Н.Е.Бойко. Абадийликка ишонаман - (5-боб) Китоб Ўзбек тилида
Abadiylikka ishonaman (N.E.Boyko) O‘zbek tilida Audiokitob
V боб
1961 йили Худо Ўз халқини уйғотди ва бу йўлда мамлакатда катта иш бошланди. Вознесенскдаги имонлилар гуруҳи Худонинг даъватига хурсандчилик билан жавоб бердилар ва чин юракдан таъқиб қилинаётган биродарликка, унинг азоб–уқубатларига ва машаққатларига шерик бўлдилар. Инсоният қалбининг душмани ҳамма фаол масиҳийларга шафқатсиз ғазаб билан юриш бошлади. Мен биродарлардан бири билан учрашиб қолдим, у ғайратли ишчи эди. Биз адресларимизни бир–биримизга бердик. 1962 йили уни қамадилар. Чунки тинтув пайтида унинг уйидан менинг хатимни топиб олибдилар. Энди эса Николаев шаҳри Давлат Хавфсизлик Қўмитасининг бошлиғи, Вознесенск шаҳри прокурори ўринбосари бир қанча милиция ходимларини бошлаб менинг уйимга келибдилар.
–Эринг уйга тушликка келадими? – деб сўрабди таклиф қилинмаган меҳмонлар хотинимдан.
–Йўқ.
–Нимага?
–Йўл узоқ.
Давлат хавфсизлик Қўмитаси раиси милиция ходимларига команда берибди, мени ишдан чақириб, “бобик” машинага ўтказдилар ва ҳеч нарса бўлмагандай, кичик эшикдан чиқардилар.
–Нимага, эрим тушликка келмайди, деб ёлғон гапирдинг? – деб масхаратомуз таъна қилди у хотинимга.
–Ўзларингиз олиб келдингизлар, шунинг учун келди, – деб хотиржам жавоб берди хотиним, гарчи унинг кўриниши хавотирли бўлса ҳам.
–Тинтув қилинглар! – деб буйруқ берди Хавфсизлик қўмитаси раиси ўз ходимларига.
–Сизларда прокурорнинг рухсати борми? – деб уларни тўхтатишга уриндим.
–Прокурор ўринбосари биз билан бирга, шунинг ўзи кифоя;
–Ҳатто прокурорнинг ўзи бўлса ҳам, расмий рухсатнома керак.
–Гувоҳларни олиб келинглар! – норозилигимга эътибор бермай буйруқ берди Қўмита бошлиғи. Кейин мен билан хотинимга буюрди: – Сизлар болаларнинг қўлларидан ушлаб олинглар!
Биз болаларни ёнимиздаги кроватга ўтқаздик. Бошлиқ стулга ўтириб, чўнтагидан сигарет чиқарди ва намойишкорона тутатди.
–Илтимос қиламан, менинг уйимда чекманг…
–Мен иш жойимдаман, шунинг учун истаганимни қилишга ҳаққим бор!
–Кабинетингизда мумкин, менинг уйимда эса ҳаққингиз йўқ, бунинг устига, ёш болалар бор жойда!
–Менга мумкин.
Милиционер гувоҳларни – қўшниларимизни олиб келди.
–Столнинг нариги томонига ўтиринглар! – деб бошлиқ мени чақирди.
Мен ўтирдим. У ёза бошлади. Кейин сигаретни чуқур тортди–да, ёввойиларча ҳузур билан юзимга тутунни пуфлади.
–Бировнинг уйида ўзингизни шундай тутишдан уялишингиз керак. Сиз олий маълумотлисиз. Нимага ўзингизни бунчалик пастга урасиз?!
–Сен билан ҳали гаплашаман! – деб дўқ урди у менга. – Тинтувни бошланглар! – деб қўл остидагиларни шошилтирди.
–Рухсатсиз тинтув қила олмайсиз! – деб мен яна эътироз билдирдим. –Гувоҳларни ноқонуний ишга тортманглар!
Улар ўзларининг ҳақлигига ва жазоланмасликларига ишонч билан уйимнинг ҳар бир ковагини ва чордоқни синчиклаб тинтув қилдилар. Печканинг ичларини, подвални қараб чиқдилар, ниманидир излаб кулни титиб кўрдилар. Қўлларидаги санчқи билан огородга ҳам суқиб кўрдилар. И.В.Каргелнинг китобидан ўзим кўчирган барча диний китобларни, хатларни, шеърлар ва мадҳиялар ёзилган бир неча умумий дафтарларни, Воркутада Муқаддас Китобни ўқиганимда тузган конспектларимни ва ёзувларимни, суратларни – ҳаммасни тортиб олдилар. Тажрибасизлигим туфайли тинтувни кутмаган эдим, қимматли китобларимни яширишни ўйламаган эканман.
***
1962 йилнинг август ойида биродарлар орасига қайғули хабар тарқалди: Николаев шаҳридаги Давлат хавфсизлик қўмитасида Худонинг хизматкори Николай Самойлович Кучеренко сўроқ пайтида вафот этди. Бу тўғрида эшитганимдан кейин, Николаев шаҳар Хавфсизлик Қўмитасининг бошлиғи менинг уйимда ёвузларча ва сурбетларча тинтув қилганини кўрганимдан кейин ибодат қилиб ўзимни шундай қисматга топширдим, ичимда шундай қарорга келдим: Худога содиқ қолиб ўлганим афзал. Тахминларим бекорга эмасди. Уйимда тинтув ўтказганларидан кейин кўп ўтмай мени айнан Николаев Хавфсизлик қўмитасига олиб кетдилар. Эски бинонинг темир зинапояларидан бешинчи қаватга кўтарилдим. Қўмита терговчиси мени кабинетига олиб кирди ва ўзини яқин олгандай қилиб илтимос қилди:
–Бойко, бизга сизнинг таржимаи ҳолингиз керак. Вақтингиз бемалол, ўтиринг, ўзингизни хотиржам тутиб ёзаверинг.
У мени столга таклиф қилиб, олдимга бир варақ қоғоз ташлаб, ўзи чиқиб кетди.
Мен ёза бошладим, кейин ибодат қилдим, бир пайт ҳаёлимга ярқ этиб бир фикр келди: бу деворлар ортида фақат менинг эмас, балки ота–боболаримнинг таржимаи ҳолини ҳам биладилар.
–Хўш, ишлар қалай? – дея терговчи нима қилаётганимни билиш учун кириб келди.
–Бундай нарсаларни ёзишга кўникмаганман, қолаверса , нима учун буларни ёзишим кераклигини билмайман…
Бизга керак. Шошмасдан, хотирангизда бошингиздан ўтказганларингизнинг ҳаммасини ёзинг. Биз сизни шошилтирмаймиз, – деб яна чиқиб кетди.
Ёзаётган қоғозимни буклаб, майда–майда қилиб йиртиб ташладим–да, форточкадан ташлаб юбордим. Қоғозлар қорга ўхшаб учиб кетди. Ўзим ичимда ибодат қилдим. Кимдир зинапоядан югуриб келаётганини эшитиб турибман. Эшикни ҳарбий кийимдаги навбатчи очди. Кўрсаки, бир ўзим ўтирибман, яна югурганича пастга тушиб кетди.
Сукунат. Мен яна ибодат қилдим: “Худойим, майли, ўлиб кетай, аммо Сенга содиқ қолишимига менга ёрдам бер…”
Оҳиста қадамлар товуши эшитилди. Терговчи кирди.
–Ёздингизми?
–Ҳа, ёздим.
–Менга беринг–чи.
–Йиртиб, форточкадан ташлаб юбордим.
–Ёлғон гапирманг!
–Ана қаранг.
У қаради.
–Ҳеч нарса кўринмаяпти.
–Пастда йиғиштириб олишибди, шекилли.
–Сизни тинтув қилишимга тўғри келади.
–Марҳамат.
–Нимага йиртиб ташладингиз? – деб сўради у ҳеч нарса топмагандан кейин.
Биласизми, мени бу ерга чақирмасингиздан олдин, нафақат мен тўғримда, балки менинг узоқ қариндошларим тўғрисида ҳам билар эдингиз.
–Э–ҳа! Жуда ақлли бўлиб кетибсанми! – унинг юзлари ўзгарди. – Қани, юр–чи!
Биз учинчи қаватга тушиб, бир кабинетга кирдик. Бу ерда Хавфсизлик Қўмитасининг раиси ва бошқа терговчи ўтирган экан.
–Ўтиринг, Бойко.
Мени гапга солиш учун аввала майда–чуйда саволларни беришди: қандай оиладан бўлганим, қаерда ишлайман, қачон ва қандай қилиб имонга кирганим ва бошқа нарсалар тўғрисида саволлар беришди. Кейин бирдан кутилмаганда:
–Сиз ҳалиги …– биз адреслар алмашган ва қамалган биродарнинг фамиялиясини айтди, – шу одам билан қаерда танишгансиз?
–Имондош дўстларим ва эътиқодим ҳақидаги саволларга жавоб бермайман!
–Нимага?
–Менинг ички ҳаётимга аралашувга сизларнинг ҳаққингиз йўқ! – деб хотиржам, аммо қатъият билан жавоб бердим мен.
–Бойко, биламиз: сиз яхши мутахассиссиз, сизнинг суратингиз ҳурмат тахтасида….Нимага биз учун керакли ахборотни беришни истамайсиз? (Сўроқни Николаев шаҳрида олиб боришяпти, суратим эса Вознесенскда).
–Мен жавоб бердим.
–Ахир, сиз Совет тизимида тарбия топгансиз, комсомол ташкилоти секретари бўлгансиз, нимага бизга ёрдам беришни истамайсиз? Айтинг–чи, сиз Крючков билан учрашганмисиз? Одессада неча марта бўлгансиз?
–Бу саволларга жавоб бермайман!
–Ҳов, сен қаерда турганингни билмайсанми? – жаҳл билан гапирди бошқа терговчи.
–Биламан, Давлат Хавфсизлик Қўмитасида.
–Гап бундай, Бойко: бу ердан энди сени биронта Худо чиқара олмайди!
–Керак бўлса, Раббий бу ердан ҳам олиб чиқади.
–Сен оқ айиқлар ўлкасида жазо муддатини ўтаганингни биламиз. Энди эса сени "Ит топмас гадой билмас“га юборамиз!
–Ҳатто "Ит топмас гадой билмас“да ҳам Масиҳ Ўз қўйларини боқади.
–Қачонгача сен бизни қийнайсан?! – деб у столни муштлади.
–Сизлар учтасиз, мен эса биттаман, қандай қилиб сизларни азоблашим мумкин?!
–Қачонгача ўйин қиласан?! – деб ғазаб билан яна бир марта столни муштлади.
–Мен стулда жимгина ўтирибман–ку.
–Бойко! Биз сенга кўрсатиб қўямиз! – деб улар менга таҳдид қилишда давом этдилар.
–Айтинглар–чи, сизлар коммунистлармисизлар? – дуб сўрадим мен.
–Коммунистмиз, – деб қўрқинчли оҳанг билан жавоб беришди улар.
–ленин сизлар учун ким?
–Доҳий.
–Менинг доҳийим – Исо Масиҳ. У учун мен нафақат азоб чекишга, балки ўлимга ҳам тайёрман. Сизларни ҳеч ким таъқиб қилаётгани йў–ғу, доҳийингизнинг ҳамма қонунларини – Декретни, Конституцияни бузиб, оёқ ости қилдингизлар.
Кейин Декретнинг асосий тезисларини ёддан айтиб бердим. Сўнгра академик Струмилиннинг “Худо ва эркинлик” китобчасидан бир парчани ўқиб бердим. Бу китоб Москвада 1960 йилда чиққан.
. Вставить из аудилсвидетельства про цитаты из Ленина
–Буларни сизларнинг одамингиз ёзяпти.
–Бизда – демократия, – кибрли оҳанг билан гапирди терговчи.
–Ундай бўлса, нимага майдонга чиқиб, Худо йўқ, деб айтмайсизлар? Имонлилар ҳатто ўз болаларини ибодат уйига олиб келишларини таъқиқлаб қўйдингизлар? Львовдан Владивостоккача жамики дўконлар атеистик адабиётлар билан тўлиб кетган. Аммо биронтасида масиҳийлик газетасини ёки биронта масиҳийча адабиётни топиб бўлмайди! Нимага?
–Бизда – социалистик демократия, буни тушуниш керак…
–Ўзларингизга қулай ҳолда талқин қиляпсизлар.
Икки кун шундай суҳбатлар билан ўтди. Тушлик пайтида мени навбатчининг олдига олиб келишди. Ёнимда – ертўлага тушадиган подвал. “Биродар Кучеренкони шу ерга қийнашган бўлса керак” – деб тахмин қилдим ва ўзимни шундай қисматга тайёрлай бошладим.
Иккинчи куни кечқурун терговчи мени бешинчи қаватдаги хонасига олиб келди. Ўзи эса чиқиб кетди. Оз вақтдан кейин эркак ва аёл гувоҳларни олиб кирди.
–Мен сизларни кўчадан чақириб келдим. Мақсад шуки, сизлар гувоҳлар сифатида, мана бу одам бирон кўрсатма беришдан бош тортяпти, деган актга қўл қўясизлар.
Терговчи акт тузгунча, мен гувоҳлар билан гаплашиб турдим: “Мен Исо Масиҳга ишонаман, улар эса (мен терговчини кўрсатдим) қонун бўйича бунга ҳаққилари бўлмаса ҳам, менинг ички руҳий ҳаётимга аралашяптилар. Бунинг устига, дин давлатдан ажратилган бўлса…”
–Наҳотки сиздай ёш йигит ҳозирги замонда Худога ишонсангиз?! – ҳайрон бўлишди гувоҳлар.
Мен ўзим ҳақимда, Худога ишончим ҳақида ҳикоя қилишда давом этдим.
–Бас қил! – бақирди терговчи. – Давлат Хавфсизлик Қўмитаси деворлари ичида ваъз қилишни хоҳлаб қолган ўша сени…
–Нима учун кўрсатма беришдан бош тортганимнигина ёзинг. – деб илтимос қилдим терговчидан.
Гувоҳлар актга имзо чекиб, кетишди. Мени эса эртаси куни эрталаб озод қилишди.
–Йўлкирага пулинг борми? – кутилмаганда сўраб қолди терговчи.
–Йўқ.
–Мана кетишингга пул, мана справка – ишингда бошлиққа кўрсатасан. Бойко, мени Худо озод қилди, деб ўйламагин! Тўртта фарзандинг ҳаққи –ҳурмати, биз озод қилдик. Аммо буниси охирги учрашувимиз эмас. Сени кўздан қочирмаймиз энди…
Уйга қайтиб келсам, хотиним қайғуга ботган. Жамоатхонамизнинг бир хизматчиси уйга келиб хотинимга шундай дебди: “Тамом, Валя. Николай қайтиб келмайди…” Мени Хавфсизлик Қўмитаси одамлари олиб кетган куни у хизматчини ҳам шаҳар милиция бошқармасига чақиришибди. У билан қандай суҳбатлашганлар – менга қоронғу.
Хавфсизлик Қўмитасидаги суҳбатларимиз тўғрисида жамоатда батафсил айтиб бердим. “Энди қандай яшаймиз? – деб мендан сўрадилар. – йиғилаверамизми ёки йўқми?”
Худога хизмат йиғинларимизни тўхтатмадик. Жамоат ўсиб бораверди, болалар Худони шарафлашда давом этдилар. Кишлоқларга бориб хушхабарни ёйишда давом этдик. Фақат мен воиз эдим, холос.
Бизга таҳдид қилдилар, таъқиб этдилар, аммо Худога бўлган рашкимизни ҳеч ким ўчира олмади – ҳамма Масиҳга бўлган севги билан ёнарди. Мен ўзимни ўлимга ҳукм қилганимни жамоат биларди. “Агар азоб чекишимиз керак бўлса, азоб чекайлик, агар ўлишимиз керак бўлса, ўлайлик, фақат Худога содиқ қолсак бўлди!” Мен биродарларни ва сингилларни шунга ишонтирдим. Менинг самимий сўзларимга ва тайёрлигимга қараб, дадиллашди, умидсизликка тушмади. Жамоанинг руҳий ўсишига Одесса жамоатидаги хизматчиларнинг ташрифи ёрдам берди. Улар бизнинг жамоатда Раббий «Кечлик зиёфати» ни қилдилар.
Баъзан биз томонларга Одесса вилояти катта оқсоқол А.Г.Квашенко ташриф буюрарди. У жамоатдаги таъқиб қилинаётган биродарларни яқинлашиб келаётган хавф–хатардан огоҳлантирарди, бундан ташқари оддий “имонлилар” сафида айғоқчилар тўғрисида маълумот бор эди, улар чинакам имонлилар ортидан кузатиб, ҳукумат органларига хабар бериш учун қўйилган эдилар.
Ҳа, шундай бўлган эди. 1962 йилдан 1968 йилгача мен Давлат Хавфсизлик Қўмитасининг қаттиқ кузатуви остида бўлган эдим. Уйим доим таъқиб остида бўлди. Бу ишга ҳатто қўшнилар ҳам жалб қилинган эди.
Мен шаҳар кенгаши биносида жойлашган уй бошқармасида ишлардим. Давлат Хавфсизлик Қўмитасининг бир гуруҳ одамлари Николаев шаҳридан келиб, мени кузатиш мақсадида Шаҳар кенгашининг кабинетларидан бирида ишлаб, ўша ерда дам олишарди. Мен кўринишим билан улар мен билан суҳбатлашишга ҳаракат қилишарди. Чамаси, мени – собиқ атеист ва комсомол ходимини олдинги ҳолимга қайтариш учун, уларга атеист маърузачилар таклиф қилиш топширилган эди. Мен суҳбатлашган атеист маърузачиларнинг саноғи кўплигидан қанчалигини ҳам билмайман.
Раббий мени ўз ақл–идрокимга таянишга эмас, балки У билан доимо ибодатда бўлишимга ўргатди. Хаёлимда доимо Раббийга илтижо қилдим, тамомила Унинг Каломига таяндим: “Сизларни ҳукм қилиб қамашга олиб борганларида, нимани гапирсам экан, деб олдиндан хавотир олманглар. Аксинча, ўша лаҳзада сизга нима гап берилса, ўшани гапиринглар, чунки гапираётган сиз эмас, балки Муқаддас Руҳдир”
(Марк 13:11). Мени маърузага чақирадиларми ёки кабинетга суҳбатга олиб борадиларми – бораётганимда ҳам ибодат қиламан, ўтирганимда ҳам ибодат қиламан, суҳбат кетаётганда доимо Раббий билан суҳбатлашаман: “Худойим! Улар ҳеч қандай аҳамиятга эга бўлмаган мен билан эмас, балки Сен билан иш кўряптилар! Ўзингнинг улуғ исмингни шарафлашга имкон бергин!” Муқаддас Руҳ Ўзининг содиқ ваъдасига кўра, уларнинг шаккокларча далилларини беҳудага чиқарарди.
–Аҳволлар қалай, Бойко? – хушумомалалик билан мендан сўради маърузачи (у ёнимда турган эди).
–Худога шукр!
–Наҳотки сиз – Совет граждани, Совет мактабида ўқиб, қандайдир Худога ишонсангиз?!
–Нафақат ишонаман, балки Худо борлигига ишончим комил!
–Космонавтлар космосга кўтарилиб, ҳеч қандай Худони кўрмадилар!
–Бу мени ҳеч ҳам ҳайрон қолдирмайди.
–Нимага? Бутун олам тантана қиляпти.
–Сизлар ер остига чуқур киряпсизлар, фазога жуда баланд кўтариляпсизлар, кўйлагингиз остидаги қалбингизни эса билмайсизлар-у, аммо Худони кўрмоқчи бўляпсизлар.
–Агар Худо бўлганда эди, космонавтлар Уни кўрган бўлардилар.
–Айтинглар–чи, сизларда виждон борми?
–Бор, – дея жавоб беради улар.
–Идрок–чи?
–Идрок ҳам бор.
–Ундай бўлса, виждонингизни ва идрокингизни кўзимизга кўрсатинг. Кўрсата олмайсиз, ундай бўлса сизлар виждонсиз ва идроксизмисизлар?
Маърузачилар жимгина бир–бирларига қарадилар.
Дунёга машҳур хирург ҳам инсоннинг бутун танасини синчиклаб тадқиқ этиши мумкин, аммо севгининг, қўрқувнинг, ақл–идрокнинг, хотиранинг изларидан асар ҳам топа олмайди. Гап шундаки, инсон фақат моддий эмас, балки руҳий мавжудот ҳамдир, шунинг учун сизлар менга виждонни ҳам, идрокни ҳам кўрсата олмайсизлар. Азизларим, Худони ҳам сизлар жисмоний кўзларингиз билан кўра олмайсизлар. У моддий эмас. Муқаддас Китобда айтилганки: “Худо руҳдир, Унга сажда қилувчилар руҳ ва ҳақиқатда сажда қилишлари керак”.
Иккинчи коммунист суҳбат чоғида, кўрган нарсага ишониш керак, деб айтди.
–Сиз ўзингизни алдаяпсиз, – деб муҳтарам ўртоқни тўхтатдим. – Айтинг–чи, сиз Иван Горзнийни, Петр Биринчини кўрганмисиз?
–Йўқ, кўрмаганман.
–Бу одамлар қачонлардир яшаганига ишонасизми?
–Ишонаман, чунки тарих улар ҳақида ҳикоя қилади.
–Муқаддас Китобда Худо ҳақида аниқ, тушунарли қилиб гапирилади, шунинг учун биз Унинг борлигига ишонамиз. Умуман, инсон кўп нарсани ишонч билан қабул қилади. Чунки ўша нарсада руҳ бор.
–Ҳеч қандай руҳ йўқ! – деб эътироз билдирди коммунист.
Худо бизни шундай яратганки, биз бир пайтда гапириб, бир пайтда фикр юрита оламиз. Мен коммунистни қандай ишонтиришни билмасдим, фикран Худога илтижо қилдим, Худо менга ёрдам берди. Бизнинг рўпарамизда дераза ортида чиройли дарахт турибди.
–Марҳамат қилиб, айтинг–чи, анови дарахтнинг жони борми?
–Жонли, албатта.
–сиз билан мен ҳам жонлимиз, аммо биз билан дарахт ўртасида қандай фарқ бор?
Суҳбатдошим бир дақиқага ўйланиб қолди.
–Сиз билан менга мактабда ўргатишган оддий ҳақиқатни сизга эслатаман: инсон – жонли предмет, дарахт эса жонсиз. Демак, сизда ҳам, менда ҳам руҳ бор, руҳ ўлмасдир.
Жамиятда юксак мавқени эгаллаган бу одам, албатта, ана шу оддийгина ҳақиқатни билар эди, аммо инсоний руҳнинг душмани атеистик тарбия зўравонлиги билан одамларда оддий ва ишончли фикрлашни заҳарлаган эди.
* * *
Рўйхатга олинмаган Вознесенск жамоати таъқиб қилинаётган жамоатнинг бир қисми эди. Жамоатлар кенгаши улар ҳақида руҳий ғамхўрлик қиларди. Бизнинг ўлкаларда Жамоатлар кенгаши хизматчилари йиғилиши ва вилоят бўйича мулоқот бўлиб ўтарди. Мен Вознесенк жамоати учун масъул эдим, шунинг учун мени ўша мулоқотга таклиф қилишарди, мен биронта ҳам учрашувни қолдирмасликка ҳаракат қилардим.
1967 йили апрел ойи охирида мени, бир биродарни ва икки сингилни Шаҳар кенгашига чақиришди. Николаевск шаҳар Давлат Хавфсизлик Қўмитаси ходими бизни огоҳлантирди:
–Агар яна бир марта ибодат қилгани тўплансангиз ёки йиғилиш ўтазмоқчи эканингизни эшитсак, сизларни топиб, қамаймиз! Сени эса, – у мени кўрсатиб деди, – биринчи навбатда!
–Йиғилишларни бас қилмаймиз – бу бизнинг ҳуқуқимиз, суд қилсангиз қилаверинг, бу – сизнинг ҳуқуқингиз, – деб жавоб бердим мен.
–Эсингда тут, Бойко! Мен сен билан охирги марта гаплашаяпман! Сен билан бошқа ади–бади айтишиб ўтирмайман – гап битта! – деб Хавфсизлик Қўмитаси одами мени қаттиқ силтаб ташлади.
Бу қаттиққўл одамнинг сўзлари шунчалик тез бажо бўлади, деб ким ҳам ўйлабди дейсиз?! Ҳақиқатан ҳам, бизнинг суҳбатимиз у учун охиргиси бўлди. 1 май номойишидан кейин ўша куни у уйида ўзини ўзи осиб қўйибди. Уни ҳеч қандай дабдабасиз дафн қилдилар.
* * *
Менинг фарзандларим йиғинда шеър айтишни яхши кўрардилар, шеърларни эсда яхши сақлаб қолишарди. Ишдан қайтиб келганимда, бугун ким нимани ёд олганини менга айтиб берардилар. 1968 йил баҳорида катта қизим китобининг орасига “Худо бор” деган шеър ёзилган қоғозни солиб, мактабга келибди. Синфдошлари тасодифан шеърни олиб, қизиқиб ўқишибди ва ҳаммалари ўқиб чиқибди. Кейин шеър ўқитувчининг қўлига тушиб қолибди, у ҳам ўқитувчилар хонасида буни ўқиб берибди. Албатта, шеър мактаб директори қўлига етиб борибди. У мени шу масалада чақиртирди.
–Қизингиздан диний мазмундаги шеърни топиб олдик. Нимага бунақа шеърни мактабга олиб келди? Биласизми, бизнинг мамлакатда мактаб жамоатдан ажратилган!
–Мен, шундай қил, деб мажбурлаганим йўқ, чамаси, қизим бу варақни олиб ташлашни унутган.
–Бизда дин таъқиқланмаган. Сиз –катталар ибодат қилаверинг, аммо ўзларингизнинг эътиқодингизни болаларга мажбурлаб ўтказманглар.
–Дин таъқиқланмаган дегани фақат оғизда, аслида эса Худога ишончи учун қамоқхоналарда ва лагерларда айнан ҳозирги кунларда кўплаб имонлилар ётибди. Николаевск шаҳридан Николай Кучеренкони, Кулунда шаҳридан Николай Хмара сингари содиқ масиҳийларни имони учун азоблаб ўлдирдилар.
–Бўлиши мумкин эмас! Бўлиши мумкин эмас! – дея ҳайрон бўлди директор. Менинг ҳикоям уни чинакам ваҳимага солди.
–Ўзим ҳам қачонлардир атеист бўлганман, кейин асирга тушганимда, “Эй Отамиз” сўзлари билан бошланадиган ибодат ёзилган қоғозни топиб олдим. Шу ибодатни айтадиган бўлдим, Худо мени эшитди, ибодатларимга жавоб берди. Шундан кейин Унга имон келтирдим. Ҳозир хотиним, болаларим имонга келган, аммо мени Давлат Хавфсизлик Қўмитаси ходимлари муттасил таъқиб қиладилар.
Бу воқеалар директор учун ниҳоятда қўрқинчли янгилик бўлди. У менинг сўзларимга ишонмади.
* * *
Ўша 1968 йили мен имонли бир сингилнинг насосини ремонт қилиш учун уйда бир марта бўлмадим. Мен энди ишга киришган эдим, қизим югуриб келиб: “Дада, бир амаки сизни дарров келсин, деб айтди”, дея хабар берди. Мен қайтиб келдим.
–Николай Ерофеевич! – деб менга пешвоз чиқди бошлиғим. – Зудлик билан янги уйга сувни улаш керак.
–Қандай қилиб? Мен фақат шаҳар ер усти сув тармоқларини биламан, бу трасса учун эса монтажчилар жавоб беришади–ку. Уларнинг ишига аралашувга ҳаққим йўқ.
–Қаердан улашни кўрсатсангиз бўлди, – деб мени мажбурлади. Мен унинг машинасига ўтирдим, биз кетдик. Люкни очиб, бошлиғимизга янги уйнинг подвалига водопроводни қандай ўтказиш кераклигини батафсил тушунтирдим.
Подвалдан чиқсак, Вознесенск шаҳар Давлат Хавфсизлик Қўмитасининг бошлиғи турибди!
–О, Бойко! – У кўчадаёқ бирин–кетин саволлар бера бошлади.
Мен жавоб беравердим.
–Бойко, сиз ажойиб мутахассиссиз, яхши оила бошлиғисиз, Худога ишонишингиз сизга нимага керак?!Сизга яхши квартира беришимиз мумкин…
–Миннатдорман. Ўзимнинг кичик бўлса ҳам уйим бор. Яхшиси менга керак эмас!
Яна саволлар, жавоблар. Мен ҳам унга савол бердим. У ҳайрон бўлганича, тан олди:
–Биласизми, Бойко, мен бу саволларга жавоб беришга лаёқатли эмасман. Хоҳласангиз, маърузачи билан сизнинг ўртангизда баҳс уюштиришим мумкин.
–Баҳслар Луначарский пайтида бўлган эди, энди улар йўқ.
–Рози бўлсангиз бўлди, ҳаммасини қиламан.
–Баҳс–мунозаралардан кейин сиз мени… – биромқларим билан панжарани кўрсатдим.
–Йўғ–э, нималар деяпсиз?! – деб ишонтирди у мени. Бизнинг ўртамизда бўлаётган суҳбатни бошлиғимиз эшитиб турарди. Бошлиғимиз Хавфсизлик Хизмати одамига мурожаат этди:
–Иван Иванович! Мен юзта одамни битта Бойкога алмаштирмайман. У бизни ҳар қандай фавқуллодда вазиятдан қутқариб келди. Бойко келгунча шунчалар носозликлар кўп бўлган эдики, у ҳаммасини тузатди. Бойко чекмайди, ичмайди, сўкинмайди, бутун шаҳар уни ҳурмат қилади. Қаерда авария бўлса, Бойко ўша ерда ҳозир бўлади.
–Биламан, биламан, Бойко яхши одам. Уни бузаётган нарса шуки, у Худога ишонади.
Бу шанба куни бўлган эди. Кейинги куни – якшанбада велосипедимда йиғинимизга кетдим. Уйим яқинида доим кузатиб турганларини ҳисобга олдим ва кузатувчиларни чалғитиб, тескари томонга кетдим. Бир неча квартални айланиб ўтиб, орқамдан ҳеч ким кузатмаётганига ишонч ҳосил қилганимдан кейин, Худога хизмат ўтадиган уйга етиб келдим. (Имонли сингилнинг эри кейинроқ ҳикоя қилиб берди: ўша куни эрталаб тахминан соат 11 да милиция ходимлари машинада имонлилар йиғилган уйни излашибди. Хизматимиз тугаган пайтда – соат бирда улар бизни топишган экан.)
Ўша куни бизга Одессалик ёшлар келишган эди. Йиғинда жамоат аъзоларига қараганда, болалар кўп эди. Худо марҳаматлаган йиғин тугади, кимдир кетди. Ёшлар ва бир неча болалар қолишди. Бирдан милиция келиб қолса бўладими! Милиция ходимлари билан бирга Вознесенск Давлат Хавфсизлик хизматининг бошлиғи Иван Иванович ва унинг ходимлари. У залга мўралаб, у ерда мен борлигимга ишонч ҳосил қилгач, ташқарига чиқди. Тинтув бошланди. Имонлиларнинг қўлларидан диний адабиётларни тортиб олдилар. Ҳужжатларини текширдилар. Улар одессаликлар билан қизиқдилар.
–Бу ёшлар қаердан келган?
–Улар бизнинг Масиҳдаги дўстларимиз.
–Иккинчи марта қораларингизни бу ерда кўрмайин! – бошлиқларга пўписа қилди, мени милиция машинасига ўтказиб, уйимга олиб келди. Уйимнинг олдида укам ва хотиним болалар билан ўтиришган экан. Улар йиғиндан мендан олдинроқ кетишган эди. Хавфсизлик ходимлари ва милиция уйга киришди.
–Тинтув бошланглар! – деб буйруқ берди Хавфсизлик бошлиғи.
–Яна прокурорнинг рухсатисизми?
Гувоҳларни олиб келишди, тинтув ўтказишди. Уйимда Муқаддас Китоб, қўшиқлар тўплами ёзилган умумий дафтардан бошқа ҳеч нарса йўқ эди. 1962 йили уйимда кўп тинтув ўтказишган эди. Милиция ходими Хавфсизлик бошлиғидан сўради:
–Олиб кетамизми?
Хавфсизлик бошлиғи “йўқ” дегандай бошини тебратди.
Менинг атрофимда юз бераётган вазиятни ўзим тушуниб турардим: маърузалар ёрдамида мени ишонтиришга бўлган уринишлар натижа бермади: Худога ишончдан қайтмадим, энди улар мени ҳаммадан ажратиб қўйишга қарор қилган эдилар.
Тинтув ўтказилгандан кейин икки ой ўтгач, яъни 1968 йилнинг 2– июнида юрагим безовта бўлиб азонда турдим. Ухлаётган болаларим тепасига келиб, ҳар бирининг тепасида ибодат қилдим. Хонага кириб келган Валя ҳаммасини тушунди.
–Азизам, тўйдан олдин сенга қамалишим тўғрисида айтган эдим–ку, ўша вақт келди.
–Етталовини кимга қолдиряпсан? (Хотиним саккизинчисини кутаётган эди.)
–Валя, мен отаман, аммо менинг кучим ва имкониятларим чегараланган. Сизларни Қодир Худо паноҳига топшираман.
Хотиним йиғлади. Бирга ибодат қилдик, йиғлашиб олдик, мен ишга кетдим.
Устахонага энди кирган эдим, “сизни бошлиқ чақиряпти”, деб хабар беришди. Унинг хонасида мени икки нотаниш одам кутаётган экан. Бошлиғим менга ачиниб қаради–да, деди:
–Мана булар сен билан гаплашмоқчи эканлар.
Улар мени машинага таклиф қилдилар, прокуратурага олиб келдилар ва суҳбат бошладилар.
–Наҳотки бизнинг замонда ҳам Худога ишонсангиз?!
–Мен эътиқодли масиҳийман.
–Худо сизга нимага керак?! Сиз – жуда яхши мутахассиссиз. Сизга яхши квартира беришлари мумкин.
–Кечирасизлар. Абадий ҳаётни вақтинчалик ҳаётга, гарчи буниси яхши бўлса ҳам, алмаштиришга ҳеч қачон рози бўлмайман!
–Болаларингиз кўп, ҳеч бўлмаса уларга раҳмингиз келса бўларди.
–Болаларим –Самовий Отанинг паноҳи остида.
Хавфсизлик идораси одамлари менга бир неча марта болаларим ҳақида эслатди. Мен ўйлаб қолдим: Мабодо улар биздан болаларимизни тортиб олмоқчи эмасмиканлар? Бобаларимизга васийлик қиладиган оила менинг қариндошларим орасида ҳам, хотинимнинг қариндошлари орасида ҳам йўқ эди. Мен болаларимни Худога топширдим. Улар бирдан гап оҳангини ўзгартирдилар:
–Эҳ сен ўта ишқибоз! Пешонангни деворга ур, ўзинг ибодат қил, аммо уйда ўтир!
Сизларга Хушхабардан қуйидаги парчани келтирмоқчиман: “Биз ҳам, У сингари нурда юрсак, бир–биримиз билан мулоқотда бўламиз…” Мулоқот – Худога хизматимнинг ажралмас қисмидир. Йиғинларга бора олмайман. Бу эса Худога ишонмаслик билан баробар.
–Ундай бўлса сени суд қиламиз!
–Қайси қонунлар бўйича? Конституция ҳар бир одамга эътиқод эркинлигини кафолатлайди.
–КПССнинг 23 сеъзди қарорлари бўйича!
–Шунақа қарорлар билан қанча бегуноҳ одамларни йўқ қилдилар, ўлимидан кейин эса оқладилар…
–Шахсга сиғиниш даврида “ҳаддан ошириб юборганлар”.
–Сизлар бугун ҳам ҳаддан оширяпсизлар. Ўша даврдаги ҳаддан ошишларни ўзларингиз эътироф этяпсизларми, вақти келади, ўз оғзингиз билан, сизга ноқонуний хатти–ҳаракат қилган эканмиз, деб тасдиқлайсизлар. Шунинг учун эътиқодимга ва имондошларимга алоқадор биронта саволга жавоб бермайман. Ундай саволларни берманглар.
–Жавоб берасан! – деб қатъият ва ҳукмронларча гапирди Хавфсизлик хизмат одами.
–Жавоб бермайман!
–Мажбур қиламан! – деб бақирди ва ғазаб билан ўрнидан сакраб турди.
–Ҳаммани ҳам мажбур қила олмагансизлар–ку!
–Мажбур қиламан! Менга нима керак бўлса, жавоб берасан!
–Кечирасиз! Агар мана шу хонангизнинг девори оқ бўлса, ҳеч қачон, девор қора деб айтасан, дея мени мажбур қила олмайсиз.
–Бунақаларни мажбур қилмаганмиз!
–Мени ўлим билан қўриқита олмайсиз. Мен абадий ҳаётга ишонганимда, ўлим менга нима бўлипти!
–Олиб кет бу ердан! – деб навбатчига буйруқ берди у.
Мен ҳеч қачон ўзимни дадил ҳисобламаганман, аммо шуни англаб етдимки, жамоатнинг ибодатлари туфайли Худонинг ишига душман бўлганлар билан суҳбатда қўрқмаслигим учун У менга жасорат ато қилди. Худо мени очиқ мустаҳкамлади ва ўзимни ўлимга ҳукм қилишим учун куч ато қилди.
Книга на Узбекском языке: - Верю в бессмертие (Николай Бойко)
Очень впечатляющее свидетельство одного верующего узника за имя Христово, прошедшего тюрьмы и лагеря, и повсюду Бог подкреплял его и исцелял. Одному Богу известно, сколько издевательств претерпел Николай Ерофеевич в неволе. Его лишали свиданий, не отдавали писем и в буквальном смысле уничтожали, сажая в камеру—холодильник в то время, когда у него было воспаление легких. Но, по неизреченной Своей милости, Господь сберегал жизнь Своему слуге. Он оставался непреклонным и не шел на сотрудничество с гонителями. Его глубоко почтенный 82-летний возраст — яркое доказательство того, что жребий наш всецело находится в руках Господа и вовсе не условия существования определяют длительность жизни, а лишь Божья воля. Несмотря на суровый путь, он достиг рубежа большей крепости и отошел к Господу как и насыщенные днями патриархи. Земная брань его закончилась победно.
