40 - боб
Шу орада Худо Сара иккимизни мук тушириб қўйди. Шу тарзда Масиҳда ўсишнинг, ўртамиздаги муносабат мустаҳкамланишининг узоқ ва машаққатли жараёни бошланди. Сара ўша ҳодисаларга ўзгача назар билан қарайдиган бўлди. Худо Менга Худо бўйсуниш, тавба қилиш ва меҳр-мурувват кўрсатиш сабоқларини берди. Узоқ йиллар хушхабар тарқатиш истагида олдинги қаторда ўзимдан ўзим руҳланиб юрганимни тушундим. Мен Худога жой қолдирмасдим, Унга манзур бўлган ҳолатда мендан фойдаланишга йўл қўймасдим. Мен ўзимга ишонардим ва Худонинг ишончини оқламаган бошқа одамларни ҳукм қилардим. алтис йўлда юрганлигимни энди тушуна бошлаяпман. Сара иккимиз бутун муносабатимиз давомида бирга чин дилдан эндигина ибодат қилардик. Ибодатимиз мазмуни ва мавзулари тамомила ўзгарди. Энди илтижолар ўз фойдамизни кўзлайдиган, Худо эса бизнинг хоҳишимизни бажариши керак бўлган илтижолар эмасди. Эндиликда ўзимизни Худонинг қўлига топширдик. У бизга меҳр-мурувват кўрсатишини, Унинг инояти ва мақсадини тушунишимизга имкон беришини илтижо қилдик. Саранинг Худо олдида ўтказган ҳаётига қарамасдан, қамоқда Исони ажойиб тарзда англаганлигимга қарамасдан, иккимиз ҳам Худо билан муносабатимизни энг паст поғонага қўярдик.
Ҳар ой ишимиз бўйича суд жараёни бўлиб ўтарди. Суд жараёнида ҳар гал янгидан–янги тафсилотлар очилаверарди. Биз мунтазам равишда адвокатимиз билан учрашиб турардик. Сара бу каби учрашувларни чидаб бўлмас азоб тариқасида қабул қиларди. Одил суд системасининг сотқинлиги мени асло ҳайрон қолдирмасди, лекин Сарани ваҳимага соларди. Ишимиз юзасидан судда иштирок этаётган гувоҳларнинг ҳаммаси ёлғон гапираётгани аниқ кўриниб турарди, адвокатимиз эса ҳақиқатга яқин бўлмаган нарсаларни гапиришга бизни мажбурларди. Бунинг ҳаммаси гўёки ишни ютиб чиқиш учун керакмиш. Ҳаммаси – адвокатдан тортиб прокуроргача бизга қарши ўзаро келишиб олишган.
-Нега энди ҳаммаси қандай юз берган бўлса, шундайлигича айтиб қўёлмаймиз? – сўради Сара адвокатидан. Адвокат эса унинг соддалигидан куларди. – Биз гуноҳ устига гуноҳ қилиб, қўл қовуштириб ўтирибмиз, - деди у аламзада бўлиб қарар экан.
Ўзим ҳам нима қиларимни билмасдим. Мен бу системани Сара сингари қоралардим.
-Яна бир бор тушунтириб беринг, - дедим адвокатимга, - мени аниқ нимада айбланаяпмиз?
-Расмий айблов қуйтдагича: транспорт воситасини эҳтиётсизлик билан бошқариш натижасида аёлни ўлдирганлик, тергов ишларининг холис боришига тўсқинлик қилиш ва ҳақиқатни бузиб кўрсатишда, - жавоб берди адвокат. – Сўнгги айблов шу билан боғлиқки, сиз велосипеддаги полициячига ёлғон гапиргансиз, - қўшиб қўйди у. – Бунинг ҳаммаси камлик қилгандай, прокурор сизни воқеа содир этган жойни ташлаб кетганингизда, нохуш воқеа юз берганини ҳеч кимга айтмаганингиз учун ҳам айблаяпти. Бироқ сўнгги икки айблов етарли даражада асослаб берилмаган.
Мен даҳшатдан бармоқларимни қирсиллатдим.
-Лекин Тони, бунинг ҳаммаси ўртача айблов ҳисобланади, ҳар ҳолда охири яхшилик билан тугашига умид бор, - деди адвокат. – Бундай айбловлар туфайли суд сени узоқ муддатга қамамайди. Ҳеч бўлмаганда, ўлим жазоси қўлланилмайди.
-Сара-чи, Сарага нима бўлади? – сўрадим ичимни қалтироқ босиб.
Иккала адвокатлар ҳам кенгаша бошлашди, сўнгра Саранинг адвокати деди:
-Агар сиз терговни атайлаб адаштирганингизни бўйнингизга олсангиз, хотинингизни жавобгарликдан озод қилишади. Шунда уни оқлашларига, ишончим комил.
-Сара чиндан ҳам ҳеч кимга ёлғон гапирмаган, - дедим аччиғим чиқиб. – Ёлғонни мен гапирганман. Сара бир оғиз сўз ҳам айтмаган, - деб қўшимча қилдим. Арзимас ёлғонни гапиришим бизга жуда қимматга тушадиган бўлди.
Адвокатлар қоғозларини тита бошлади.
-Лекин полициячининг гувоҳлик беришича, ҳаммаси аксинча бўлган – ёлғонни Сара гапирган экан, - деди адвокатлардан бири. – Полициячи Сарадан машина қаердалигини сўраганда, айнан Сара уни алдаган.
Бундай сўзлардан кейин Сара лабини тишлади. Адвокат уни юпатмоқчи бўлиб, қўлларини силади.
-Сара, хавотир олманг. Ўйлашимча, суд бунга ҳеч қандай эътироз билдирмайди.
Биз бир неча дақиқа жим ўтирдик.
-Тони, яна бир нарса бор... – деди тўсатдан секингина бошқа адвокат. – Буни эътиборга олмаса ҳам бўлади, ҳар эҳтимолга қарши билиб қўйганингиз яхши.
Адвокат нима дейишини билдим. Бу можаро бир неча ҳафта олдин юз берди. Мен ҳаяжон ва уятдан ҳали ўзимга кела олганим йўқ.
Компаниямизни юқори мансабли клиентидан бири ўзи учун Лондондаги грек ресторанида расмий учрашув ташкил этишимни илтимос қилганди. Жойга буюртма бериш учун қўнғироқ қилганимда, қандайдир қўпол, мижғов бир одамга дуч келдим.
-Мен эртага кечки учрашув учун олти ўринлик жойга буюртма бермоқчиман, - дедим. – Бунинг иложи борми?
-Албатта, иложи бор, - деган жавоб эшитилди гўшакдан, - маълумингиз бўлсинки, бу ер ресторан!
Бундай оҳангдаги жавобга эътибор қилмай, гапимни давом эттирдим.
-Менга юқори мансабли одамнинг хавфсизлигини таъминлаш топширилган, - дедим. – Биз учун яхши жойни олиб қўясизми?
-Бизда ҳамма жойларимиз жуда яхши, - деди қўполлик билан ресторан ишчиси ва тўнғиллаб қўшиб қўйди: - Malagas!*
-Нима дединг?
-Бизда ҳамма жойларимиз яхши дедим.
-Нима деб тўнғиллаганингни эшитдим. Ўзинг қартайган Malagas! Мен грек тилини биламан, ҳозиргина мени грекча сўкканингни ҳам тушундим.
-Аҳ, сен тасқара! Тентакона саволларинг билан жонимга тегдинг! – деди у жиғибийрон бўлиб.
Олдинига ҳайрон бўлдим, сўнг ғазаб отига миндим. Ғазаб ичимни тўлдириб, жин сингари ташқарига отилиб чиқди. Грек тилидаги барча сўкинишларни айтиб чиқдим. Исо Масиҳда ҳаётимнинг узоқ йиллари ўтмагандай, олдинги Тонига айландим–қолдим. Ресторан хизматчисини куракда турмайдиган уят сўзлар билан ҳақоратладим. Автомобил йўл ҳалокатидан кейин ичимда тўпланган барча қаҳр-ғазаб, дард-алам, ҳамма-ҳаммаси вулқондай ташқарига отилиб чиқди. Ниҳоят телефон гўшагини аппаратга қаратиб отдим. Шу заҳотиёқ телефон жиринглаб қолди. Мен яна ўша тўнғизни сўка бошладим. Ҳа, бу айнан ўша эди. Яна бошқатдан ҳақорат, таҳқирлаш сўзлари ва дўқ-пўписа ёғилди. Телефон симининг нариги томонида гўшакни тутиб турган эса биронта сўз айтолмай гўшакни ташлади. Бундан янада диққатим ошди. Ғазабдан ўзимни қўярга жой тополмай, энди мен қўнғироқ қилдим. Ресторан хизматчиси гапларимга қулоқ тутмай, яна гўшакни қўйди. Кейинги телефон қўнғироғи полициядан бўлди. Қўпол, тарбиясиз хизматчи устимдан полицияга арз қилибди.
Адвокатим қандайдир ҳужжатни менга узатди.
-Тони, устингиздан қуйидагича мазмунда ариза тушган...
Мен ниҳоятда уялиб кетдим, кўз қири билан Сарага қарадим.
-Сизнингизча, бунинг ҳаммаси арзимас эканлигини тушунаман, аммо бундай айбловлар йўл ҳаракати ҳодисаси билан боғлиқ айбловни маълум даражада оғирлаштиради.
Мен ўрнимдан турдим. Кўз олдимда ҳамма нарса қоронғулашди. Аммо машинамни уриб олган, вафот этган аёл ҳақида олдингидай ўйлардим, мен туфайли етим бўлиб қолган икки бола бутун фикру ҳаёлимни банд этганди.
2001 йил июнь ойининг бошларида суд бўлиб ўтди. Суд бошланишидан бироз олдин адвокатимиз билан қисқача гаплашиб олдик. Адвокатларимиз ўзини хотиржам тутарди, мен эса ўзимни касал ва асабийлашган ҳис қилардим.
-Бўлар–бўлмасга ҳаяжонланаверманг, - деди адвокатим. – Ҳаммаси яхши бўлади. Сўз бераман, сизни фақат ҳайдовчилик гувоҳномангиздан маҳрум қилиб, жамият учун фойдали қандайдир ишларга жалб қилиши ёки шартли равишда жазо бериши мумкин, холос.
Тахминан бир соатдан кейин судья ҳукм чиқариш учун танаффус эълон қилди. Аммо ундан олдин адвокатлар билан бир қанча иккинчи даражали тафсилотлар ҳақида гаплашиб олди. Мен ҳаяжонлана бошладим. Нималар юз беряпти? Танаффус тугагач, судья залга қайтиб келди. Судьянинг эълон қилишича, менинг ишим юзасидан суд ҳукмини чиқариш бошқа кунга кўчирилибди. Мен Сарага қарадим. У ҳам мен каби, нималар юз бераётганига хайрон. Бироқ у тасалли бериш учун табассум билан қўлимни сиқиб қўйди. Унинг юзи оқариб кетган ва чарчаганлиги кўриниб турарди. Мен уни азоб-уқубатга қўйдим! Сарани бундай дарду жафоларга қўйганим учун, у мени кечира олармикан?
-Сара Энтони, илтимос, ўрнингиздан туринг, - деди судья.
Сара ўрнидан турди, унинг тиззалари қалтираётганини сездим. Нафасим ичимга тушиб кетди. Сара йўл-транспорт ҳодисаси ҳақида эшитиши биланоқ, полицияга хабар бермагани учун судья уни айблади. Сара индамай турганича, бош чайқарди. У кучли ва иродали эканлигини ҳаммага намоён қиларди. Лекин ҳозир у ҳақиқатдан қай аҳволда эканини ҳис қилардим: нозик, узун бармоқлари оқариб кетган; қўллари титраганича, ҳаяжондан йиқилиб тушмаслик учун судланувчилар курсисини ажратиб турган тўсиқни маҳкам ушлаб турарди. Ҳамма айб менда, уни бу аҳволга мен солдим. Мен ночорлигимни ҳис қилдим.
-Сиз бир юз йигирма соат фойдали жамоат ишини бажаришга ҳукм қилиндингиз, - гапини тугатди судья. – Марҳамат, ўтиришингиз мумкин.
Сара ўтирди ва стулнинг суянчиғига бошини қўйди. Унинг кўзлари жиққа ёшга тўлди. Бироқ шунда ҳам у ўзини йўқотмасликка ҳаракат қилди. Бу орада ичимни ит тирнарди, қалбим нафрат ва саросима билан курашарди. Мен аччиқ ва надомат билан Саранинг адвокатига қарадим. Адвокат эса, нега бундай жазо тайинланганини тушунмаяпман, демоқчи бўлгандай, бош чайқади.
Бизнинг ишимиз юзасидан қайта суд жараёни 29 июнда бўлиб ўтди. Ўтган сафарги суд мажлисида Сарага нисбатан ҳукм ўқилгани сабабли, у ойнанинг нариги томонида – суд жараёнига келганлар учун ажратилган жойда қолганлар билан бирга ўтириши керак эди. Айбловчининг курсисида бир ўзим эдим. Ойнали тўсиқ тарафга қараб, Сарани кўрмадим, лекин унинг шу ердалигини ҳис қилишим менга қувват бахш этарди. Тўсатдан тўсиқ ортидан кимнингдир юзи кўринди. Тикилиб қараб, мен уни танидим. Олдин мен уни кўрганман. Бу йигит ҳар бир суд жараёнида иштирок этиб келяпти. Чамаси, ўн саккиз ёшда бўлган бу йигитнинг қора сочи калта қилиб олинган, кўзлари ичига кирган эди. У менга тикилиб қарарди. Мен кўзимни бошқа томонга олиб қочдим ва томоғимга бир нима тиқилганини ҳис қилдим. Бу йигитча ҳалок бўлган аёлнинг ўғли бўлса керак. Наҳотки мен шу йигитни етим қилиб қўйган бўлсам? Қиёфа ойна ортида ғойиб бўлди. Сўнгра яна кимнингдир юзи кўринди. Бу қиз бола эди. Энди унинг бетига қарай олмасдим. Авзойи баданим титраб кетди. Агар адвокатимни гапига ишонадиган бўлсам, демак, мен бу ердан оқланиб чиқиб кетаман. Бироқ ҳеч қачон тинчланолмайман ва айбдорлик ҳиссидан қутула олмайман. Мен ҳеч қачон ўша йигитнинг юз ифодасини унутмайман.
Суд бошланди, адвокатлар яна бошқатдан бўлиб ўтган воқеаларнинг бутун тафсилотларини гапира бошлади. Айтилганларнинг ҳаммаси судга маълум. Адвокатимнинг ҳимоя қилиши асабимга тегарди. Тўғри, у ўз вазифасини бажаряпти, лекин у мени одамлар олдида, суд олдида тамомила оппоқ қилиб кўрсатгани учун, унинг гапларини эшитгим келмасди. Адвокатнинг ҳимоясидан таскин топиш ўрнига, ғазабланардим. Кўз ўнгимдан ойнали тўсиқ ортида кўринган болалар ўтиб турарди. Гуноҳимнинг нақадар оғирлиги ва қалбимнинг изтироб чекаётганини ҳеч ким тушунишга қодир эмас. Сўнгра сўз прокурорга берилди ва бу сафар у Интерпол* орқали олинган маълумотни, яъни мен Кипр қамоқхонасида жазо ўтаганим ҳақидаги қарорни ўқиб эшиттирди. Бундай ҳолатга қарши адвокатим зудлик билан эътироз билдирди.
-Ҳурматли судья жаноблари, прокурор томонидан ўқиб берилган маълумотнинг ҳозирги ишга ҳеч қандай алоқаси йўқ, - деб қўшиб қўйди адвокат.
Унинг эътирози судья томонидан инобатга олинмади ва адвокат бошқа ҳеч нарса демай, жойига ўтиришига тўғри келди.
Суд жараёни давом этди. Нималар ҳақида гап бораётганини эшитмасдим, аниқроғи эътибор қилмасдим. Рўй бераётган ҳодисалар менга амалий эмасдай бўлиб кўринарди. Мен Худо олдида гуноҳкор эдим ва шунинг учун ўлгим келарди. Ниҳоят ҳукм ўқиладиган пайтда, суд зали жимжит бўлиб қолди. Кимнингдир ҳиқиллаб йиғлагани эшитилди.
Менга ўн беш ой қамоқ жазоси тайинлади.
