Филип Янси. НЕГА? - (3–қисм) Ўзбек тилида
NEGA? (Philip Yansi) O‘zbek tilida Audiokitob
Ҳар доим жавобсиз қолаётган савол
Мундарижа
1–қисм: Худо қаерда, ўзи?
Савол қайтмоқда
Ғамгин Мавлуд байрами
2–қисм: «Билишни хоҳлайман: Нега!»
Аввал силкинишлар, кейин тўлқин
Фожиа билан юзма–юз
Нега?
Бизнинг ягона умидимиз
Диққатнинг чалғиши
«Ёрдамчиларни изла»
Зиён қилиб қўйма
3–қисм: Худо ухлаб қолганда
«Бундай шафқатсизлик қаердан келди?»
Кўр ва кемшик дунё
Ёрдам сўраб қилинган нолалар
Қўшнилар
Умид учқуни
Эзгуликка элтувчи азоб
Ўсиш учун макон
4–қисм: Ёвузликни даволай туриб
Қайғу шаҳри
Ўт ўчириш қисмида
Синовдан ўтган ва мустаҳкамланган эътиқод
Узилган ҳаёт
Икки универсалия
Қийин саволлар
Ўлим, кеккаяверма
5–қисм: Уч буюк синов
Миннатдорчиликлар
Умид учқуни
Исонинг ҳаёти азоблардан келиб чиққан саволларга жавоб беришга қанчалик ҳисса қўшишини тўлиқ тушуниш учун мен исталган бошқа йўналишга қарашим керак. Ҳар бир файласуф мактаби ва дин қандайдир тарзда азобларни ўз контекстида қабул қилиши керак ва Япония, Ҳиндистон ва Яқин Шарқ каби жойларга саёҳат қилиб, мен бошқа ёндашувларни кўрдим.
Буддавийлик рўйирост тан олади: «Ҳаёт – бу азобдир» – ва уларни қандай қабул қилишни маслаҳат беради. У истак ва қўрқувсиз яшашни ўрганиш орқали биз азобларни қуролсизлантиришимиз ва ички хотиржамликни топишимиз мумкинлигини ўргатади.
Ислом ҳамма нарсага бўйсунишни тавсия қилади, чунки ҳамма нарса Аллоҳнинг иродаси билан содир бўлади. Ислом мамлакатларидаги шифокорлар менга, кичик фарзандлари вафот этганларида ота–оналар камдан–кам ҳолларда норозилик билдиришларини айтишади. Ҳа, улар ғамга ботадилар, лекин улар қаршилик кўрсатмайдилар. Бангладешдаги бир миссионер эса маҳаллий аҳолининг XX асрдаги энг даҳшатли табиий офатга бўлган муносабатини эслади: 1970 йилда ярим миллион одам ҳалок бўлган улкан тошқин. «Албатта, ҳамма изтиробга тушиб ҳайратда қолганди, – дейди у, – лекин мен нима қилишни билмай қолган одамни деярли учратмадим. «Нега?» деган саволни камчилик берарди, ҳамма табиий офатни Худонинг иродаси сифатида қабул қиларди».
Ҳиндуизм бундан ҳам узоқроққа бориб, биз азобларга лойиқмиз, чунки бу аввалги ҳаётда қилинган гуноҳларимизнинг натижаси, – деб ўргатади. Ведаларда карма қонуни бор: «Бу ерда яхши хулқ–атворга эга бўлганлар тезда браҳман, жангчи ёки савдогар бўлиб туғилиб, яхши қайта туғилишади. Аммо бу ерда хулқ–атвори ёмон бўлганлар ит, чўчқа ёки қувғин бўлиб туғилиб, тезда ёмон қайта туғилишади».
Ўз навбатида, дунёвий ҳукуматлар азобларга уларни йўқ қилишга бўлган умидсиз уринишлар билан жавоб беришади. Соғлиқни сақлаш хизматлари чечак ва юқумли полиомиелитнинг аксарият шаклларини йўқ қилди ва безгакка қарши курашда катта муваффақиятларга эришди, аммо тез орада ОИТС, «парранда» гриппи ва йиртқич бактериялар каби янги душманларга дуч келди. Муҳандислар Янги Орлеан атрофида тўғонлар ва Япония қирғоқлари бўйлаб тўлқинкесарлар қуришди, кейин эса табиатнинг мисли кўрилмаган кучлари олдида муваффақиятсизликка учрадилар. Ироқдаги уруш тўхтади, аммо Афғонистонда, ундан кейин эса – Тунис, Ливия, Миср, Сурия, Яман, Мали, Суданда зўравонлик авж олди. «Колумбайн» мактаби, Виржиниядаги Политехника университети, Аврора шаҳридаги кинотеатр, Ньютаун бошланғич мактабининг деворларида отишмалар янгради. Қачондир бундай фожиаларга чек қўя оламизми? Ироқда, Англияда, Испанияда, Афғонистонда, Бостонда, Покистонда террорчилар бомбалари портламоқда... Муаммоларни ҳал қилиш бўйича бизнинг яхши ниятли ҳаракатларимиз охир–оқибат компьютер ўйинига ўхшайди: бир босқичдан қанчалик яхши ўтсангиз, кейинги босқичда сизни шунчалик катта қийинчиликлар кутиб туради.
Яҳудий пойдеворига қурилган масиҳийлик шу қадар хилма–хил қарашларни акс эттирадики, бу жумбоқдек кўринади. Бир томондан, у норозиликни рағбатлантиради ва ҳатто унга мос сўзларни ҳам тақдим этади, лекин бошқа томондан, юқорида айтиб ўтганимдек, норозиликни ифодаловчи Муқаддас Китоб парчалари жасур умид учқунлари билан ёритилган. Исонинг издошлари бир кун келиб Худо бу сайёрани азоб ва ўлимдан даволайди, деган қатъий ишонч билан ўз даъволарига асосланадилар. Ўша кун келгунга қадар, Худога қарши баҳслар муқаррар равишда тўлиқ бўлмаган далилларга таянади. Биз оғриқлардан азоб чекаётган дунёмизни меҳрибон Худо билан яраштира олмаймиз, чунки биз ҳозир бошдан кечираётган нарса Худонинг режасига тўғри келмайди. Исонинг ўзи Худонинг иродаси «осмонда бўлгани каби ерда ҳам» бўлишини сўради, бу ибодатга ёвузлик ва азоблар охир оқибат мағлуб бўлмагунча тўлиқ жавоб берилмайди.
Эли Стенли Жонс – ўтган асрнинг таниқли методист–миссионери, Ҳиндистонда ишлаган – бутун умри давомида Шарқ фалсафасини ўрганган ва азоблар мавзуси бўйича дўсти Махатма Ганди билан гаплашиб, кўп вақтини ўтказган. Жонс ҳиндларнинг оғриқни хотиржамлик билан қабул қилишларига қойил қоларди.
Ахир, уларнинг эътиқодлари азобларнинг мавжудлигини мантиқий изоҳлаб берди. Жонс таъкидлаганидек, «ҳиндуизм ва буддавийлик ҳамма нарсани оқлайди ва ҳамма нарсани ўз ҳолича қолдиради», масиҳий дунёқараши эса озгина тушунтириш беради, лекин ҳамма нарсани ўзгартиради. «Худо барча касалликларнинг шифосини беришни хоҳлайди», – дея хулоса қилади у. Баъзилари – жарроҳлик ва тиббий даволаш орқали; баъзилари – фойдали амалиётлар орқали; баъзилари – мўъжиза орқали, лекин ўликларнинг тирилишида охирги шифони кутишлари керак бўлганлар ҳам бўлади. Лекин, ҳар қандай ҳолатда ҳам, Худо азобларнинг ўзидан ҳам яхши нарсаларни чиқара олади: «юқори мақсадлар учун фойдаланиладиган ёки шифоланадиган оғриқ, азоб, дард, тушкунлик, умидсизликнинг ўзи йўқ».
Баъзи «фаровонлик хушхабари» ўқитувчиларининг фикрларидан фарқли ўлароқ, Муқаддас Китоб азоблар биздан олиб ташланишига кафолат бермайди. Бу фақат улар қандайдир тарзда яхшилик учун хизмат қилишини ёки замонавий тилда айтганда «қайта ишланган» бўлишини ваъда қилади. Ишлатилган, ғижимланган алюминий қутиларни кимдир улардан фойдали нарса чиқариб олади деган умидда қайта ишлаш марказига олиб бораман. Қайсидир ўз ишининг устаси ундан олтин ва нодир металларни эритиб олишини ва улар яна қаердадир «хизмат қилишини» билиб, эскирган компьютеримни ташлаб юбораман. Параллелларни ўтказиб, шуни айтиш мумкинки, азоблар ҳам кимнингдир ҳаётини бойитиб қайта ишланади.
Мен азобларнинг фойдали эканлигининг кўплаб далилларини кўрдим. Масалан, актёр Майкл Фокснинг ёзишича, у Паркинсон касаллиги билан муросага келишга мажбур бўлган оғир йиллар “ҳаётимдаги энг яхши ўн йил бўлди – бу менинг касаллигимга қарамай эмас, балки у туфайли”. Касаллик уни шуҳратпараст, муваффақиятга берилиб кетган одамдан бошқаларга нисбатан ўйчан ва ҳамдард одамга айланишга мажбур қилди. “Агар сиз ҳозир бу хонага кириб, келишувга эришганингизни эълон қилсангиз... унга кўра, менинг ташхисимдан кейинги ўн йил сеҳрли тарзда ғойиб бўлади ва бунинг эвазига мен ўзимнинг аввалги ҳолимдаги яна ўн йилни олишим мумкин, деб келсангиз, мен заррача иккиланмасдан сизга чиқиб кетинг, деб айтаман. Мен ҳеч қачон ўша ҳаётга – ёлғизлик, ажратиш ва ўзини ўзи ёқтириш орқали қабул қилинадиган яширин, тор ва қўрқувга тўла ҳаётимга қайтмасдим”.
Книга на Узбекском языке: - Почему? (Филип Янси)
Где Бог, когда я страдаю? Этот вопрос звучит безмолвным рефреном каждый раз, когда случается беда – неважно, с одним человеком или целыми нациями. Стоит произойти природному катаклизму, эпидемии, войне или очередному теракту – и сразу же сотни людей взывают к небесам: «Доколе, Господи?!» Если мы не можем доверить Богу безопасность наших детей или защиту близких от мучительной смерти, то в чем вообще можно Ему доверять? Почти 25 лет назад Филип Янси написал нашумевшую книгу, где попытался изложить свой взгляд на эту извечную проблему. Сегодня события на трех континентах, которые лихорадят человечество, заставляют его снова взяться за перо. C характерной для автора прямотой и честностью книга обращается к тем, кто несет тяжкое бремя страданий, чья вера пошатнулась от перенесенной боли, кто испытал разочарование в Боге и людях, но все равно пытается найти смысл в том, что происходит вокруг, и разобраться в этом ВОПРОСЕ, КОТОРЫЙ ОСТАЕТСЯ ВСЕГДА.
