Эйден Тозер. Худонинг Буюклиги - (9 Боб) Китоб Ўзбек тилида
Xudoning Buyukligi (Eyden Tozer) O‘zbek tilida Audiokitob
Мундарижа
Муаллифдан
1. Нима учун биз Худо ҳақида тўғри фикрлашимиз керак
2. Эришиб бўлмас Худо
3. Илоҳий белгилар: Худо ҳақидаги баъзи бир ҳақиқатлар
4. Муқаддас Учбирлик
5. Худонинг баркамоллиги
6. Худонинг эркинлиги
7. Худонинг абадийлиги
8. Худонинг чексизлиги
9. Худонинг доимийлиги
10. Худонинг ҳамма нарсадан бохабарлиги
11. Худонинг донишмандлиги
12. Худонинг қудратлилиги
13. Худонинг трансцендентлиги
14. Худонинг ҳар ерда ҳозирлиги
15. Худонинг содиқлиги
16. Худонинг меҳрибонлиги
17. Худонинг адолатлилиги
18. Худонинг раҳмдиллиги
19. Худонинг марҳамати
20. Худонинг севгиси
21. Худонинг муқаддаслиги
22. Худонинг олий ҳокимияти
23. Очиқ сир
Худонинг доимийлиги
Эй, Раббимиз Масиҳ, бутун тарих давомида биз Сенинг бағрингда яшадик. Ёввойи қуёнлар ўз қоясига қараб чопқиллагани каби, биз ҳам бехавотир жойда бўлиш учун Сен томон югурамиз; ўз саёҳатидан сўнг қайтиб келган қушлар каби биз ҳам тинчлик, хотиржамликни кўзлаб Сенинг ҳузурингга учиб борамиз. Бу кичкинагина табиат ва инсонлар дунёсида жуда кўп нарса тасодиф ва ўзгаришларга боғлиқ, аммо биз Сенда ўзгаришлардан асар ҳам топа олмаймиз. Сен доимийсан. Биз Сенда қўрқув ёки шубҳаларсиз яшаймиз ва эртангги кунимизга хотиржамлик билан, хавотирсиз қараймиз. Омин.
Худонинг доимийлиги хусусияти тушуниш у қадар мушкул бўлмаган фазилатлар қаторига киради. Бироқ Худонинг доимийлигини англаб етиш учун биз яратилган мавжудотлар ҳақида ўйлашимизда ёрдам берадиган оддий фикр-мулоҳазалардан Худодаги эришиш мумкин бўлган нарсалар учун ҳаракат қилган пайтимизда камдан-кам юзага келадиган фикр-мулоҳазаларни ажрата олишга ўрганишимиз керак.
Худо доимийдир, деб айтиш — бу Худо Ўз-Ўзидан ҳеч қачон фарқланмайди, демакдир. Муқаддас Ёзувларда Худонинг ўсиши ва ривожланиши, деган тушунчалар мавжуд эмас. Менимча, Худо Ўз-Ўзидан қанақадир тарзда фарқ қилиши мумкин, деб ўйлашнинг ҳеч иложи йўқ. Нима учун?
Маънавий ахлоққа эга бўлган мавжудотнинг ўзгариши учун бу ўзгариш уч йўналишнинг бирида юз бериши керак. Мавжудот яхшидан ёмонга ёки ёмондан яхшига ўзгариши керак. Ёки бўлмаса, агарда ахлоқий сифат ўзгаришларсиз қолади, деб фараз қилинса, у ҳолда ўзгаришлар маънавий ахлоққа эга мавжудотнинг руҳиятида етилмаганликдан етукликка ёҳуд бир тартибдан бошқа бир тартибга ўзгариши каби юз бериши керак. Худо бу йўналишларнинг бирортасида ҳам ҳаракат қилмаслиги аниқ. Унинг баркамоллиги бундай ҳолатни бутунлай инкор қилади.
Худо яхши томонга ўзгариши мумкин эмас, чунки У тўла-тўкис муқаддасдир. Худо ҳеч қачон ҳозиргига нисбатан камроқ муқаддас бўлмаган ва ҳеч қачон ҳозиргига ҳамда ҳар доимга нисбатан кўпроқ муқаддас бўла олмайди. Худонинг ёмон томонга ўзгариши ҳам мумкин эмас. Ёмон томонга ҳар қандай тарздаги ўзгариш Худонинг беҳад муқаддас бўлган табиатида юз бериши мумкин эмас. Мен бу ҳақда ҳатто фикр юритишга йўл қўйишнинг иложиси йўқ, деб ҳисоблайман. Чунки айнан шундай қилмоқчи бўлган пайтимизда, Худо эмас, балки қандайдир бошқа, қандайдир Худодан кичикроқ бўлган нарса бизнинг фикр-мулоҳазаларимиз марказида бўлиб қолади. Бу тарзда фикр юритишимиз мумкин бўлган зот фақатгина буюк ва ҳурмат-эҳтиромга сазовор яратилган мавжудот бўлиши мумкин, бироқ у зот Ўз-Ўзидан бор бўлган Яратувчи бўлиши мумкин эмас.
Худонинг маънавий табиати ўзгармас бўлганлиги туфайли, Илоҳий Борлиқда ҳам ўзгаришлар бўлиши мумкин эмас. Худонинг ибтидоси бу сўзнинг ягона тўғри маъносида олиб қарайдиган бўлсак, мукаммалдир: Унинг ибтидоси бошқа мавжудотларнинг келиб чиқишига ўхшамайдиган ўзгача ибтидодир. Худо ҳеч кимга боғлиқ бўлмаган ҳолда Ўз-Ўзидан бор ва абадий эканлиги билан Ўзи яратган мавжудотлардан ажралиб туришини юқорида кўриб ўтдик. Кимда-ким ҳатто унча аҳамиятга эга бўлмаган даражада ўзгарар экан, у бошқаларга боғлиқсиз тарзда ўз-ўзидан ва абадий мавжуд бўла олмайди. Шунингдек, бундан келиб чиққан ҳолда Худо ҳам бўлолмайди.
Фақатгина алоҳида қисмлардан иборат бўлган мавжудотгина ўзгариши мумкин. Чунки ўзгариш — бу бир бутуннинг қисмлари орасидаги ўзаро муносабатлардаги одатдаги силжиш ёки бошланғич таркибга бирор-бир ташқи элементни киритишдир. Худо эса Ўз-Ўзидан бор бўлгани учун, У алоҳида қисмлардан таркиб топмаган. Унда ўзгариши мумкин бўлган қисмларнинг ўзи йўқ. Худо мустақил бўлганлиги учун эса, Унга ташқаридан бирор нарса қўшилиши мумкин эмас.
«Қисмлардан таркиб топган ҳамма нарса, — деб ёзади мутафаккир Ансельм, — бу ягона, дегани эмас, балки қайсидир маънода кўплик ва ўз-ўзидан фарқ қилувчи нарса бўлиб, у ё ҳақиқатда, ёки назарияда қисмларга бўлиниши мумкин. Бироқ бу нарсаларнинг ҳаммаси Сендан яхшироғини ўйлаб топиш мумкин бўлмаган Тангримга ётдир. Сен қисмлардан иборат эмассан ва биттадан ошиқ эмассан. Бироқ Сен шу қадар чинакам ягона ва шу даражада Ўз-Ўзинг билан бир хилсанки, Ўзингга-Ўзинг бирор нарсада ўхшамаслигинг мумкин эмас. Аниқроқ қилиб айтганда, Сен — ҳатто назарий жиҳатдан ҳам ажратишнинг имкони йўқ бўлган ягоналикнинг Ўзисан».
«Худо — ҳар доим Худо бўлган ва ҳар доим Худо бўлиб қолаверади. Унинг ҳеч нарсаси, ҳеч бир сифати ҳеч қачон ўзгармайди». Худо Ўзи ҳақида нимаики айтган бўлса, уларнинг бирортаси ҳам ўзгарган эмас. Пайғамбарлар ва ҳаворийлар юқоридан руҳланган ҳолда Худо ҳақидаги сўзлаганларидан ҳеч бир нарса бекор қилинмайди. Худонинг доимийлиги бунга кафолат беради.
Худонинг доимийлиги, агар уни инсоннинг ўзгарувчанлиги билан солиштирадиган бўлсак, ўзининг бутун бир бенуқсон гўзаллигида намоён бўлади. Худода ҳеч қандай ўзгаришларга ўрин йўқ, инсон эса ўзгаришлардан қочиб қутула олмайди. Инсон ҳам, унинг дунёси ҳам бир жойда ҳаракатсиз тура олмайди, балки доимий равишда ҳаракатланиб туради. Ҳар бир инсон кулиш ва йиғлаш, ишлаш ва ўйнаш учун, сўнгра эса бу тўхтовсиз даврда ўзининг кетидан келаётган бошқа инсон учун жой бериш ва кетиш учун дунёга келади.
Бу ўзгарувчанлик қонунида баъзи бир шоирлар азобли қониқишларга эга бўлганлар ва абадий ўзгаришлар ҳақида ғамгинлик билан куйлаганлар. Инсоният дучор бўладиган икки касалликни — ўзгарувчанлик ва ўлимни завқу шавқ ва ҳажв билан кўйлаганлардан бири Умар Ҳайём эди. «Лой билан бу қадар қўпол муносабатда бўлма, — деб насиҳат қилади у кулолга, — балки сен шунчалик эркинлик билан ишлаётган нарса — сенинг бобонгнинг ҳокидир». «Қизил мусалласни ичиш учун пиёлани кўтарганингда, — деб базмда хурсандчилик қилаётган кишига эслатади у, — сен балки аллақачонлар ўлиб кетган гўзал бир қизнинг лабларидан ўпаётган бўлишинг мумкин».
Бу юмшоқ ҳазил билан ифода қилинган ёқимли ғамгинлик сояси Умар Ҳайём тўртликларига ўзгача гўзаллик бағишлайди. Бироқ тўртликлар қанчалик ажойиб бўлмасин, бу шеърият хасталикка дучор бўлган ва бу хасталик ўлимга олиб келади. Ўзини ютиб юбормоқчи бўлаётган илондан ҳайратга тушган қуш каби, шоир ҳам ўзини, барча одамларни ва одамзоднинг ҳар бир авлодини ҳалок қилаётган душманига қойил қолади.
Муқаддас Ёзувлар муаллифлари ҳам инсоннинг ўзгарувчанлигига дуч келишган, бироқ улар — забардаст кишилар бўлишган ва уларнинг сўзларида — шижоатли куч бўлган. Бу кишилар ана шу катта хасталикнинг даъвосини топишган. Улар Худо ўзгармайди, деб айтишади. Ўзгаришлар қонуни гуноҳга ботган дунёга тегишлидир, бироқ Худо доимий ва имонли кишилар Унда абадийликка эришадилар. Агарда ўзгаришлар Шоҳлик фарзандларига қарши эмас, балки уларнинг ўзида юз бераётган бўлса, бу ўзгаришларни уларнинг ичида яшаётган Муқаддас Руҳ амалга ошираётган бўлади. «Биз ҳаммамиз, — дейди ҳаворий Павлус, — очиқ юзимиз билан, кўзгуга қарагандай, Раббимизнинг улуғворлигига қараб турибмиз. Улуғворликдан улуғворликка ўтганимиз сари, Раббимизнинг суратига томон ўзгармоқдамиз; бу эса Раббимизнинг Руҳи орқали содир бўлмоқда» (2 Кор. 3:18).
Ўзгаришлар ва вайронагарчиликлар дунёсида ҳатто имонли киши ҳам тўла-тўкис бахтга эриша олмайди. Беихтиёр тарзда бу киши ўзгармайдиган доимийликни излай бошлайди ва ўзи учун қадрли ва таниш бўлган нарса уни тарк этган пайтда оғир йўқотиш ҳиссини бошидан кечиради.
Эй, Тангрим! Менинг қалбим оғримоқда,
Оғримоқда бу азалий ўзгаришлардан;
Ва ким бўлишидан қатъий назар,
Тиним билмас кишилар учун
Ўтиб бормоқда ҳаёт толиқтирарли ва тез.
Сенга ўхшаш ҳеч нарса йўқдир,
Сенинг Абадийлик сукунатингда
Ҳатто ўзгаришлар акс-садоси билинмас.
Фредерик У. Фэйбер
Фэйбернинг бу сўзлари ҳар бир қалбда ўз жавобини топади. Шунга қарамай, бутун борлиқда барқарорлик йўқлигидан биз қанчалик қайғу чекмайлик, гуноҳга ботган бу дунёда ўзгаришларга мослаша олишнинг ўзи — улуғ ҳазина, бебаҳо Худо инъомидир ва биз бунинг учун Худога ҳамиша шукроналар айтишимиз керак. Одамлардаги ўз гуноҳларини ювишга бўлган бор имконият — уларнинг ўзгаришларга мослашиб кета олишларидадир. Инсон бошқача эди ва эндиликда ўзгариб, бутунлай бошқача бўлди — мана шу нарса тавбанинг асл моҳиятидир: ёлғончи тўғрисўз бўлиб қолади, ўғри виждонли кишига айланади, ахлоқан бузуқ киши эса пок, солиҳ одамга ўзгаради, мағрур киши итоатгўй бўлиб қолади. Ҳаётнинг бутун бир ахлоқий таркиби ўзгаради. Фикр-мулоҳазалар, хоҳиш-истаклар, ҳис-туйғулар ўзгача шаклга кириб, ўзгаради ва инсон ўз навбатида аввалги ҳолдаги инсон бўлмай қолади. Бу ўзгариш шу қадар кескинки, ҳаворий аввалги инсонни «эски», ўзгарган, «Худони таниб-билиш сари янгиланаётган, Яратувчининг суратига ўхшаб бораётган» инсонни эса «янги» деб атайди (Кол. 3:9-10).
Бироқ, бу ўзгариш инсон қилаётган ташқи ҳаракатларга қараганда чуқурроқ ва муҳимроқдир. Чунки бу нарса бутунлай бошқа, янада юқорироқ сифатга эга бўлган ҳаётнинг қабул қилинишини билдиради. Эски инсон энг яхши ҳолда Одам Атонинг ҳаётига эга бўлиши мумкин, янги инсон эса Худонинг ҳаётига эга бўлади. Бу сўзлар шунчаки оддий бир сўзлар эмас, уларнинг асл маъносини тўғри англаб етиш керак ва бу сўзлар асл ҳақиқат ҳисобланади. Худо инсон руҳига абадий ҳаёт берган пайтда, бу инсон учун янгича ҳаёт тарзи, юқори даражадаги ҳаёт тарзи бошланади.
Гуноҳларни ювиш жараёнини амалга оширар экан, доимий Худо имкон қадар ўзгаришлардан фойдаланади ва бир қатор ўзгаришлар орқали ниҳоят доимийликка келади. Бу нарса Ибронийларга Мактубда янада ёрқинроқ кўрсатиб берилган: «... иккинчи қоидани жорий қилиш учун биринчисини бекор қилди» (Ибр. 10:9). Бу сўзларда ушбу ажойиб китоб ўргатмоқчи бўлган ҳамма нарсанинг ўзига хос қисқача баёни мавжуддир. Эски аҳд вақтинчалик нарса сифатида бекор қилинган эди, эндиликда эса унинг ўрнини янги ва абадий аҳд эгаллади. Қурбонлик Қўзисининг қони тўкилган бир пайтда така ва буқаларнинг қони ўз аҳамиятини йўқотди. Қонун, меҳроб, руҳонийлик — буларнинг ҳаммаси вақтинчалик ва ўзгаришлар учун эди. Эндиликда эса Худонинг абадий қонуни тирик ва ҳис қила оладиган инсон қалбига умрбод ёзиб қўйилди. Қадимий муқаддас жой энди мавжуд эмас, бироқ самода янги абадий муқаддас макон бор ва Худо Ўғли Ўзининг абадий руҳонийлиги билан у ерда ҳозирдир.
Бу ерда биз Худонинг Ўзи нажот берган одамларни марҳаматлаш учун қандай қилиб ўзгаришлардан худди итоаткор хизматкордек фойдаланганлигини, бироқ Унинг Ўзи ўзгаришлар қонунида четда бўлиб, Коинотда юз бераётган ҳар бир ўзгариш Уни четлаб ўтаётганлигини кўриб турибмиз.
Ва ўзгараётган ҳамма нарса шундан гувоҳлик берадики,
Тангри асрлар оша ягона ва ўша-ўшадир.
Чарлз Уэсли
Яна фойда ҳақида савол юзага келади. «Худонинг доимийлигини билишдан мен учун қандай наф бор? — деб бирор киши сўраб қолиши мумкин. — Балки буларнинг ҳаммаси умуман олганда, руҳий фикр-мулоҳазалардир? Эҳтимол, бу маълум даражада ақл-идрокка эга бўлган кишиларни қаноатлантирувчи, бироқ ҳаётий одам учун кўринарли аҳамият касб этмайдиган бирор нарсадир?»
Агарда «ҳаётий одам» деб, дунёвий ишларга муккасидан кетган ва Масиҳнинг даъватларига, ўз жонларининг нажот топишига ҳамда яқинлашиб келаётган дунёнинг воқеликларига бефарқ бўлган имонсиз кишиларни назарда тутадиган бўлсак, у ҳолда улар учун бу каби китоблар ҳеч қандай аҳамиятга эга бўлмайди. Афсуски, бундай кишилар учун имон-эътиқод ҳақида жиддий сўз юритадиган ҳар қандай китобнинг ҳам аҳамияти йўқдир. Гарчи бундай кишилар жуда кўп бўлгани билан, улар ер юзининг жамики аҳолисини ташкил қилмайди. Ҳали Баал қаршисида тиз чўкмаган ўша етти минг киши ҳам бор. Бу кишилар ўзларининг Худога хизмат қилиш учун ва Унинг ҳузуридан абадий қувониш учун яратилганликларига ишонадилар ва улар абадий бирга бўлишга умид қилган Худо ҳақида нимаики билиш мумкин бўлса, ҳаммасини билиб олишдан қувонадилар.
Биз шундай бир дунёда яшаяпмизки, бу дунёда одамлар ўз манфаатларини ўзгаларнинг манфаатидан устун қўядилар, арзимаган баҳонага дуч келан ҳамон, муносабатларини тезда ўзгартирадилар. Аммо шу қадар ўзгарувчан дунё ва унинг ўзгарувчан одамлари орасида яшаб туриб, ўзгармайдиган, доимий Худога эга бўлиш наҳотки биз учун куч-қувват бахшида этмаса? Худо азалдан қандай бўлган бўлса, келажакдаги абадийликда ҳам ўзгармаслиги наҳот биз ўзгарувчан одамларни қўллаб-қувватламаса?
Самовий Отасининг Ўз-Ўзидан ҳеч қачон фарқланмаслигини тушуниб етиш масиҳийнинг қалбига шу қадар улуғ бир хотиржамлик туйғусини бера олади. Биз Худонинг ҳузурига қай вақтда келмайлик, У бизни қабул қиладиган кайфиятдами ёки йўқми, деб ўйлаб ўтиришнинг ҳожати йўқ. У ҳамиша ғам-ташвиш ва муҳтожликка, шунингдек, севги ва ишончга жавоб беради. Худода қабул қилиш вақти ва ташриф буюрганларни қабул қилмайдиган вақт йўқ. У ҳар қандай нарса ҳақида Ўз фикрини ҳеч қачон ўзгартирмайди. Бугун, айнан шу лаҳзаларда ҳам инсониятнинг гуноҳини ювиш учун Ўзининг ягона Ўғлини дунёга юборган бир пайтда ҳис қилган туйғуларини Ўзи яратган мавжудотларга, болаларга, беморларга, йиқилганларга, гуноҳга ботганларга нисбатан ҳам ўз бошидан кечирмоқда.
Худонинг кайфияти ҳеч қачон ўзгармайди, меҳрибончилиги ҳеч қачон камаймайди ва шижоати ҳеч қачон сўнмайди.
Худонинг гуноҳга бўлган муносабати У гуноҳкор инсонни Адан боғидан ҳайдаган пайтдагидек бўлса, гуноҳкорга нисбатан муносабати ҳозирги кунда У қўлларини чўзиб: «Эй оғир юк остида қийналиб, ҳориб-толган ҳаммаларингиз! Менинг ҳузуримга келинг, Мен сизга ором бераман» (Мат. 11:28), — деб айтган пайтидаги кабидир.
Худо ҳеч қачон муросаю келишувлар сари бормайди ва Уни кўнглини овлаш учун ҳаракат қилишнинг кераги йўқ. Худони Ўз сўзини ўзгартиришига ёки худбинларча қилинган ибодатимизга жавоб қайтаришига кўндириш мумкин эмас. Худони топиш, Унга маъқул келиш, Унинг билан муносабатда бўлиш учун қилган барча саъйи ҳаракатларимизда биз ўзгаришларнинг фақатгина ўзимизда юз бериши мумкинлигини ёддан чиқармаслигимиз лозим. «Мен Худовандман, Мен ўзгармайман» (Мал. 3:6). Биз фақатгина Худо аниқ қилиб берган шартларни бажаришимиз, ўз ҳаётимизни Унинг Ўзи бизга намоён қилган иродасига мувофиқ тарзда ўзгартиришимиз керак. Шундай қилсаккина, Худонинг чексиз куч-қудрати Муқаддас Ёзувлардаги Хуш хабарда айтилганидек, бизнинг бахт-саодатимиз учун ҳаракат қилади.
Ибтидо манбаи! Яхшилик манбаи!
Сен ўзгармай қолаверасан!
Сенинг шоҳлигинг шуҳратига
Ҳатто ўзгаришлар сололмас соя.
Ер ўзининг бутун бир ҳукмронлиги билан
Парча-парча бўлиб кетиши мумкин, агар
Бунга буюк Яратувчининг хоҳиши бўлса;
Бироқ Сен абадий ўша-ўшасан,
Мен Борман — бу сўз билан Сен,
Аввалгидек эслатасан Ўзингни.
Уокер тўпламидан олинган қўшиқ
Муқ. Ансельм. Указ. соч. С.24-25.
Книга на Узбекском языке: Величие Бога (Эйден Тозер)
Церковь оставила своё некогда возвышенное представление о Боге и заменила его представлением низким и постыдным, которое совершенно недостойно мыслящих, поклоняющихся Господу людей. Когда мы потеряли ощущение величия Господа, мы потеряли и религиозное благоговение, и сознание Божественного присутствия. Мы потеряли наш дух поклонения Богу и нашу способность внутренне сосредоточиться для того, чтобы встретить Бога в молитвенном молчании.
В этой книге доктор Тозер помогает нам лучше понять Бога и вновь открыть для себя Его величие, чтобы это оказало глубокое влияние на нашу повседневную жизнь. Чтобы вернуть это понятие в повседневную жизнь верующих, он предлагает рассмотреть Божественные атрибуты в их взаимосвязанности и единстве, сосредоточив внимание на таких свойствах Бога, как самодостаточность, независимость, всемогущество, вездесущность, неизменность, бесконечность и многие другие.
