Ishayo 53 sharxlar (Mitch Gleyzer) 10 bob

Митч Глейзер. Ишаё 53 Шарҳлар - (10-боб) Ўзбек тилида

Ishayo 53 sharxlar (Mitch Gleyzer) O‘zbek tilida Audiokitob

Битта боб ҳаётингизни бутунлай ўзгартириб юбориши мумкин Ishayo 53 sharxlar (Mitch Gleyzer) Audiokitob O'zbek tilida

МУНДАРИЖА

Муқаддима

Кириш

1-боб. Мен яҳудийман... хўш, нима бўпти?

2-боб. Яҳудийлар битиклари – шунчаки тарихий китоб эмас

3-боб. Муқаддас Китоб башорати: келажак очилади

4-боб. Ишаё пайғамбар, унинг башоратлари ва даври

5-боб. Раббийнинг қули

6-боб. Қулнининг қурбонлиги

7-боб. Ишаё пайғамбар китобининг 53-боби ва гуноҳни ювиш

8-боб. Янги Аҳднинг ишончлилиги

9-боб. Исо Ишаё пайғамбар китоби 53-бобининг башоратларини бажардими?

10-боб. Яҳудийлар эътирозларининг сабаби бор

11-боб. Ишаё пайғамбар китобининг 53-боби - ва сиз

12-боб. Сиз ёлғиз эмассиз

Шахсий постскриптум

10-БОБ

ЯҲУДИЙ ЭЪТИРОЗЛАРИНИНГ САБАБЛАРИ

Асрлар давомида яҳудий дин пешволари Ишаё пайғамбар китобининг 53-боби Исога тегишлими йўқми деб бош қотириб келишди. Алал оқибат, Янги Аҳдни ҳатто юзаки ўқиш давомида ҳам, Исога имон келтирган илк яҳудийлар ҳам бу парчага тез-тез иқтибос келтиришганини кўрсатади. Филип ва Эфиопия амалдорининг учрашувидан тортиб, Бутруснинг ваъзигача, илк Масиҳий яҳудийлар Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобининг матнини ўзларининг эътиқодлари учун асос деб билишганига асло шубҳа йўқ.

Китобнинг бошида айтиб ўтилганидек, яҳудий жамиятида, агар яҳудий бўлиб туғилган киши Исони ўзининг Масиҳи сифатида қабул қилса, у аслида «масиҳийлик»ни қабул қилган бўлади. Гарчи унинг баъзи жиҳатлари тўғри бўлса-да, биз бу фикрга қарши чиқишга ҳаракат қиламиз. Исо ҳақиқатан ҳам яҳудий Масиҳми деган масаланинг моҳиятини диққат билан кўриб чиқиш керак. Агар Исо ҳақиқатан ҳам Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобидаги башоратларни бажарган бўлса, демак, уни Масиҳ деб ҳисоблашимиз керак.

Биз дуч келаётган муаммо ва биз ҳис қилаётган кескинлик «масиҳийлик» ва яҳудий жамияти ўртасидаги аниқ тафовутдан келиб чиқади. Бу – ҳам илоҳий, ҳам ижтимоий тубсизлик туфайли, бу жамоалар вакиллари ўртасидаги ҳар қандай муҳокамада ҳар қандай объективлик жуда тез йўқолади. Афсуски, яҳудий халқи жуда узоқ вақт давомида «Исо номи ила» таъқиб қилиб келинмоқда ва бу, муаммони янада мураккаблаштирмоқда.

Аслини олганда, асосий эътироз ҳам Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобида ёзилганларни Исо бажарганидир. Менимча, ҳеч кимда ушбу матннинг сўзларига ёки Янги Аҳднинг ҳақиқийлигига шубҳа қилиш учун етарли асослар йўқ. Аммо жарлик жуда кенг бўлгани учун, бегоналашишни эса рад қилиб бўлмайдигандек туюлгани учун, одам яҳудий бўлган ҳолда Исога ишониши мумкинлигини тасаввур қилишнинг деярли имкони йўқ.

Шунга қарамай, бугунги кунда ўн минглаб яҳудийлар Исога имон келтиришган. Кўпинча уларни Масиҳий яҳудийлар деб аташади, улар АҚШда ҳам, Исроилда ҳам, яҳудий жамияти мавжуд бўлган деярли барча мамлакатларда яшайдилар. Умуман олганда, Исога имон келтирган яҳудийлар яҳудийларнинг урф-одатларига риоя қилишади, яҳудий байрамларини нишонлашади ва ўзларини қатъият билан яҳудий жамияти ҳамда замонавий Исроил давлати билан тенглаштиришади. Масиҳий яҳудийлар ва дунёвий яҳудийлар жамоалари ўртасидаги асосий фарқ шундаки, Масиҳий яҳудийлар Исони Масиҳ деб билишади.

Асрлар давомида яҳудий донишмандлари Исо Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобидаги башоратларни бажарувчиси эмаслигини исботлаш учун бир қанча далилларни ишлаб чиқдилар. Уларни чуқур ўрганиш бизнинг вазифамиз эмас, чунки уларнинг кўплари техник, илоҳий ва баъзида у ёки бу ивритча иборалар қандай талқин қилинишига боғлиқ.

Яҳудий халқини чуқур севган мажусий-масиҳий Давид Л.Купер томонидан яратилган ажойиб «талқин қилишнинг олтин қоидаси» бор: «Агар Муқаддас Битикнинг тўғридан-тўғри мантиқий маъноси бўлса, бошқа маъно изламанг». Иврит тили ва Муқаддас Битикларни, шу жумладан, Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобини тадқиқ этувчи олим, у Масиҳга оид башорат бўйича бир нечта китобларнинг муаллифи ҳам.

Келинг, Исо яҳудий Масиҳи бўла олмаслигини кўрсатадиган баъзи далилларни кўриб чиқайлик, кейин эса уларга Масиҳга оид нуқтаи назардан қарайлик.

БИТТА МАСИҲМИ ЁКИ ИККИТАМИ?

Эътироз

Яҳудийликнинг анъанавий оқимлари фақат битта Масиҳ борлигини ўргатади. Бундан ташқари, ундан камроқ тарқалган тушунча ҳам бор – иккита Масиҳ ҳақида: биринчиси, Гўг ва Магўг билан бўладиган сўнгги урушда ҳалок бўладигани, иккинчиси эса Довуд тахтида ҳукмронлик қиладигани. Аммо устунлик қилувчи таълимот шундан иборатки, Довуднинг ўғли Масиҳ охирзамонда келади ва бир қанча вазифаларни бажаради, яъни:

ўликларни тирилтиради;
Исроил душманлари устидан ғалаба қозонади;
Исроил пойтахти Қуддусда шоҳдек ҳукмронлик қилади;
урушга чек қўяди ва ер юзини тинчликка тўлдиради.

Бу муҳим далиллар бўлиб, уларга асосан яҳудий жамияти Исо бу вазифаларни бажармагани учун У Масиҳ бўла олмайди, деб ҳисоблайди.

Жавоб

Яҳудий Битикларида сиз Масиҳнинг иккита аксини, иккита сиймосини топишингиз мумкин. Аввало, бу куч ва адолатда ҳукмронлик қилаётган ғолиб Масиҳнинг сиймосидир. Яна бир бошқа сиймоси – бу инсоният гуноҳлари учун жон бераётган мўмин ва камтар Масиҳ. Азобланаётган Масиҳ ғояси яҳудий анъаналарига бегона эмас. Ўтмишдаги ва ҳозирги кундаги кўпчилик яҳудий мутафаккир ва ёзувчилари шундай фикрда.

Гарчи Масиҳнинг вазифаси анъанавий равишда Худо Шоҳлигини тиклаш деб ҳисобланса-да, яҳудийларнинг тафаккурида азоб чекаётган Масиҳ учун ҳам жой бор. Масиҳнинг камтарлик билан келиши ва яҳудий халқининг гуноҳлари учун азоб чекишига ишонишнинг асоси биз таҳлил қилаётган боб – Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобидир. Келинг, асл манбаларга мурожаат қилайлик:

“У эса бизнинг гуноҳларимизни деб ярадор бўлди,

Бизнинг айбларимиз туфайли эзилди.

Бизга тинчлик келтирадиган жазо Унга тушди,

Унинг яралари бизга шифо берди” (Ишаё 53:5).

“Қуддусни севадиган, Довуднинг ўғли, Масиҳ... Илёс унга тегиниб, шундай дейди: «Сен қийноқ ва азобларга дучор бўлишинг керак, улар орқали Яратган сени Исроилнинг гуноҳлари учун жазолайди», - ва худди шундай ёзилган ҳам: «...У эса бизнинг гуноҳларимизни деб ярадор бўлди, бизнинг айбларимиз туфайли эзилди.»” (Мидраш Конен);

“Агар Муқаддас Парвардигор бу дунёга шифо беришни истаса, У битта руҳонийни қолганлари ичида шикастлайди ва унинг учун қолган ҳаммасини даволайди. Буни қаердан биламиз? Шундай дейилгани учун (Ишаё 53:5): «...У эса бизнинг гуноҳларимизни деб ярадор бўлди, бизнинг айбларимиз туфайли эзилди.»” (Зоҳap, Саҳрода, Пинхас 218-а банди);

“Эгамиз Ўз қулини эзишни, азоблашни маъқул кўрди.

Шундай бўлса ҳам, Эгамизнинг қули Ўз наслини кўради,

Узоқ умр кечиради,

Чунки У Ўзини гуноҳ учун назр қилди.

У орқали Эгамизнинг хоҳиши бажо бўлади” (Ишаё 53:10).

“Эгам айтар: Мана менинг қулим яшнайди,

У кўтарилиб, юксалади,

Ғоят баландга кўтарилади.” (Ишаё 52:13);

Масиҳ Одам Ато ва Довуднинг гуноҳларини ювиш учун шу боб ёнида: «Мана Менинг Қулим» (Ишаё 52:13) деб ёзилганидек, Ўз жонини айб қурбонлиги қилади (Ишаё 53:10) (Мидраш Асерет Мемрот);

Бизнинг гуноҳларимиз учун ўладиган Масиҳ ҳақида айтилган бошқа парчалар ҳам бор, масалан:

«Мен Довуд авлодига, Қуддус аҳолисига меҳр-шафқат ва ибодат руҳини ёғдираман. Улар Менга – ўзлари найза санчганга қарашади. Ёлғиз фарзандга аза тутгандай, аза тутишади. Тўнғич фарзанд учун мотам тутгандай мотам тутишади» (Закариё 12:10).

Масиҳнинг келиши билан боғлиқ қиладиган танловимиз жуда оддий. Биз Шоҳ бўлиб келадиган битта Масиҳга ишонишимиз мумкин – бу Масиҳнинг азоблари ҳақидаги башоратларни бутунлай рад этадиган анъанавий яҳудий қарашлари. Икки хил Масиҳ борлигига ишонишимиз мумкин: ўлиш учун келадиган ва ҳукмронлик қилиш учун келадиган (Юсуф ўғли Масиҳ ва Довуд ўғли Масиҳ) – анъанавий яҳудийликда бу озчилик томонидан қабул қилинган фикр.

Учинчи нуқтаи назар – бу Масиҳий яҳудийлар ва масиҳийларнинг ягона Масиҳ борлигига ишонишлари ва яҳудийларнинг Муқаддас Битикларидаги башоратлар Унинг икки хил келишига ва Унинг икки хил ролига ишора қилади: инсоният гуноҳлари учун ўлимни қабул қилган Масиҳ, ва Масиҳий шоҳликда Шоҳ сифатида ҳукмронлик қилаётган Масиҳ. Биз Исо Масиҳ биринчи бўлиб мўмин Қул бўлиб келганига – гуноҳларимиз эвазига ўлишга (ва Ишаё пайғамбар башорат қилганидек, ўлимдан кейин тирилиши ва Хушхабар муаллифлари томонидан тасдиқланган) ва яна қайтиб келишига – Шоҳ сифатида ҳукмронлик қилишига ишонамиз.

Замонавий эътирозлар

Бугунги кунда Ишаё пайғамбар китоби 53-бобини талқин қилишга қарши эътирозлар турли-тумандир. Улар ҳайвонларни қурбон қилиш концепциясидан нафратланишни ва гуноҳларимизни кечириш учун Худо Ўғлининг ўлими нимага кераклигини тушунмасликни ҳам ўз ичига олади. Кўриниб турибдики, Ишаё пайғамбар китобининг 53-боби кўпчилик замонавий одамлар, ҳам яҳудийлар, ҳам мажусийлар учун тўсиқдир.

Янада чуқурроқ даражада, Худо муқаддас ва инсоният Унинг меъёрларига жавоб бера олмаслиги ҳақидаги ғоя бизнинг ўзимизга бўлган оптимистик қарашимизга зиддир. Қолаверса, Худо адолатли бўлгани учун гуноҳ ва гуноҳкорларга жазо бергани учун умуман «яхши» Худонинг сиймосига тўғри келмайди.

Бундан ташқари, XXI асрда яшаётган кўпчилигимиз барча ғайритабиий нарсаларга нисбатан нотўғри муносабатдамиз. Биз иррационал, ғайритабиий ёки эскича ва архаик бўлиб кўринадиган ҳар қандай нарсани очиқчасига рад этамиз, кўпчилигимиз Муқаддас Китоб таълимотини ҳудди шундай деб ҳисоблаймиз.

Жавоб

Биз рационалистлар сифатида тарбияланганмиз, лекин рационализм қанчалик асосли эканлигини холисона баҳолаш имконига эга эмасмиз. Одамзоднинг яхши эканлигига йўғрилган инсонпарварлик руҳида тарбияланган кўпчилигимиз бунга жиддий шубҳа қиламиз. Биз дунёга бўлган қарашларимиз қайсидир маънода нотўғри эканлигини ҳис қилаяпмиз, лекин айнан нима эканлигини ва уни қандай тузатиш кераклигини билмаймиз.

Эҳтимол, баъзи бидъатларимизни четга суриб, биз билан гаплашадиган Худонинг мавжудлигига юрак ва онгимизни очиш вақти келгандир. Унда биз тушунишимиз зарур бўлган муҳим бир нарса бор. Эҳтимол, биз фикр юритишга ўргатилган усулдан бир оз орқага чекиниб, ғайритабиий нарсаларни инкор этадиган қарашларимизни қайта кўриб чиқишимиз керакдир. Бизнинг ҳаётий тамойилларимиз ҳақиқатдан ҳам асослими ва айнан шу тўғрими? Келинг, азалдан қалб гўзаллиги, олижаноблиги ва инсонийлик манбаи бўлган маънавият ва эътиқодга янгича назар билан қарашга ҳаракат қилиб кўрамиз.

ИСРОИЛ ХАЛҚИ ИШАЁ ПАЙҒАМБАР КИТОБИНИНГ 53-БОБИДАГИ БАШОРАТИНИНГ АМАЛГА ОШИШИМИ?

Эътироз

Иудаизм Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобидаги башоратлар мажусий халқларнинг гуноҳларини ўз бўйнига олган Исроил халқининг азоб-уқубатларида ва омон қолишида амалга ошганини ўргатади. Ўрта асрларда Талмуднинг етакчи шарҳловчиси Раши, шунингдек, бошқа донишмандлар бу концепцияни ўрта асрларда, яҳудийлар Исога ишонмаганликлари учун қувилган ва таъқибга учраган пайтда ишлаб чиқдилар. Бу қувғинлар тарихнинг фалокатлари бўлиб, улар Худо бизнинг ҳаётимиз учун мўлжалланган ҳақиқатни акс эттирмайди, лекин улар нима учун бизнинг буюк раввинларимиз Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобини шу тарзда талқин этишга қарор қилишганини тушунтириб берадилар.

Жавоб

Гарчи биз бу талқиннинг сабабларини тушунсак ҳам, бу Ишаё пайғамбар китобининг 53-боби матнидаги аниқ таълимотга мутлақо мос келмайди. Ишаёнинг башорати Масиҳ томонидан бажарилиши керак бўлган, аммо Исроил халқига тегишли бўлмаган баъзи сабаблар қуйидагилар:

1. Исроил Ишаё китобида тасвирланган шахс каби бегуноҳ жабрдийда эмас.

Ишаё пайғамбар китобининг олдинги бобларида, хусусан 1 ва 5 бобларда айтилганидек, Исроил гуноҳкор халқ бўлган;

2. Исроил Ишаё китобида тасвирланган шахс каби жимгина азоб чекувчи эмас.

Яҳудий халқи ҳеч қачон индамай азоб чекувчи бўлмаганлигини исботловчи кўплаб ажойиб далиллар мавжуд. Холокост Исроилнинг норозилик изтироблари тасвири сифатида ишлатилса ҳам, яҳудийларнинг ўша пайтда ҳам яхши ташкил этилган қаршилик ҳаракати бўлганлигини ва улар фақат «яҳудий масаласининг якуний ечими»нинг даҳшатли ҳақиқатини тушуниб етмагунларича жимгина азоб чекишганини ишончли тарзда исботлаш мумкин;

3. Ишаёда тасвирланган шахсдан фарқли ўлароқ, Исроил ҳеч қачон ўлмаган.

Шубҳасиз, Исроил ҳеч қачон ўлмаган. Халқимиз асрлар давомида ўзига хос миллий борлигини сақлаб келган. Айтиш мумкинки, Исроил халқи Холокост пайтида маълум маънода «ўлган» ва шунинг учун Ишаё 53:10-12 оятлардаги тирилиш парчаси замонавий Исроил давлатининг қайта туғилишига ишора қилади. Лекин бу нуқтаи назари бўйича баҳслашиш жуда қийин, чунки бу ҳолда бутун парча аллегорик ёки рамзий маънода талқин қилиниши керак, матн тили эса бундай талқинга йўл қўймайди;

4. Матн бутун бир халқнинг эмас, балки бир кишининг азоблари ҳақида гапиради.

Бу контекстдан кўриниб турибди. Ишаё пайғамбарнинг сўзларини одамларнинг азоблари тасвирини кўриш учун жуда киноя билан талқин қилиш керак. Бундан ташқари, раввинлар анъанасида қутқарувчи азоб-уқубатлар мавзуси, айниқса, «Юсуфнинг ўғли Масиҳ» деб номланган шахс билан азобланишнинг анъанавий алоқасига қаратилган;

5. Исроил халқи – у учун азоб чекаётган Қулдир.

Менимча, Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобини Исроил халқига тегишли башорат сифатида талқин қилишга қарши энг кучли далил ушбу бобнинг 8-оятида топилган. Азоб-уқубатларида “Тириклар юртидан У улоқтирилди, Халқимизнинг гуноҳи туфайли Унга зарба тушди” деб, пайғамбар бу оятда Ўша Зотни тасвирлайди. Иврит тилидан «тириклар юртидан... улоқтирилди» деб таржима қилинган сўзлар ўлимни англатади. Агар сўзма-сўз талқин қилинса, бу матнда аниқ Худонинг халқи, яъни яҳудий халқининг жиноятлари учун ўлган одам ҳақида гапирилган.

Шундай экан, «Қандай қилиб Исроилни Исроил учун қатл қилиш мумкин?» деб сўраш адолатдан бўлар эди. Бунинг имкони йўқ. Исроил таърифга кўра халқ сифатида, Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобининг субъекти бўла олмайди.

Ишаё пайғамбар китобининг 53-бобига яҳудийларнинг анъанавий талқини бутун Исроил халқига тегишли башорат сифатида аниқ эмаслигини ишончли тарзда кўрсатиш учун бошқа кўплаб далилларни келтириш мумкин. Бу талқин тарих, маданият ва сиёсат маҳсули бўлиши мумкин, лекин ҳеч қандай ҳолатда матннинг ўзига боғлиқ эмас.

Книга на Узбекском языке: - Исаия 53 комментарии (Митч Глейзер)

Возможно, настало время обратиться к источникам и переосмыслить заново систему взаимоотношении с Творцом? Книга Исайя 53 комментарии поможет вам в странствовании по вопросам и ответам и раскроет по-новому главу из Танаха, которая может изменить всю вашу жизнь!

«Исайя 53. Комментарии» представляет сюжет Танаха понятным и простым языком, на практике поясняя как установить контакт с Богом. Эта книга предоставляет удивительный ключ, открывающий перед нами безграничные возможности личных взаимосвязей с Творцом.