Филип Янси. НЕГА? - (3–қисм) Ўзбек тилида
NEGA? (Philip Yansi) O‘zbek tilida Audiokitob
Ҳар доим жавобсиз қолаётган савол
Мундарижа
1–қисм: Худо қаерда, ўзи?
Савол қайтмоқда
Ғамгин Мавлуд байрами
2–қисм: «Билишни хоҳлайман: Нега!»
Аввал силкинишлар, кейин тўлқин
Фожиа билан юзма–юз
Нега?
Бизнинг ягона умидимиз
Диққатнинг чалғиши
«Ёрдамчиларни изла»
Зиён қилиб қўйма
3–қисм: Худо ухлаб қолганда
«Бундай шафқатсизлик қаердан келди?»
Кўр ва кемшик дунё
Ёрдам сўраб қилинган нолалар
Қўшнилар
Умид учқуни
Эзгуликка элтувчи азоб
Ўсиш учун макон
4–қисм: Ёвузликни даволай туриб
Қайғу шаҳри
Ўт ўчириш қисмида
Синовдан ўтган ва мустаҳкамланган эътиқод
Узилган ҳаёт
Икки универсалия
Қийин саволлар
Ўлим, кеккаяверма
5–қисм: Уч буюк синов
Миннатдорчиликлар
Ўсиш учун макон
Даллас Уилларднинг сўнгги китобларидан бири «Илоҳий фитна»да қуйидаги сўзлар тушунтиришда яширинган: «Худонинг кенг оламида бизнинг тақдиримиз йўлида биз билан тузатиб бўлмайдиган ҳеч нарса содир бўлмайди – ва бўлиши ҳам мумкин эмас».
Шахсан мен учун бу ибора Римликларга мактубнинг саккизинчи бобида баён этилган умумбашарий тарихнинг буюк схемасини умумлаштиради. «Ким бизни Масиҳнинг меҳр–муҳаббатидан ажрата олади?» – риторик тарзда сўрайди Павлус ва қувғинга учраган миссионер сифатида бошидан ўтган синовларни санаб ўтади: «Азоб–уқубатми, изтиробми, қувғинми, очликми, яланғочликми, хавф–хатарми ёки қиличми?» Йўқ, чунки «Худони яхши кўрганларга ҳамма нарса яхшилик бўлиб хизмат қилади, чунки Худо уларни Ўзининг мақсадига кўра даъват этди». Ва «Ўз Ўғлини аямай, ҳаммамиз учун Уни фидо қилган бўлса, Унга қўшиб қолган ҳамма нарсани ҳам бизга ато қилмасмикан?!»
Бутун Муқаддас Китоб – тузалиш ва қутқарилиш ҳикоясидир: Одам Ато ўзининг қотил ўғли Қобил билан иккинчи имкониятга эга бўлиши ҳақида; қўпол хатолари ва ёлғонларига қарамай Иброҳим ва Ёқуб кабиларга ато этилган неъматлар ҳақида; зиндон ва ёлғон айбловлардан кейин Юсуф ва Дониёрнинг ғалабалари; ўжар Мусо, шаҳватпараст Довуд ва йиғлоқи Еремиё ҳақида; Исонинг аждодлари рўйхатида Матто эслатиб ўтган қотиллар, зинокорлар ва ёвуз шоҳларнинг ранг–баранг гуруҳи ҳақида; бошқалар учун жонини фидо қилган Исонинг Ўзи ҳақида. Роман ёзувчиси Мэрилин Робинсон айтганидек: «Муқаддас Китоб ҳикоясида Нуҳ ва унинг оиласи бўладими, Исроил халқи ёки Масиҳ томонидан қутқарилганлар бўладими – Буюк қутқарилиш мавзуси қайта–қайта такрорланади. Албатта, йўқотиб бўлмайдиган даражада қимматли қолдиқ борки, унда у ёки бу тарзда бутун инсоният нажот топади ва бу фикр ҳамиша улкан, марҳаматли умид бахш этган».
«Биз билан ўнгланмайдиган ҳеч нарса бўлмайди» – Мен бу сўзларнинг тасдиғини ҳатто урушдан вайрон бўлган Сараевода ҳам кўрдим. Мен қирқ иккита артиллерия снарядидан зарар кўрган монастирда яшадим, лекин Маркович ота ва унинг бошқа роҳиблари томонидан меҳр билан тикланди. Масиҳийларнинг кўпчилиги шаҳарни мусулмонларга қолдириб қочиб кетган бўлса–да, францисканлар ордени Сараевони тарк этмади. Улар камбағалларга озиқ–овқат тарқатишди, уйсизларга ёрдам беришди ва тинчликни сақлаш учун нозик вазиятни бошқардилар. Мен монастирда ўтказган биринчи кечада яҳудийлар (Сараевода бир неча юз киши қолган) ва мусулмонлар иштирокида Авлиё Франциск шарафига ўтказилган концерт ва кўп конфессияли йиғилишда қатнашдим. Охир оқибат, у тўғридан–тўғри душманнинг жанг чизиғидан ўтиб салиб юришларини тўхтатишга уриниб, сарацинлар билан юзма–юз келган.
Эртаси куни кечқурун мен Эллигинчилар жамоатида нутқ сўзладим. Жамоат чўпони менга у Худодан чуқур кўнгли қолган қалбнинг қоронғу кечаси ҳақида гапириб берди. Қамал ва бомбардимон пайтида унга саратон касаллиги ташхиси қўйилди ва кўп ўтмай унинг хотини фарзанд кўради – бола мия фалажи билан туғилади. Бу жамоат чўпони ҳам қамал қилинган шаҳарда қолишга қарор қилди. Унинг жамоати ўсишда давом этарди, чунки ҳеч ким қаерга мурожаат қилишни билмас эди. «Худо йўқдек бўлиб туюлганда, Унинг иштирокини исботлаш айнан бизга юкланади», – деди жамоат чўпони менга. Бу дунё, Иммануил, Худо биз билан, деган ҳақиқатни, асосан фақат Унинг издошлари туфайли билиб олади.
Табиий рефлексга бўйсунган ҳолда, биз азоблардан қочишга ҳаракат қиламиз. Бироқ, қайсидир бир пайт биз улардан чиқиб кетишнинг осон йўли бўлмайдиган – Виктор Франкл концлагерда ёки Сараеводаги қамал пайтида бошдан кечирган каби «муқаррар азоб» билан – қийинчиликка дуч келамиз. Исонинг Ўзи бундан халос бўлмаганидек, Масиҳнинг издошлари ҳам ёвузлик ва ўлим фожиаларидан халос бўлишмаган. Шу билан бирга, синовлар биз билмаган жасорат, севги ва раҳм–шафқатнинг яширин захираларини уйғотиб, иноятнинг ишлаши учун замин яратиши мумкин.
Жон Ортберг бир вақтлар руҳий шаклланиш жараёни бўйича тадқиқотлар олиб боришга ёрдам берган. Минглаб одамлар билан суҳбат ўтказилди, уларга: «Ҳаётингизнинг қайси даврида руҳан энг кўп ўсгансиз ва бу ўсишга нима ёрдам берди?» – деган савол берилган. Асосий ёрдамчи омилни аниқлаб, Ортберг ҳайратда қолди. Маълум бўлишича, бу – жамоат чўпонларига оид таълим эмас, кичик гуруҳлардаги мулоқотлар эмас, ибодат хизматлари ва диний китоблар эмас, балки азоблардир. Одамларнинг айтишича, йўқотиш, азоб ва инқироз даврида бошқа вақтга қараганда кўпроқ ўсишган. Биз азобларнинг яширин қийматини фақат азобнинг ўзи орқали билиб оламиз – Худонинг биз учун асл ёки мукаммал режасининг бир қисми сифатида эмас, балки синовлар ўртасида содир бўлаётган фойдали ўзгариш сифатида.
Маст ҳайдовчининг айби билан автоҳалокатда эри ва икки ёшли қизини йўқотган ёзувчи Пола Д’Арси – «Катрина» бўрони каби йирик офатлардан омон қолганлар учун психологик реабилитация гуруҳларини олиб боради. «Мен ҳаётнинг иккита даражаси борлигини англадим, – дейди у ўз қайғуси ҳақида ўйлаб. – Бири сизнинг ҳаётингизнинг кичик бир ҳикояси, иккинчиси эса – биз билан содир бўлиши мумкин бўлган ҳар қандай нарсадан ташқари кучга эга бўлиш учун қалбларимизни уйғотишга ёрдам беришга ҳаракат қилаётган Худо Руҳининг ҳаракати. Қайғу – мен бу кучни топган эшик бўлди. Шундай ёш вақтимда руҳан синганим кўп жиҳатдан менга катта инъом бўлди, чунки энди ўрганганларимдан умримнинг охиригача фойда олишим мумкин... Бошқа нима бўлишидан қатъий назар, – мен ичимда ҳар қандай зулматдан буюкроқ ўз ўрнимни топдим».
Албатта, азоб туфайли ўсиш ўз–ўзидан келмайди. Атроф–муҳит ва доно севгининг ёрдамисиз, азоблар яккаланиш ва умидсизликка олиб келиши мумкин. Ва шунга қарамай, журналист сифатида мен уларнинг алкимёсини кўп жойларда кўрганман: Ҳиндистондаги мохов колониялари беморлари орасида, Хитой ва Бирма қамоқхоналаридаги жамоат чўпонлари, Чикагодаги камбағал нафақахўрлар, Колорадодаги хосписда яшовчилар, саратон ва бошқа ҳаёт учун хавфли шароитлар билан курашаётган дўстлар ва танишлар орасида.
Томоқ саратони билан касалланган Маргарет исмли шотландиялик аёлга бир неча яхши ниятли меҳмонлар ташриф буюришди, улар бирин–кетин касалхона палатасига ҳамдардлик изҳор қилиб келишди. Унга гапириш қийин бўлганлиги сабабли, у қоғозга қуйидаги сўзларни ёзди: «Бу, ҳаётда бўлиши мумкин бўлган энг ёмон нарса эмас! Саратон жуда чекланган. У севгини заифлаштира олмайди, умидни синдира олмайди, имонни буза олмайди, тинчликни йўқ қила олмайди, ишончни йўқ қила олмайди, дўстликни ўлдира олмайди, хотираларни ўчира олмайди, жасоратни йўқота олмайди, Руҳни сўндира олмайди ёки Исонинг кучини заифлаштира олмайди».
Саратоннинг 4–босқичини бошдан ўтказаётган яқин танишларимдан бири ундан ҳам узоқроққа борди ва унинг азоблари ва у ўтказган кимётерапия ўртасида параллелликни кўрсатди. Аёл кимётерапия хавфли саратон ҳужайраларини ўлдириш учун мўлжалланганини билар эди ва Худодан худди шундай «хавфли, азобли синовдан менинг қалбимдаги худбин, шафқатсиз ва Уни ҳақорат қиладиган барча нарсаларни йўқ қилиш, чарчатиш ва ўлдириш учун ишлатишни сўради. Мен Унинг осма дорисини бажонидил қабул қиламан, чунки У менга охир–оқибат мен тасаввур қилганимдан ҳам фаровонроқ ҳаётга олиб борадиган нарсани танлаганини биламан». Ушбу сатрларни ўқиб, кимётерапиянинг қандай қийинчилик билан ўтаётганини билиб, танишимнинг муносабатидан ҳайратда қолдим.
Янги Зеландиялик дўстим ҳам саратон касаллигига чалинган бўлиб, кимётерапия ўртасида қуйидагиларни ёзган:
Яна бир бор ибодатларингиз учун ва йўлда менга шерик бўлганингиз учун раҳмат айтмоқчиман. Келгуси ҳафталарда Худонинг севгиси ҳаётингизга энг кутилмаган тарзда кириб келсин. Шунга қарамай, бу художўй якун бўлиши мумкин, тўғрими? Аммо биз ажиб бир ҳақиқатни англадик. У яратган коинотнинг Худоси; Инсоният тарихи ва унинг узоқ тарихдан олдинги Худоси; Сайёрамиздаги етти миллиард қувонаётган, азоб чекаётган, умидвор ва умидсиз одамларнинг Худоси биз билан шахсан учрашади; биз нима ҳақида гапираётганимизни тинглайди; биз ким эканлигимиз билан қизиқади ва ким бўлишимиз мумкинлигига бефарқ эмас; шунингдек ҳаётнинг оғир тўқнашувлари ва қийинчиликларида биз билан бирга юради. Бу бутунлай ҳайратланарли, ақл бовар қилмайдигандек кўринади, лекин бу ҳақиқат.
«Бахтсизлик – менинг кутубхонамдаги энг яхши китоб»,– дерди Мартин Лютер. Мен буни худди шундай ишонч билан айта олишим мумкинлигига шубҳа қиламан. Бироқ кўплаб гувоҳликларга таяниб шундай хулосага келдим, азобдан қутулишдан кўра неъматга айланган изтироблар менда кўпроқ таассурот қолдиради. Биз бундан кейин нима бўлишидан ташвишланамиз, лекин бизнинг қандай бўлишимиз Худони кўпроқ қизиқтирса керак.
Книга на Узбекском языке: - Почему? (Филип Янси)
Где Бог, когда я страдаю? Этот вопрос звучит безмолвным рефреном каждый раз, когда случается беда – неважно, с одним человеком или целыми нациями. Стоит произойти природному катаклизму, эпидемии, войне или очередному теракту – и сразу же сотни людей взывают к небесам: «Доколе, Господи?!» Если мы не можем доверить Богу безопасность наших детей или защиту близких от мучительной смерти, то в чем вообще можно Ему доверять? Почти 25 лет назад Филип Янси написал нашумевшую книгу, где попытался изложить свой взгляд на эту извечную проблему. Сегодня события на трех континентах, которые лихорадят человечество, заставляют его снова взяться за перо. C характерной для автора прямотой и честностью книга обращается к тем, кто несет тяжкое бремя страданий, чья вера пошатнулась от перенесенной боли, кто испытал разочарование в Боге и людях, но все равно пытается найти смысл в том, что происходит вокруг, и разобраться в этом ВОПРОСЕ, КОТОРЫЙ ОСТАЕТСЯ ВСЕГДА.
