Дэн Аллендер. Яраланган юрак - (10 Боб) Китоб Ўзбек тилида
Yaralangan yurak (Dan Allender) O‘zbek tilida Audiokitob
Мундарижа
Миннатдорчилик
Сўз боши
Муқаддима. Шифо излаб
Aсосида ўтмишни рад қилиш ётадиган кечириш
Дилозорни севишга мажбурий талаблар
Руҳий доирага қўпол аралашув
Энг яхши йўл
КИРИШ. Хотира ва эсдаликларнинг аҳамияти нима?
Муаммонинг моҳияти нимада? Руҳий шикастланиш инсонга қандай таъсир қилади?
Шифо топиш учун мижозга ҳақиқатан ёрдам керакми? Психологик маслаҳатнинг қиммати нимада?
I ҚИСМ. ЖИНСИЙ АЛОҚАНИ СУИСТЕЪМОЛ ҚИЛИШНИНГ РУҲАН ЎСИБ БОРИШИ
1-БОБ. УРУШНИНГ МУҚАРРАРЛИГИ: ЖАНГГА КИРИШИШ
Урушнинг муқаррарлиги
Йўлдан оздирувчи
2-БОБ. ДУШМАН: ГУНОҲ ВА УЯТ
Инсон:унинг улуғворлиги ва ахлоқсизлиги
Уят: фош бўлиш ваҳимаси
Уят нима дегани?
3-БОБ. МОЙИЛЛИК: ЗИДДИЯТ ВА ЎЗИДАН НАФРАТЛАНИШ
Нафрат нима дегани?
Нафрат даражалари
Нафратнинг вазифаси
4-БОБ. ҲАРБИЙ ҲАРАКАТЛАР МАЙДОНИ: ЖИНСИЙ АЛОҚАНИ СУИСТЕЪМОЛ ҚИЛИШ СТРАТЕГИЯСИ
Жинсий алоқани суистеъмол қилиш босқичлари
II ҚИСМ. ЖИНСИЙ АЛОҚАНИ СУИСТЕЪМОЛ ҚИЛИШ ЗАРАРИ
5-БОБ. ОЖИЗЛИКНИ ҲИС ҚИЛИШ
Ожизликни ҳис этишни пайдо қиладиган сабаблар
Ожизлиги учун жабрдийда тўлайдиган баҳо
Ожизликни ҳис қилиш оқибатлари
Ўз ожизлигини ҳис қиладиган жабрдийда ўзини қандай кўради
6-БОБ. ХИЁНАТНИ ҲИС ҚИЛИШ
Хиёнатни ҳис қилишга қўзғайдиган сабаблар
Жабрдийда яқинларига қилган хиёнати учун тўловнинг баҳоси
Ўзи ҳақида ва бошқа одамлар ҳақида нотўғри ҳукмлар
Хиёнатни ҳис қилиш оқибатлари
Ўзини сотилган деб ҳис қиладиган жабрдийда ўзини қандай кўради
7-БОБ. ИЧКИ ҲАРДАМХАЁЛЛИКНИ ҲИС ҚИЛИШ
Ички ҳардамха ёлликни ҳис қилишни пайдо қиладиган сабаблар
Ички ҳардамхаёллиги учун жабрдийда тўлайдиган баҳо
Ички ҳардамхаёлликни ҳис қилиш оқибатлари
Ички ҳардамхаёлликни ҳис қиладиган жабрдийда ўзини қандай кўради
8-БОБ. ЖИНСИЙ АЛОҚАНИ СУИСТЕЪМОЛ ҚИЛИШНИНГ ИККИЛАМЧИ АЛОМАТЛАРИ
Шон-шуҳратга узоқ йўл
Руҳий шикастланиш гувоҳлиги
Депрессия
Жинсий алоқа айниши (жинсий аъзоларнинг бузилиши)
Патологик тобелик
Соматик шикоятлар
Ўзига салбий баҳо бериш
Муносабатларни ўрнатиш усули
9-БОБ. ОДАМЛАР БИЛАН МУНОСАБАТЛАР ЎРНАТИШ УСУЛЛАРИ
Муносабатлар ўрнатиш усули нима?
Муносабатларни ўрнатиш усули нима учун шунчалик муҳим?
Муносабатларни ўрнатиш усули қандай шакллантирилади?
Одамлар билан муносабатлар ўрнатиш усулининг ўзига хослиги
III ҚИСМ. РУҲИЙ ЎСИШ ШАРТ-ШАРОИТЛАРИ
10-БОБ. ШОД-ХУРРАМЛИККА КУТИЛМАГАН ЙЎЛ
Муҳим масала
Шахсий ўзгаришларга қадам-бақадам ёндашув
Шахсий ўзгаришларнинг муқаддас китоб йўли
Муқаддас китоб йўлини билиш
11-БОБ. ТЎҒРИЛИК
Ички зарар
Ташқи зарар
Вазиятни тўғри таҳлил қилиш
12-БОБ. ТАВБА
Тавба нима дегани?
Тавбани пушаймонга қарши қўйиш
Жинсий зўравонликдан азият чеккан жабрдийданинг тавбаси
Тавба жараёнидаги ички ўзгаришлар
Тавбанинг ташқи ўзгаришлари
13-БОБ. МАРДОНА СЕВГИ
Бу дунёда кечириш реалми?
Севиш нимани англатади?
Севгининг ўзи нима?
Зўравонни севиш нима дегани?
Жанг давом этмоқда
ХОТИМА. ДОНОЛАРГА ЎГИТЛАР
Жиноятчига мурожаат
Жабрдийданинг нажот топиши жараёнида иштирок этаётганларга (биринчи навбатда ота-оналарга) мурожаат
Жабрдийданинг кўз ўнгида жиноятчини намоён этувчи дилозорга мурожаат
Жабрдийданинг дўстига мурожаат
Чўпонга мурожаат
Психотерапевтга мурожаат
Жинсий зўравонликдан азият чеккан жабрдийдага мурожаат
III ҚИСМ
РУҲИЙ ЎСИШ ШАРТ-ШАРОИТЛАРИ
10-БОБ
ШОД-ХУРРАМЛИККА КУТИЛМАГАН ЙЎЛ
Олдинги бобларнинг дастлабки асоси оддий: муаммо тўғрилик билан тан олинмагунча, уни ҳал қилиб бўлмайди. Баъзи масиҳийларнинг энг кўп тарқалган хатоси — муаммога эътибор бермаслик ёки уни ҳал этиш учун тўғри, бироқ ниҳоятда бемаъни таклифни тавсия қилиш. Бироқ ўз муаммосини чин дилдан ҳал қилмоқчи бўлган одамлар, агар унинг руҳий ҳал этилишини инкор этсалар, янада ҳалокатли хатога йўл қўядилар, чунки уларнинг фикрича, муаммонинг руҳан ҳал қилиниши соддалашган кўринади ва муаммонинг мураккаблигига мос келмайди.
Афсуски, муаммоларни руҳий ҳал этишга берилиб кетганлар, ҳаммага маълум бўлган ҳақиқатларни инкор этувчиларга кўпинча шубҳа билан қарайдилар, гуноҳга ботган дунёда ҳаёт оқибатларини тушунишга интилаётганлар эса, ҳаммага маълум ҳақиқатларда таскин топмоқчи бўлганларга шубҳали муносабатда бўладилар. У ёки бу ҳолатдаги гумонлар, гарчи иккиси ҳам тушунарли тарзда бўлса-да, на етказилган зарар даҳшатини, на Хушхабарнинг мўъжизасини ҳисобга олмайди. Худо ва Масиҳнинг нажот берувчи хизматини шарафлашни хоҳловчилар, бир вақтнинг ўзида муаммонинг ўзига хос бўлган ҳам соддалигини ва мураккаблигини, ҳам унинг ҳал этилишини тан олишлари керак.
Китобимнинг қолган қисми шахсий ўзгаришлар учун жинсий зўравонлик жабрдийдасига нималар кераклигининг хомаки тасвирига бағишланган. Аслида, бундай ўзгаришлар бўлиши мумкин, қолаверса, кимлардир тасодифан намоёни бўлиб руҳий етукликка интилаётган бўлсалар-да, бироқ ўзгаришлар ҳаммага кафолатланган. Барча муносабатларда бу жараён ҳам табиий, ҳам ғайритабиий ҳолат ҳисобланади. Биз руҳан ўсиш ва шахс сифатида ўзгариш учун яратилганмиз, аммо гуноҳ бизнинг руҳан ўсишимизга нафақат тўсқинлик қилади, балки гуноҳ руҳий ўсишни қоидадан истиснога айлантиради. Биз Худо ва яқинларимизга нисбатан бўлган севги йўлини танлаганимизда, бизнинг йўлимиздаги турғунлик ва разолатнинг худбинларча жараёнини тўхтатиш учун, қандайдир ғайриодатий ва ғайритабиий нарсалар учрашига бизнинг ишончимиз комил бўлиши мумкин.
Шахсий ўзгаришлар — бу доимий жараён. Ушбу ҳақиқатга ўзгача баҳо бериб бўлмайди. Кўплаб жинсий зўравонлик жабрдийдаларининг ҳисоблашича, уларнинг шахсий ўзгаришлари ниҳоятда секинлик билан амалга ошади. Шу билан бирга уларнинг тахмин қилишича, Худонинг бундаги иштироки туфайли жараён шиддатли бўлиши ҳамда унчалик машаққатли бўлмаслиги керак экан. Агар шу ҳақиқат бўлса, нега унда Худо Мусони итоаткорлик, ҳамда одамларга ва қўйларга ғамхўрлик қилишни ўргатиш учун Мидиён юртига қирқ йилга юборади <қаранг: Чиқиш 2:15–20>? Қалбнинг чуқур шифо топиши, унинг ғайритабиий тарзда ўзгариши, синов ва хатоларни енгиб ўтиш, имон-ишончда кейинги муҳим қадамни қўйиш мақсадида куч тўплаш — буларнинг ҳаммаси кўп йиллик меҳнатни талаб қилиши мумкин. Бирор бир кимсанинг руҳий ўсиши ҳақида муддат нуқтаи назаридан асло ҳукм чиқариб бўлмайди.
Жинсий зўравонликни бошидан кечирган одам, агар у Худонинг ғайритабиий меҳнатида иштирок этишга қарор қилса, бу ҳолда у қандай кутилмаган воқеаларга дуч келиши мумкин? Бундай ўзгариш жараёнида у ўзининг заифлиги, дилабгорлиги, қашшоқлиги ва ўлимининг кутилмаган йўлларини босиб ўтади. Ростгўй, ҳалол одамда бундай сўзлар унинг нафратини қўзғатиши, узоқлашиш ҳиссини уйғотиши мумкин, ҳаттоки уни чўчитиб юборишга ҳам қодир. Жинсий зўравонликни бошидан кечирган жабрдийда сўзсиз ўзини заиф ва дилабгор (дармонсизлик ҳиссини), қашшоқ (кучсизлик ва хоинлик ҳиссини) ва ўлик (дармонсизлик, хоинлик ва ички ҳардамхаёллик ҳиссини) сезади. Касалликдан кўра дори даҳшатлироқ эканлиги ҳақидаги фикр, ҳеч бўлмаганда — ундан асло яхши эмас, бу йўлдан ҳаракат қилиш истиқболини умуман номаъқул хатти-ҳаракатга айлантиради.
Шу сабабдан ушбу муаммога кўплаб дунёвий ва масиҳийча ёндашишда, айнан Муқаддас Китоб йўлига аччиқ бўлмаслиги учун, бирозгина ширинлик қўшадилар. Инсон ўзининг гуноҳкор табиатига кўра, вазият ва бехатарлик кафолати устидан назоратга орзуманд бўлади, исталган натижани ваъда қилувчи асосли ҳаракатлар аниқ бажарилганидан сўнг, ўзгаришнинг ҳар қандай усули ёки йўли обрўсизланган қалбнинг асосий талабларига қарама-қарши кўринади.
Муқаддас Китоб йўли танлаш ва муҳим ҳаракатлар эркинлигини назарда тутади, шунингдек, зимистонда, ёниб турган машъалсиз «ўлим водийси зулматидан ўтиш»ни талаб қилади <қиёсланг: Забур 22:4>. Муқаддас Китоб йўли ҳаётга эга бўлиш учун, жондан айрилишни талаб қилади (қаранг: Юҳанно 12:24–25). Ёлғон бўйича яшаш истагида ўлишимиз мақсадида, Худога бўлган ишонч режаларимиздан, ёниб турган машъалимиздан воз кечишимизни биздан талаб қилади. Юксак ҳаётга эришиш — Худога итоаткорона тобеликда яшаш ва бошқа одамларга дахлдор бўлиш демакдир. Бунинг учун биз Худони таҳқирловчи муносабатларни ўрнатишдан, қолоқ, ҳимояланиш усулларидан воз кечишимиз керак.
МУҲИМ МАСАЛА
Шахсий ўзгаришлар истиқболлари ва ҳузур-ҳаловат йўли ҳақида мулоҳаза юритишимиздан олдин, биз тўхтаб ўзимизга ниҳоятда муҳим савол беришимиз керак. Ушбу саволга берилган жавоб, биз Муқаддас Китоб йўлига мурожаат қилишимиз ёки нафрат билан ундан юз ўгиришимиз мумкинлигини белгилаб беради. Савол қуйидагича: «Худо — бизнинг Отамиз, мен учун юксак ҳузур-ҳаловат борасида хизмат қилаётган Зотга, мен учун марҳамат кўрсатиш мақсадида У томондан танлаб олинганимга, менинг хоҳиш-иродамни ва ҳаётимни Худо Ўзига бўйсундиришига, бу ерда, фақатгина самоларда етишишим мумкин бўлган хурсандчилик ва роҳат-фароғатдан фойдаланиш ҳуқуқига У мени эга қилганлигига ишонаманми?»
Агар жавоб ижобий бўлса, унда баъзида ўнқир-чўнқир бўлган Муқаддас Китоб йўли поёнсиз севгини, ақл бовар қилмайдиган доноликни ва Худонинг машаққатли марҳаматини ўз ичига қамраб олган ишонч туфайли текисланади. Бой ва бадавлат дунёвий ҳаётдан юз ўгиришимиз жараёни азобли ва машаққатли, бироқ муваффақиятли кечади. Биз ҳаётимизни ўз андазаларимизга кўра бичишимиз гуноҳ эканлигини тан оламиз ва ишонч билан тавба-тазарруга қадам қўямиз. Худога ишонч-эътиқод оқилона ҳаракат бўлиб, осон йўл ҳисобланади ва биз абадий ҳузур-ҳаловатга эга бўлишимиз учун, бизни Худонинг ўнг томонида ўтиришга муяссар қилади.
Бошқа томондан, агар саволга жавоб салбий бўлса, унда Муқаддас Китоб йўли биз учун ниҳоятда бемаъни бўлиб кўринади ва биз бундай йўлни танлашимиз мумкин эмас, деб ҳисобламаймиз. Наҳотки биз ихтиёрий равишда ўз режаларимиздан ва ўзимизнинг хулқ-атворимиз стратегиясидан воз кеч сак? Колаверса, агар биз қуйидагича фикр юритсак: «Худонинг қандай Зот эканлиги, менинг тасаввуримда, севувчи Отадир. Биринчи навбатда, У шундай Зотки, мен жинсий зўравонлик қурбони бўлишимга йўл қўйди, шундай кейин менга У ҳузур-ҳаловат кўрсатиш мақсадида чин дилдан марҳамат қилаётганига қандай ишонишим керак? Менимча, Худо — бу худбин ва талабчан Мавжудот, У ва яна бошқаларнинг назарида мен «қурол» бўлишдан чарчадим. Мен иродамни ва ҳаётимни Худога бўйсундиришим, мен учун ҳақиқатдан ҳам марҳамат бўлиб қайтишига ишонмайман. Очиғини айтадиган бўлсам, бундай ҳолат зудлик билан ва узил-кесил тамом бўлганимни англатади. Ҳозирга қадар тирик юрганим мўъжиза, тирик юрганим эса Худо туфайли эмас».
Биз биринчи эмас, балки иккинчи нуқтаи назарга яқин бўлсак-чи? Худога ишониш ва Унга тамомила бўйсуниш, барча мазахларга нуқта қўядиган мазах сифатида биз томондан қабул қилинса-чи?
Биринчи навбатда, Муқаддас Китоб бўйича Худога ишонч нима эканлигини ва нимани англатишини биз яна бир бор обдон ўйлаб кўришимиз керак. Кўп одамларнинг ҳисоблашича, бундай ишонч — Худога бўлган тобеликни тинч, осойишта, холисона англашдир. Ушбу мулоҳазада гарчи заррача ҳақиқат ҳисси бўлса-да, кўпинча мана шундай осойишта ишонч Худодан жуда кам нарса хоҳлаётганимизнинг натижаларидан бири бўлиб қолади. Аслида сен (жароҳатларни, чанқоқни ва ўз қалбингизнинг азоб-уқубатини инкор этишда) мурда эканлигингда, имонли бўлиб қолиш ниҳоятда осон.
Одамларга ҳақиқий ишониш, улар сизнинг ҳаётингизда жуда катта аҳамиятга эга эканликларини ва унга таъсир кўрсатишларини назарда тутади. Шу сабабдан Худони ёмон кўраётган ва Унга қарши жанг олиб бораётган одамларнинг кўпчилиги, Худонинг қаршисида хайкалдек қотиб, ўз ишончларини шундай тарзда тасдиқламоқчи бўлганларга қараганда, Унга кўпроқ ишонадилар. Шундай қилиб, бошқаларга қараганда ким Худога кўпроқ ишонади? Турмушнинг чуқур масалалари борасида имон-эътиқоди Худога қарши курашишга журъат этган одамлар. Эзгу қалблар кураш майдонидаги жангда қатнашадилар, шубҳаланувчи қўрқоқлар эса кураш майдонидан ўзларини олиб қочадилар.
Курашишга журъат қилиш қарори Худо томонидан қадрланади, У нафақат ғалаба қозонади, балки марҳаматлайди ҳам. Масалан, Ёқубнинг Худо билан кураши <қаранг: Ибтидо 32:24–32> сон бўғинининг синиши билан якун топди. Ёқуб умрининг охиригача чўлоқ бўлиб қолди, бироқ чўлоқ бўлиб қолиши унинг эркинликка эришишига арзийди. Руҳ эркинлиги учун мукофот — ҳимоя қилиш кафолатидан айрилиш бўлиб кўринади (руҳ учун курашиш, унинг васийси ва ҳимоячиси бўлиш), аммо шу билан бирга, унинг умуман йўқлиги ҳис қилинади.
Охир-оқибатда яраланган қалбни эгаллаб олган Хушхабарнинг мўъжизаси шундан иборатки, Худога нисбатан бизнинг адоватимиз ва итоатсизлигимизга қарамасдан, Масиҳ биз учун ўлди ва Унинг Руҳи ҳамма жойда, ҳатто дунёнинг энг олис ерларигача бизни кузатиб боради <қаранг: Ҳаворийлар 1:8>. У биз билан бирга эканлигига ва бизга содиқлигига ички ҳардамхаёллигимиз, эътиқоднинг етишмаслиги ва Унга ишонишдан воз кечиш ҳисси асло тўсқинлик қилмайди. Аслида, биз ўзимизни марҳаматни қабул қилишга тайёр эмаслигимизни тушунсак-да, ёки уни қабул қилишни унчалик хоҳламасак-да, бироқ У астойдил бизни бошқараверади. Баъзида, жинсий зўравонлик пайтида бепарво қараб туришида Унга нисбатан юзага келадиган адоватга қараганда, бизнинг бугунги ҳаётимизда Унинг иштирок этишга интилиши янада кучлироқ нафратимизни қўзғатади («Нимага У мени тинч қўймайди?»).
Лекин У ҳеч қачон бизни тарк этмайди ва бизнинг фойдамизни кўзлаб У шундай йўл тутади. Пировардида, бизнинг ҳаётимизга ўзгариш ва шод-хуррамлик олиб кирадиган ягона нарса — бу гуноҳларимизни тан олишимиз ҳамда Худонинг марҳаматини қабул қилишимиз. Худога ҳали чуқур ишонишни бошламаган (ёки Уни ҳурматга лойиқ, деб ҳисобламаган) одамга, бу китобнинг қолган қисмини ўқиб чиқиш, кейин эса унда баён этилган маслаҳатларни амалда қўллаш жуда қийин бўлади. Аммо барибир, янги куннинг эртаси ҳаттоки энг қўрқоқлар учун ҳам келиши мумкин! Орзуманд қалбларда Худо Ўз ишини оғишмай амалга ошираверади ва уни итоаткорликка, ҳамда тавбага олиб келади. Қудратли ва марҳаматли Отанинг итоаткор фарзандлари сифатида, биз «ўлим водийси зулматига» қадам ташлашга куч топамиз ва қоронғуликдан Худонинг нажот ёғдуси нурларида гуноҳларимиздан покланиб чиқамиз.
ШАХСИЙ ЎЗГАРИШЛАРГА ҚАДАМ-БАҚАДАМ ЁНДАШУВ
Ҳаётга ўзгача йўл — «ўлим водийси зулматидан» ўтиш — кўпчилик маъқул ҳисоблаган ва тушунарли бўлган қадам-бақадам ёндашувдан нимаси билан фарқ қилади? Қадам-бақадам ёндашув, одатда йўналиш ва натижанинг муайян белгисини кўрсатадиган, камида уч босқичдан иборат бўлади. Биринчи босқич жинсий зўравонлик жабрдийдасига ўз ҳис-туйғуларини ҳис этишга ва тушунишга ёрдам беради (ўзликни фош этиш). Кейинги босқич жабрдийдага ўз ички дунёсини намоён қилиш учун эркинликка эришишга ёрдам беради (ўз фикрини ифода қилиш). Сўнгги босқичда уни атрофдагилар билан муносабатларни ўрнатишда чегарани билишга ўргатиш, токи энди ҳеч қачон у яна жинсий зўравонлик қурбонига айланмасин (ўзликни ҳимоя қилиш).
Бу мақсадлар — ўзликни фош этиш, ўз фикрини ифода қилиш ва ўзликни ҳимоя қилиш — Муқаддас Китоб идеалига шу қадар яқинки, уларнинг ўртасидаги фарқни оғзаки ёки ёзма равишда ифодалаш жуда қийин. Шундай бўлса-да, менинг тасаввур қилишимча, бундай фарқлар ниҳоятда теран.
Ўзликни фош этиш, яъни ўз ҳис-туйғуларини англаш, гарчи у зарур ва мутлақо қонуний бўлса-да, атрофдагилардан ўзининг қалб жароҳатини ҳисобга олишларини талаб қилиш учун, кўпинча ўзи ҳақида кўпроқ билишга қаратилади. Ўзликни фош этиш ҳақиқий Муқаддас Китоб йўлида (бу ҳолда асосий масала тариқасида - яқинларни қандай қилиб кўпроқ севиш масаласи қўйилади) юз берганда, бундай ўзликни оқлаш ҳар қандай ишончни йўқ қилади ва марҳаматга бўлган эҳтиёжни кучайтиради. Муқаддас Китоб бўйича ўзликни фош этиш, жинсий зўравонлик жабрдийдасининг жароҳатларини, унинг нафратини ва ҳимояланувчи четлашишини намоён қилади. У ғамгин ҳис-туйғуларнинг намоён бўлиши билан якун топмайди, бироқ ҳаётнинг худбинларча бадастирлигига ўлик қалб нуқтаи назарида муомалада бўлади. Виктимизацияни қўллашдан асосий мақсад — жабрдийдада у қандай ҳис-туйғуларни келтириб чиқаришини фақатгина аниқлаш эмас, балки жабрдийда Худога итоат этмаган ҳолда, ўз ҳаётини топиш истагида қандай стратегияларга мурожаат қилаётганини янада яққолроқ тарзда белгилашдир.
Шахсий ўзгаришлар жараёнининг иккинчи босқичи — ўз фикрини ифода қилиш нима дегани? Сиз нималарни ўйлаётганингиз ва ҳис қилаётганингизнинг ҳаммасини ифодалаш, кўпинча далилларни намоён этиш имкониятини ўзликни ҳимоя қилишга айлантиради. Кўпинча, «Мен ростгўй бўлишга интилгандим», деган ибора тўғри, ўзгача тарздаги ошкоралик кўринишида, маълум даражадаги ўч олиш усулини англатади. Инсонлар ўртасидаги муносабатларда асосий масала бирон бир одам «ростгўй» эканлигини билишдан эмас, балки яқинларига нисбатан у меҳрибонлик қилганини аниқлашдан иборат бўлиш керак. Фикрни рўйирост ифодалаш — ҳар доим фикрни қадрлаб, уни инобатга олишга қаратилиши керак.
Ва ниҳоят, зиён кўриш имконининг олдини олиш учун чегараларни ўрнатиш ва қайта виктимизация кўп ҳолларда худбинликка, такаббурликка, эркинликка ва ўзини ҳимоя қилишга етаклайди. Бир аёл яширинча киноя билан деди: «Сиз мен ҳақимда қандай фикрда эканлигингиз мени асло қизиқтирмайди. Мен ўз билганимча иш қилишни ўрганиб олдим. Мен энди кимларнингдир ўйинчоғи бўлишни истамайман. Менинг шахсий ўзгаришларим учун нима керак бўлса, мен ўшани қилишни хоҳлайман». Турмуш ўртоғи ва бошқа одамлар билан унинг муносабатларини одат тусига кириб қолган тобелик деб аташ мумкин, чунки у бутун ҳаёти давомида атрофдагиларнинг инжиқликларига бўйсуниб, гўёки кўнгил, ирода ва қалбсиз яшагандай эди. Аёл ўзининг виктимизацияси ва ўз «мен»ининг намоён бўлишига эҳтиёж сезарди, аммо унга етказилган зиённи англаган ҳолда, у шунақанги қаттиқ ғазабландики, ҳаттоки мана шу тобе виктимизациядаги ўз роли ҳақида асло ўйламасди ҳам. У гуноҳи туфайли ҳеч қачон ўзини дилабгор ҳис қилмаган, чунки чегараларни ўрнатишга ўргатиш жараёни уни гуноҳдан ҳимояланишга боғлиқ эканлигини ошкор қилмади. Бинобарин, гуноҳдан ҳимояланиш, унга ҳаётни янгидан бошлашга — муносабатлардаги итоаткорлик, жасурлик ва ҳақиқийликка йўл қўймаслик учун мўлжалланган. Ўз виктимизацияси борасида аёл мулоҳаза қилар экан, у ўзининг эътирозларини билдириб, адолатни талаб қилиши мумкин бўлган суд жараёни ҳақида орзу қиларди. У ўз гуноҳига тавба қилмади ва шунга яраша марҳамат ҳам сўрамади.
Чегараларни ўрнатиш ғояси тамомила қонуний. Мен маълум маънода ўз чеклашларимни гуноҳли инсоний мавжудот сифатида тан оламан, демак, мен қандайдир муносабатларда бўлган одамларга янада яхши хизмат кўрсатиш имконига эга бўлишим учун қайсидир маънода чегаралар ўрнатаман. Бу каби чегаралар, масалан, кечасилик уйқунинг давомийлиги камдан-кам бузилади, чунки агар мен етти соатдан кам ухламаган бўлсам, яхши ишлайман. Агар мен болаларим билан банд бўлиб, бирор нима билан шуғулланаётган бўлсам, одатда телефон қўнғироқларига жавоб бермайман, ахир, мен телефоннинг қули эмасман-ку! Қолаверса, кимдир мен билан телефон орқали гаплашишни хоҳлаб қолган бўлса, мен у билан суҳбатлашмайман, у билан гаплашишга мажбур ҳам эмасман. Муносабатлардаги чегаралар — бу менинг номукаммаллигимни ва қалбим учун марҳамат инъомини тан олишдир.
Мен яна шуни ҳам таъкидлаб ўтмоқчиманки, жинсий зўравонликнинг жабрдийдалари кўпинча ўз шахсларининг қонуний чегараларини ўрнатиш ва уларни ҳимоя қилиш қобилиятини йўқотадилар. Жабрдийдалар ўз чегаралари бузилиши асосларини уларнинг тушунишларига ва маълум доираларни ўрнатиш маҳоратини такомиллаштиришга ёрдам беришга қарши эмасман. Бироқ чегараларни ўрнатиш мақсади, улар Худога ва яқинларига нисбатан бўлган севги билан мос келишини ёки уларнинг қоидаси — худбинликнинг навбатдаги кўриниши эканлигини аниқлаб беради. Ушбу масалада ҳақиқий мақсад — биз яна бир бор жинсий зўравонлик қурбони бўлмаслигимиз кафолатига эга бўлиш эмас, балки яқинларимизни марҳаматлашдан иборат бўлиши керак. Бизни яқин муносабатлар билан боғлаб турган одамларни янада кучлироқ севишимиз лозимлигини инобатга олган ҳолда, биз чегараларни ўрнатишимиз даркор. Агар биз ўзга одамлардан қўрқиб яшайдиган бўлсак, чин қалбдан меҳр инъом қила олмаймиз. Кўп ҳолларда биз чегараларимизнинг бузиб ўтилишига рухсат берамиз, чунки кимнидир хафа қилиб қўйишдан ёки ҳозирда бўлган ва ҳеч нарсага арзимайдиган муносабатлардан айрилиб қолишдан қўрқамиз. Севиш — бу ўз яқинларимиз билан бўлган муносабатларга эмас, балки ўз яқинларимизга содиқ бўлиш демакдир, биз билан эмас, балки унинг Худо билан муносабатлари борасида кўпроқ ғамхўрлик кўрсатиш демакдир.
Бир неча йил мобайнида дунёвий ёндашув асосида ўз чегараларини ўрнатишга куч сарф қилган бир қиз билан суҳатлашиб қолдим. Унинг онаси — баджаҳл, қаттиққўл, талабчан аёл бўлиб, қизини кимдир зўрлаганини тан олишдан кўра, уни ўлдиришга қодир хотин бўлган. Бир неча йил мобайнида қиз «ўзини ўйлаб» зарур чегараларни ўрнатди. У ўз ҳаётида кўплаб осойишталик ва енгилликка, бироқ жуда кам хурсандчилик ва қалб мўминлигига эришди. Тахмин қилинишича, қиз ўзини севишга ўрганди, бироқ шу билан бирга, ўзини яқинларига тўлиқ бағишлаш бахтидан маҳрум бўлди. Ўз чегараларини мустаҳкам асраш мақсадида, қиз мунтазам равишда ўзини ҳимоя қилишга ва бечора онасининг ҳаётига нисбатан юрагини тош қилишга мажбур бўлди. Тортинчоқ, юрак олдирган қиздан у баджаҳл разилга айланди ва бундай ҳолат нимагадир шахсий ривожланиш, деб аталарди.
Севги ўзининг шахсий чегараларини кўзлаши ва ўрнатиши мумкинми? Севиш учун биз бир вақтнинг ўзида яқин муносабатларда бўлган инсоннинг улуғворлигини ҳурмат қилишимиз ҳамда унинг бузуқлигини кўрсатишимиз керак. Агар биз яқинларимизнинг қилган гуноҳларидан нафратлансак ёки кўрмаганликка олсак, биз уларни сева олмаймиз. Улар ҳақиқий ҳаётнинг лаззатидан ҳис қилишлари учун агар биз уларнинг дунёсига кирмасак, биз уларни севолмаймиз. Нима бўлганда ҳам, севувчи инсон Хушхабар учун кўпинча жафокашга айланади. Яқин инсонга унинг шахсий интилиши ва марҳаматга бўлган эҳтиёжини ҳис қилишида ёрдам бериш учун, севувчи одам шахсий тинчлик-хотиржамлигидан воз кечади.
Севгининг ўз чек-чегараси мавжуд, аммо кўпинча уларни ўрнатиш севгидан қочишга имкон туғдиради. Хушхабар учун ўз манфаатларидан воз кечиш имкониятини очиб бермайдиган ҳар қандай йўл эзгу қалбга доимо тўсқинлик қилади. Одатий жараён — ўзликни фош этиш, ўз фикрини ифодалаш, ўзликни ҳимоя қилиш оқилона бўлиб кўринади, аммо унинг оқибатлари эса кўпинча мутлақо ҳақиқий куч, эзгулик ва тўғрилик эмас.
ШАХСИЙ ЎЗГАРИШЛАРНИНГ МУҚАДДАС КИТОБ ЙЎЛИ
Ҳақиқий ҳаёт ўлимни талаб этади. Ўлимдан олдин азоб-уқубатлар юз беради. Азоб-уқубатлар ўзгариш учун керак бўлади.
Ҳаттоки Худонинг Ўғли ҳам Ўзининг руҳий йўлини босиб ўтиши учун азоб чекиши даркор бўлган:
...Худо кўп ўғилларни улуғликка эриштирмоқчи бўлиб, уларнинг нажот Асосчиси — Исони ҳам азоб-уқубатлар орқали камолга эриштиришни муносиб кўрди. <...>
...Гарчи У [Исо] Худонинг Ўғли бўлса ҳам, азоб-уқубат чекиб, итоат қилишни ўрганди. Масиҳ шундай камолотга эришиб, Унга қулоқ солганларнинг ҳаммаси учун абадий бир нажот яратди...
Ибронийларга 2:10; 5:8–9
Худди шу сингари, азоб-уқубатлар бизга ҳам зарур, зеро улар, гўёки ҳаёт гўзал ва оқил бўлиб, ўз қалбимиз эҳтиёжини қондириш мақсадида ўзимизни ўққа ва чўққа уришга мажбурлаётганлиги ҳақидаги сохта тасаввурни барбод қилиб юборади.
Энни Диллард ўз саҳифаларида бераҳм аниқлик билан ёнғинлар қурбонларининг даҳшатли фожиасига мурожаат қилади ва роҳат-фароғатда хотиржам ҳаёт кечириш мумкин бўлган гулзорнинг ёнида беркиниб олган азоб-уқубатни фош этишга ҳаракат қилади:
Кунларнинг бирида, кучли ёнғиндан азоб чеккан одамлар жинни бўлиб қолишлари ва ярим кечаси ўз жонига қасд қилиш йўли билан ҳаётларига нуқта қўяётганлари ҳақида ўқиб қолдим. Тиббиёт ходимлари уларнинг дардларини енгиллаштиришга қодир эмас, уларга юборилган дорилар чойшабларни хўл қилиб, танадан «оқиб чиқарди», чунки дори-дармонларни организмда тутиб қолиш учун жафокашларнинг териси йўқ эди. Жабрдийдалар тинмай йиғлаб ётардилар. Кейин эса жонларига суиқасд қилардилар. Улар ёнғинга дуч келмагунларига қадар, дунёда шундай азоб-уқубатлар борлигини ва ҳаётда шундай дард юз бериши мумкин эканлигидан бехабар эдилар.
Азоб-уқубатларга (улардан оғиш ўрнига) бутунлай берилиб кетиш масиҳийни қай тарзда руҳий тушкунликка эмас, балки умид-ишончга етаклаши мумкин? Гап шундаки, азоб-уқубатлар бизни ишончнинг юксак объектини излаш керак бўлган жойда излашга ундайди.
Ҳар қандай азоб-уқубат қандайдир нотўғри, даҳшатли, нотабиий ҳодиса юз берганлигини англатади ва адолат, солиҳлик, гўзаллик тушунчалари билан уйғунлашган бирор бир яхшиликка интилиш кераклигини ҳамда уни кутиш лозимлигини кўрсатади. Бинобарин, мана шу заминда, жонажон ва ягона уйимиз бўлган ерда туриб, янада каттароқ, юксакроққа интилиш истаги бизда қаердан пайдо бўлган?
Гўёки барча азоб-уқубатлар зарур ва фойдали, деб ўйлаш нотўғри фикр. Кўплаб одамлар ўзларининг қилган гуноҳлари юкидан азоб чекадилар. Яна бошқалар азоб-уқубатдан қийналадилар ва кимдир уларни азоблардан қутқаришини илтижо қиладилар. Мана шундай азоб-уқубатларни мен фойдали деб атамайман, бироқ шундай бўлса-да, улар қалбимиз нималарни билиши кераклигини очиб беради: қалб қандайдир юксакроқ нарса учун яратилган.
Масиҳнинг азоб-уқубати хочга тортилгандан сўнг, иснод ва ҳақоратланишдан иборат эди — бизнинг азоб-уқубатларимиз эса, ўзимиздан воз кечиб, Унинг хочини кўтариб боришдан иборат. Ана шундагина биз, аслида қандай бўлишимиз белгилаб берилганини билиш имконига эга бўламиз.
«Ўлим зулмати водийсидан» юриш йўли, ёки хоч йўли Муқаддас Китобга кўра, тўғриликни, тавба қилишни ва мардона севгини талаб қилади. Тўғрилик инкор этишнинг ёқимли, соф хотиржамлигини бартараф қилади. Тавба одамни ўзидан ва бошқалардан нафратланишидан халос қилади, уларнинг ўрнини мўминлик, дард-алам ва эзгуликка бўшатиб беради. Биз севги завқи учун яратилганмиз, мардона севги туфайли эса биз кучли ва эркин бўламиз. Қор маликаси, мўмин-итоаткор аёл ва жиблажибон қиз ҳам янада кучли ва эркин бўлишади, шу билан бир вақтда, ишончли, жозибадор ва содиқ аёл бўлиб қоладилар.
МУҚАДДАС КИТОБ ЙЎЛИНИ БИЛИШ
Хоч йўлида бизга учрайдиган хурсандчилик учта ички реалликдан таркиб топади — булар лаззатланиш хушмуомалалик (яхши) билан, руҳ мулоқотига қобилиятни шакллантириш билан ва қийин, вақти келганда бошқаларга маъқул келмайдиган қарорларни эркин қабул қилиш билан бўлиши керак.
Лаззатланиш хушмуомалалик билан бўлиши ёки агар эркаклар учун янада мос келадиган сўзлардан фойланилса, яхшилик билан бўлиши керак — бу дегани ўзининг жозибадорлигини бошқа одамлар томонидан ҳис қилиниши деганидир. Бир аёл айтган эди: у шундай одам бўлишни хоҳлайдики, унга қараб бошқа одамларнинг жони роҳатланиб дам олсин. Аёлнинг орзусига бўйича, у катта дарахтга ўхшаган бўлса, дарахт ўзининг шох-шаббалари остига ҳаммани имлаб чақирса, барглари ваъда қилинган ҳордиқ ва тасаллини берса. Бу аёл — Қор маликасининг тамомила акси экани тушунарли.
Қалбининг тўридан бошқаларга инъом қилиш лаёқати — бу тўлиқ бахтдир. Яхши қўшни бўлиш, унинг ёрдамига муҳтож бўлганларнинг ҳаммасига ёрдам қўлини чўзиш ҳам ниҳоятда ёқимли. Инсон ўз яқинининг олий фаровонлик учун абадийликда энг асосий фазилатини — қалбини берганда, қанчалар шодлик топади (топиши ҳам керак)? Бу шодликни сўз билан ифодалаб бўлмайди. Жиблажибоннинг одамлар билан муносабатларида лаёқатли бўлган ҳамма нарсасини бундай инъом ва бундай иштирокчиликка қиёслаб бўлмаслиги тушунарли.
Ниҳоят, вақти келганда бошқаларга маъқул келмайдиган қарорларни эркин қабул қилиш ҳеч кимни ҳаяжонга солмайди. Эркинлик қўрқмасдан, ўзининг қадриятлар тизимини қўлланма қилиб олиб, бошқа одамларга итоат этиб, қалбнинг тўлиб-тошиб яшашига имкон беради. Қўрқув билан эмас, балки ўзининг эътиқодлари асосида фаолият кўрсатиш лаёқати руҳга ҳаёт бағишлайди, тубан оламнинг одамга қаттиқ тегадиган майда-чуйда тўсқинликлари устидан парвоз қилишга имкон яратади. Биронта жиблажибон ўзига бундай қанотни ўстиришни ҳали бошламагани тушунарли.
Бу йўлда жинсий алоқани суистеъмол қилиш жабрдийдалари учун мумкин бўлган муваффақиятларининг якуни «Ҳикматлар» 31:24да келтирилган: «Либоси — қувват, шараф, у келажакка қараб қувонади». Қувват ва шарафни либос қилиб кийиб олган аёл жиблажибон эмас, у журъатсиз ва ярим жонсиз бўлмаслиги учун куч ва руҳ қудрати ниҳоятда кўп. Аммо у аёл Қор маликаси ҳам эмас: одамларга шафқатсиз ва бегоналарча муносабатда бўлмаслик учун, у аёлда ҳаётдан кучли ҳайратланиш, завқланиш бор. У аёл жиблажибон ҳам эмас, чунки у бугунги кун билан яшаб қолмаслиги учун эртанги кунга унинг саодқати ниҳоятда улуғ. У — бугун завқ-шавқ билан яшаётган ва эртанги кунда содиқ бўлган ва борлиқнинг мукаммаллигини бор бўйи билан бошидан ўтказадиган севикли аёлдир.
Бундай аёл бўлиш учун қандай асослар бор? Тўғрилик. Тавба. Жасоратли севги. Жасоратли ва итоаткор аёл буларнинг ҳаммасига эга бўлиб, шодлик самараларини ўриб олади.
Книга на Узбекском языке: Израненное сердце (Дэн Аллендер)
В этой книге известный во всём мире психотерапевт и богослов Дэн Аллендер раскрывает саму суть сексуального насилия одновременно с психологической и библейской точек зрения и показывает его жертве Божий путь к исцелению. Выйти на него можно, заплатив высокую цену новых страданий, однако он приведёт к жизни, чьей отличительной чертой станет любовь. Эта книга - надежда для взрослых, которые в детстве подверглись сексуальному насилию.
