушакларим шунчалик мустаҳкамланиб, пўлат каби қаттиқ бўлиб кетди. Лоуси назоротида ўтказилган бу машғулотларнинг ниҳоясида қўлларим ҳам чидамли, кучли ва бақувват қўлларга айланди. Лоусининг машқлари ўзи шундоқ ҳам жуда оғир ва шафқатсиз эди. Мен оёғимга тиралиб, эгилганимча платформа тагида зўрға турганимда, камлик қилгандай, устозим қўлларимни катта ва оғир тошлар билан эзиб қўярди. Оғриққа чидаб бўлмасди, аммо мен унга бўйсуниб, айтганларини бажаришим керак эди.
Бироз вақт ўтгандан кейин бундай ҳолатлар шунчалик оддий бўлиб кетдики, мен уларни автоматик тарзда бемалол бажарар эдим. Вақти–вақти билан Лоуси менга турли синовлардан ўтказарди. Бир куни кечаси ухлаб ётгандим. У билинтирмай ётоқхонамга кириб, устимдан бир челак совуқ сувни қуйиб юборди. Мен шу заҳотиёқ уйғониб кетдим. нима юз берганини тушунмай ўрнимдан туриб, “от” жанговар ҳолатини эгалладим. Бироқ нотўғри ҳолатни қабул қилганимни кўриб, Лоуси менга бақириб, сўкди.
-Мана бу елкангни олдинга чиқаришинг керак эди, - деб бақирди у ва мушт билан оғзимга туширди. Лабларим ёрилиб қонаб кетди. Кейин ҳовлида тақлид қилиш машқларига тайёрланишимни буюрди.
Кунларнинг бирида Лоуси саватдан кўринишидан қимматбаҳо бўлган сиёҳдонни, футлярда мис перолар тўпламини ва тоза оппоқ қоғозни олди.
-“Йўлбарс” жанговар ҳолати ҳақида нималарни ўрганган бўлсанг ёки билсанг, ҳаммасини ёзиб беришингни хоҳлайман.
Ушбу топшириқ туфайли мен оғир жисмоний машқлардан бирозгина дам оладиган бўлдим. Эрта саҳардан кун ботгунча ёзиш билан машғул бўлсам-да, бироз дам олишни кўпдан бери кутиб юрардим.
Уйимизни ҳовлиси кўзимга доимо қийноқ ва азоб-уқубатлар жойи бўлиб кўринарди. Аммо ўша куни бир ўзим тақлид қилиш машқларини бажараётганимда, бу ҳовли жуда шинам ва чиройли эканлигини пайқадим. Рўпарамда, ҳовлининг деворида жойлашган “ой дарвозалари” тепасидан Совуқ тоғлар, хитойча Ханьшань Си номли тоғларнинг жанубий тизмалари кўриниб турарди. Қуёш нурларидан кўзларимни қисиб, узоқдаги монастирнинг ғира-шира тасвирини кўрдим. Монастир кассия, донли экинзор бағрида жойлашганди. Тепамдаги деворда периметр бўйлаб ва томда рақсга тушганча, мифик ҳайвонлар қотиб қолган. Имконият пайдо бўлганда, мен ҳар доим уларга маҳлиё бўлиб қарардим. Кейин билишимча, ҳайвонларни бу ҳайкалчалари уйни турли ёвуз руҳлардан кўриқлар эканл.
Кўпл хитойликлар сингари, қариндош–уруғларим ҳам хурофотга берилган эди, лекин кун-фу жанговар санъати менга ҳар қандай қўрқувни енгишга қодир бўлган эътиқодни инъом этди.
-Ичингдаги худодан ташқари, ҳеч қандай худолар мавжуд эмас, - деб қайта-қайта огоҳлантирарди Лоуси. – Қўрқувни енгиш учун Ци қувватидан фойдалангин.
Лоуси мендаги ҳар қандай қўрқувни ғайритабиий тарзда қувиб чиқаришни биларди. Кунларнинг бирида биз тоққа кўтарилдик. Бир неча кун деганда, тоғ чўққисига етиб келдик. Даҳшатли ва қаттиқ шамол ғувиллаб, ёмғир қуярди, аммо Лоуси менга шу заҳотиёқ машқларни бошлашни буюрди. Ҳаёлни бир жойга жамлаш қийин эди: кучли шамол эгнимдаги юпқа кийимимни узиб, мени ҳар дақиқада чуқур жарликка ташлаб юбориши мумкин эди.
Юқоридаги саёҳатдан кейин Лоуси мени кўп мусобақаларга олиб борадиган бўлди. Биз континентал Хитой ҳудудида жойлашган турли ибодатхоналарни зиёрат қилдик. Сафаримиз шимоли-шарқдаги Шаньдун ва Тангугача, сўнг Ланьчжоу ва Чэнду орқали ғарбдаги Тибетгача давом этди. Баъзида Покистонгача етиб борардик. Мени бедардликка, турли ҳис-ҳаяжонларни босишга ундашарди. Бироқ ҳар сафар Гонконгда бўлганимизда, мен завқимни зўрға тутиб турардим. ХХ аср 70-йилларининг охири эди, оролдаги ҳаёт жўш уриб қайнарди. Спорт автомобиллари, ғарб бичимидаги ажойиб қимматбаҳо кийимлардаги одамлар, ёрқин неон рекламалар ва ҳамма жойда янграётган мусиқа нигоҳимни жалб этди.
Гонконгга биринчи сафаримнинг мақсади куматайни кўриш эди. Гарчанд куматай – бу ноқонуний мусобақа бўлса-да, Гонконгда бошқа томошабинлар қаторида полициячи ва яна бошқа мансабдор шахслар ҳам дов тикар эди.
-Бу ерда эркин усулда, жангчи жон бергунча мусобақалар давом этарди. Жанговар санъатнинг турли тармоқларида амалиёт ўтаётган жангчилар бу ерда таваккалига яккама якка кураш олиб боради, - деб тушунтирди Лоуси.
Бу мусобақа (ва у ерда ҳукм сураётган муҳит) мен бориб кўришга улгурган бошқа мусабақалардан кескин фарқ қиларди. Бундай мусобақани биринчи бор кўришим эди.
-Қонхўр ҳайвонлар... – деди бобом, мен қутурган оломонга қараганимни сезиб. – Ҳар гал жангчилар ўлгунча олишганида, шундай ҳолат юз беради.
Лоуси бир неча бор куматай жангларида иштирок этганидан хабарим бор эди.
-Шундай кун келадики, сен албатта бундай жангда ғолиб чиқасан, - деб башорат қилди бобом. У ҳақ эканлигига ишончим комил эди.
