Филип Янси. НЕГА? - (2–қисм) Ўзбек тилида
NEGA? (Philip Yansi) O‘zbek tilida Audiokitob
Ҳар доим жавобсиз қолаётган савол
Мундарижа
1–қисм: Худо қаерда, ўзи?
Савол қайтмоқда
Ғамгин Мавлуд байрами
2–қисм: «Билишни хоҳлайман: Нега!»
Аввал силкинишлар, кейин тўлқин
Фожиа билан юзма–юз
Нега?
Бизнинг ягона умидимиз
Диққатнинг чалғиши
«Ёрдамчиларни изла»
Зиён қилиб қўйма
3–қисм: Худо ухлаб қолганда
«Бундай шафқатсизлик қаердан келди?»
Кўр ва кемшик дунё
Ёрдам сўраб қилинган нолалар
Қўшнилар
Умид учқуни
Эзгуликка элтувчи азоб
Ўсиш учун макон
4–қисм: Ёвузликни даволай туриб
Қайғу шаҳри
Ўт ўчириш қисмида
Синовдан ўтган ва мустаҳкамланган эътиқод
Узилган ҳаёт
Икки универсалия
Қийин саволлар
Ўлим, кеккаяверма
5–қисм: Уч буюк синов
Миннатдорчиликлар
Диққатнинг чалғиши
Балки, Муқаддас Китоб «Нима учун?» деган саволга жавоб беришдан қочишида қандайдир яширин наф бордир. Жавобни билиш эътиборни азоб чекаётган одамдан азобларга сабаб бўлган ҳолатларга қаратади, бу эса муҳтож бўлган кишига унчалик фойда келтирмайди. Мисол учун, Исонинг шогирдлари кўр туғилган одам ҳақида: «...кимнинг гуноҳи...<…>…сабабчи бўлди? Ўзиникими ёки ота–онасиникими?» – деб савол беришди. Ҳар қандай вариантни танлаш кўрларга раҳм–шафқатни уйғотмайди. Шогирдлар, эҳтимол, ўзларининг ахлоқий устунлигидан завқланиб, тилларини югуртириб, бечора айбига ярашасини олганига ишонч билан кетишган бўлар эди. Бунинг ўрнига, Исо азобларга жазо тарақасида қараш назарияларини рад этди (худди Худо уларни Аюбнинг художўй дўстларига қўрқинчли нигоҳ билан қараганидек) ва диққатини кўрликнинг ўзига қаратди.
Катта фалокатдан сўнг, биз ҳиссий равишда сабабларга эътибор қаратамиз. «Челленжер» космик кемасининг портлашига ростдан ҳам зичлама халқанинг нуқсони сабаб бўлганми? ФҚБ (федерал қидирув бюроси) 2001 йил 11 сентябрдаги терактларни ёки Бостон марафонидаги портлашнинг олдини олиши мумкинмиди? Тўлқинларни кесувчи баланд тўсиқ Тохокуга ёрдам бера олармиди? Қандай руҳий ҳолат Адам Лэнзни «Сэнди–Хук» мактабига ҳужум қилишга ундади? Бундай ёндашув келажакдаги фожиаларнинг олдини олиш нуқтаи назаридан қимматли бўлса–да, жабрланганларнинг ўзига унчалик фойда келтирмайди. Фукусима атом электр станцияси яқинидаги уйлардан эвакуация қилинишга мажбур бўлган японларни эсладим. Энди улар муқаррар соғлиқ муаммоларидан қўрқиб, вақтинчалик яшаш жойларида қувғинда яшайдилар. Ҳа, олимлар ва муҳандислар айнан қайси конструктив камчиликлар реакторнинг ҳалокатига сабаб бўлганини ўрганиб чиқишлари керак, аммо улар бу билан шуғуллангунларича, жабр кўраётганлар нима қилади?
Янги Аҳддаги азоб–уқубат ҳақида гапирадиган деярли ҳар бир парча диққатни сабабдан реакцияга ўтказади. Гарчи биз коинотимизнинг жуда кўп ёвузлик ва азобларга йўл қўйиб берадиган умумий мақсадини тушуна олмасак ҳам («нима учун?» деган савол), аммо бизнинг муносабатимиз иккита муҳим жиҳатни акс эттириши мумкин. Биринчидан, биз азоб–уқубатларнинг ўртасида ҳаётнинг маъноси ва қийматини топа оламиз. Иккинчидан, биз муҳтожларга ҳақиқий амалий ёрдам бера оламиз.
Клайв Льюис ўзининг «Оғриқ» китобида шундай деб таъкидлайди: «Худо роҳатларимиз ўртасида бизга шивирлайди, виждонимизга овоз чиқариб гапиради, лекин У бизнинг дардларимизда қичқиради – бу, қулоғи битган дунё эшитиши учун Унинг мегафонидир». Мен Льюис билан баҳслашишни ўзимга эп кўрмайман, лекин барибир бу сиймо менда ноқулайлик ҳиссини уйғотади. Майдон четида турган футбол мураббийининг ўйинчиларга бақириши эсга тушади ва баъзи китобхонлар шундай метафорадан хулоса қилишлари мумкин – Худо бизнинг эътиборимизни жалб қилиш учун азобларни тарқатади. Менимча, Льюис бундай фикрни назарда тутмаган ва шунинг учун мен мегафон сиймосини эшитиш аппаратига ўзгартирган бўлардим. Азоб–уқубатлар келар экан, улар биз жабрланувчиларга овозини баландлатиш ва биз эътиборсиз қолдирадиган муҳим хабарларни тинглаш имкониятини беради.
Албатта, мен ўзимда оғриқнинг бундай кучайтирувчи таъсирини бошдан кечирганман. 2007 йилги автоҳалокатда бўйнимнинг синиши мени никоҳимни, эътиқодимни ва қолган умрим учун режаларимни қайта кўриб чиқишга мажбур қилди. Мен умуртқа замбилига камар билан боғланган ҳолда бош артериям шикастланган ёки йўқлиги ҳақидаги хабарни эшитишни кутиб ётарканман (шифокорнинг айтишича, у ҳолда менинг умрим бир неча дақиқадан кўп бўлмайди), фақатгина ўйлаб кўришга арзийдиган атиги учта савол ҳақида ўйлай олардим: «Мен кимни севаман? Ҳаётимни нима қилиб қўйдим? Кейинги воқеаларга тайёрманми?» Албатта, илгари бу саволларни ўйлаб, ҳаётимни тарозида тортиб кўриш учун ҳеч ким менга ҳалал бермаган, лекин энг муҳим нарсага эътибор қаратишим учун жароҳатли бахтсиз ҳодиса керак бўлди.
Немис шоири Райнер Мария Рильке шундай деган эди: «Агар биз ўз билимимиз чегарасидан узоқроқ нарсани кўра олганимизда эди... у ҳолда биз қувончимиздан кўра қайғуларимизга кўпроқ ишонган бўлардик. Ахир, бу лаҳзаларда бизга қандайдир янги, нотаниш нарсалар сингиб кетади... ичимиздаги ҳамма нарса сусаяди, сукунат туғилади ва янгиси... бу сукунат орасида туриб, жим қолади».
Цунамидан кейин Япония ёшлари орасида Рилке айтган ўзгаришларга ўхшаш ўзгаришлар юз берди. Йиллар давомида ота–оналар иқтисодий турғунликнинг Япониянинг «йўқолган ўн йилликлар»даги эрка ёшларига таъсиридан норози бўлиб қўлларини буришди. Ушбу нотинч авлодни тасвирлаш учун япон социологлари атамаларнинг бутун каталогини туздилар: онгли равишда, мансаб фаолияти нуқтаи назаридан мураккаб бўлмаган, истиқболсиз касбларни танлайдиган фритерлар; ўзларини жамиятдан ажратадиган хикикомори (уларнинг баъзилари ётоқхонадан чиқишга ҳам журъат этмайдилар); энг янги электрон гажетларни сотиб олиш ва энг янги урфда кийиниш учун ота–онасининг бошига чиқиб олиб, уларнинг уй–жойи ва овқатидан мамнун бўладиган паразитлар. Ҳаммани ҳайратда қолдиргани, зилзила ва цунамидан кейин бу инерт ёшлар қиш уйқусидан уйғонгандек бўлди. Улар ихтиёрий равишда бошпаналарда ва озиқ–овқат тарқатиш марказларида ишлаш учун кўнгиллилар сафига ёзилишди, жабрланганларга ёрдам бериш учун пул хайрия қилишди ва эвакуация қилинганларни оилалари билан бирлаштириш ва ҳукуматни атом электр станциясидаги ҳалокат билан боғлиқ масалаларни хабар қилишда очиқроқ бўлишга ундаш учун ижтимоий тармоқдан фойдаланиш қобилиятларини ишлатишди. Қолаверса, улар ядровий реакторларнинг йўқотилиш ўрнини қоплаш учун электр энергиясини тежаш бўйича ҳукумат кампаниясини бошқариб, бошқаларга ўрнак бўлишди.
Тўртта турли нацистлар концлагерига тушиб омон қолган Виктор Франкл кейинчалик ўзининг психотерапия мактабига асос солди. У биз учун энг кучли рағбатлантирувчи куч бу ҳаётнинг маъносини излаш деган хулосага келди. Франклнинг сўзларига кўра, бундай маънони топишнинг асосий усулларидан бири бу муқаррар азобларга жавоб беришдир. «Умидсизлик – маъносиз азоб», деб ёзади у. «Инсондан ҳамма нарсани тортиб олиш мумкин, фақат битта нарса – унинг сўнгги эркинлиги: ҳар қандай ҳолатда ҳам, унинг содир бўлаётган нарсага муносабатини танлаш эркинлигидан ташқари».
Япония халқи бизга табиий офатга жавоб бериш намунасини тақдим этди. Оммавий ахборот воситалари камтарлик ва сабр–тоқатни, ҳақиқатан ҳам япон халқига хос бўлган сабр–бардошни тараннум этишди ва улар бунга тўла муносиб. Кўп ҳолларда фалокатдан кейин бошланадиган кафандуздлик (мародёрлик)дан фарқли ўлароқ, японлар ихтиёрий равишда деярли 100 миллион доллар эквивалентидаги нақд пул ва қимматбаҳо нарсаларни қайтариб беришди. Цунамидан кейинги ҳафталарда минглаб эвакуация қилинганлар спорт заллари ва гавжум вестибюлларда ухлаб, бир шиша сув ва бир пиёла гуруч олиш учун соатлаб навбатда туришди. Мен зилзиладан бир йил ўтиб борганимда, чорак миллион японлар ҳали ҳам қурилиш майдончаларида учрайдиган тўртга ўн икки метрли тиркамаларда, вақтинчалик уйларда яшашарди. Уларнинг муносабати Янги Орлеандаги «Катрина» тўфони ортидан келган норозилик ва қонунсизликдан кескин фарқ қилар эди.
Афсуски, Япония табиий офатларни бартараф этиш бўйича катта тажрибага эга: 1923 йилда Канто зилзиласи 140 минг кишининг ҳаётига зомин бўлди; 1995 йили Кобе зилзиласида 6400 киши ҳалок бўлди ва 100 миллиард доллар моддий зарар келтирди. Аммо энг муҳими, уч миллионта ўлим олиб келган ва кўплаб шаҳарларни вайронага айлантирган Иккинчи Жаҳон уруши кулидан бу халқ қайта кўтарилди, радиоактив нурланишнинг доимий лаънати ҳақида гапирмаса ҳам бўлади.
Книга на Узбекском языке: - Почему? (Филип Янси)
Где Бог, когда я страдаю? Этот вопрос звучит безмолвным рефреном каждый раз, когда случается беда – неважно, с одним человеком или целыми нациями. Стоит произойти природному катаклизму, эпидемии, войне или очередному теракту – и сразу же сотни людей взывают к небесам: «Доколе, Господи?!» Если мы не можем доверить Богу безопасность наших детей или защиту близких от мучительной смерти, то в чем вообще можно Ему доверять? Почти 25 лет назад Филип Янси написал нашумевшую книгу, где попытался изложить свой взгляд на эту извечную проблему. Сегодня события на трех континентах, которые лихорадят человечество, заставляют его снова взяться за перо. C характерной для автора прямотой и честностью книга обращается к тем, кто несет тяжкое бремя страданий, чья вера пошатнулась от перенесенной боли, кто испытал разочарование в Боге и людях, но все равно пытается найти смысл в том, что происходит вокруг, и разобраться в этом ВОПРОСЕ, КОТОРЫЙ ОСТАЕТСЯ ВСЕГДА.
