Эйден Тозер. Худонинг Буюклиги - (4 Боб) Китоб Ўзбек тилида
Xudoning Buyukligi (Eyden Tozer) O‘zbek tilida Audiokitob
Мундарижа
Муаллифдан
1. Нима учун биз Худо ҳақида тўғри фикрлашимиз керак
2. Эришиб бўлмас Худо
3. Илоҳий белгилар: Худо ҳақидаги баъзи бир ҳақиқатлар
4. Муқаддас Учбирлик
5. Худонинг баркамоллиги
6. Худонинг эркинлиги
7. Худонинг абадийлиги
8. Худонинг чексизлиги
9. Худонинг доимийлиги
10. Худонинг ҳамма нарсадан бохабарлиги
11. Худонинг донишмандлиги
12. Худонинг қудратлилиги
13. Худонинг трансцендентлиги
14. Худонинг ҳар ерда ҳозирлиги
15. Худонинг содиқлиги
16. Худонинг меҳрибонлиги
17. Худонинг адолатлилиги
18. Худонинг раҳмдиллиги
19. Худонинг марҳамати
20. Худонинг севгиси
21. Худонинг муқаддаслиги
22. Худонинг олий ҳокимияти
23. Очиқ сир
Муқаддас Учбирлик
Ёрқин нурга бурканган тахтда ўтирган ота-боболаримиз Худоси, инглиз тили нақадар бой, нақадар майин! Аммо биз Сенинг мўъжизаларинг ҳақида гапирмоқчи бўлганимизда сўзларимиз шу қадар қашшоқдек ва нутқимиз шу қадар мазмунсиздек бўлиб кўринади! Бизни қўрқувга соладиган Учбирлик Худо ҳақидаги Сенинг сир-синоатинг ҳақида фикр юритганимизда, биз жим бўлиб қоламиз. Бу ёнаётган бута олдида туриб, биз тушуниб етиш ҳақида эмас, балки фақатгина талаб қилинганидек Сенга, Уч Шахсдаги Ягона Худога итоат қилишимиз кераклиги ҳақида сўраймиз. Омин.
Илоҳий Уч Шахс ҳақида фикр-мулоҳаза юритиш — бу шарқ томон йўналган ҳолда ва муқаддас ерга қадам қўйган ҳолда Адан боғида хаёлан сайр этишдир. Эришиб бўлмас Учбирлик сирини очиш учун қилган барча самимий ҳаракатларимиз умрбод натижасиз бўлиб қолиши керак. Худо олдида чуқур таъзим қилиб, ақлимизнинг қанчалик чегараланганлигини тан олишгина бизнинг бу ҳаракатларимизни асоссиз мулоҳазалардан чегаралаши мумкин.
Ўзлари тушунтириб бера олмайдиган барча нарсани рад қилувчи баъзи бир кишилар Худонинг учбирлигини инкор қиладилар. Ўзларининг совуқ ва хотиржам назарлари билан Тангрига синчковлик билан қараган ҳолда улар Худонинг бир вақтнинг ўзида ҳам Ягона, ҳам Учта бўлиши мумкин эмас, деб ўйлайдилар. Бу каби одамлар ҳаёт сир-синоатдан иборат эканлигини эсдан чиқариб қўядилар. Ҳатто оддий табиат ҳодисасининг ҳақиқий сабабини ҳам қоронғуликка яширилганлигини ва бу ҳодисани тушунтириш Худо сирларини тушунтиришга қараганда осон эмаслигини улар ўйлаб ҳам кўрмайдилар.
Ҳар бир киши — имонсиз ҳам, имонли ҳам ишонч билан яшайди; бири табиат қонунларига, иккинчиси эса Худога эътиқод қилиб яшайди. Ҳар бир киши ҳаёти давомида ўзи англамаган ҳолда бўлса ҳам, нимагадир эътиқод қилиб яшашига тўғри келади. Ҳатто мутафаккир донишмандни ҳам биргина оддий «Нима?» деган савол билан сукут сақлашга мажбур қилиш мумкин. Бу саволга жавоб ҳамиша ҳеч бир инсон ақл-идроки эриша билмаган билимсизлик қаърида бўлади. «Фақат Худо билимга олиб борувчи йўлни, билим турган жойни билади» (Aюб 28:23), ўлимга маҳкум инсон ҳеч қачон буни билмайди.
Томас Карлейль қоронғу ғорда ўсиб-улғайган жиддий мажусий мутафаккирнинг биринчи бор қуёш чиқишини кўргандаги ҳис-туйғусини тасвирлар экан, Платоннинг сўзларини такрорлайди. «У қай даражада ҳайратланган! — хитоб қилади Карлейль. — Биз ҳар куни эътиборсизлик билан қарайдиган нарсани кўрганда, у қанчалик таажжубга тушган! У бу ҳодисага ёш бола каби эркин ва очиқлик ва шу билан бирга катта кишиларга хос ақл-идрок билан қараб турган ва унинг қалби жунбушга келган... Бу ям-яшил ўтлар ва гулу чечаклар билан қопланган қояли ер, бу дарахтлар, бу тоғлар, бу дарёлар, бу шовуллаётган денгизлар ва юқорида, боши узра сузиб юрган улкан зангори денгиз, шамол чайқатаётган бу қора булут, ўз шаклини дам-бадам ўзгартириб турувчи бу булутдан гоҳ олов, гоҳида дўл, гоҳида эса ёмғир чиқаяпти; Бу нима? Нима? Бунинг бутун бир тубини, бутун бир моҳиятини биз ҳозирча билмаймиз; биз буни ҳеч қачон била олмаймиз»
Бундан бизнинг — мўъжизаларга тўйганларнинг зеҳну фаросати қандай фарқ қилади. «Биз бу ҳақда ўзимизнинг ажойиб фаросатимизга кўрагина ўйлашдан қочаётганимиз йўқ, — деб ёзади Карлейль, — балки ўзимизнинг енгилтаклигимиз туфайли, эътиборсизлигимиз туфайли, бизга фаросат етишмаётганлиги туфайлигина шундай йўл тутаяпмиз. Биз бунга бошқа ҳайратланмай қўямиз, чунки биз ўйламаймиз... Қора булутдан чиқаётган оловни электр қуввати деб атаймиз, олим кишилар тили билан у ҳақда маърузалар ўқиймиз ва унга ўхшаш қандайдир нарсани ипакни ойнага ишқалаш йўли билан ҳосил қиламиз. Бироқ бу нима? У қаердан келади? У қаерга кетаяпти? Илм-фан биз учун жуда кўп нарсани амалга оширди, бироқ Билимсизликнинг буюк, чуқур ва муқаддас чексизлигини яширишга ҳаракат қилган илм-фан ёмон илм-фандир. Биз бу Билимсизликка кириб бора олмаймиз, чунки бутун бир илм-фан гўё сув устини қоплаб олган пардадек. Бу дунё ҳозир ҳам ҳар турли илм-фан мавжуд бўлган бир пайтда бу ҳақда ўйлайдиган ҳар бир киши учун аввалгидек ажойиб, эришиб бўлмайдиган, жумбоқли ва ҳатто ундан ҳам кўпроқ мўъжиза бўлиб қолмоқда».
Бу ўткир, деярли башоратли сўзлар юз йилдан ошиқроқ йиллар олдин ёзилган, бироқ шундан бери илм-фан ва техника ютуқлари бу сўзларнинг аҳамиятини беқадр қила олмади ва бу башоратдаги бирор бир нуқта ҳам, вергул ҳам эскириб қолгани йўқ. Биз аввалгидек билмаймиз. Биз ҳақимизда ёмон ўйламасликлари учун кенг тарқалган илмий терминларни енгилтаклик билан қайтараверамиз. Биз дунёмиз орқали шиддатли тезликда ўтаётган қудратли қувватни жиловлаяпмиз, биз жуда аниқлик билан бу қувватни автомобилларимизда, ошхонамизда бошқара олаяпмиз, биз бу қувватни Оловиддин кўза ичидан чиққан руҳни бўйсундиргани каби, биз учун хизмат қилишга мажбур қилаяпмиз, бироқ биз аввалгидек бунинг нима эканини билмаймиз. Атеистик тарбия, моддиятпарастлик бизларнинг қалбларимиздаги нурни сўндирди ва бизни манқуртлар авлодига айлантирди. Биз ўзимизнинг тўла-тўкис билимсизлигимизни сўзлар билан яширамиз, бироқ бирор нарсадан таажжубга тушишга уяламиз, биз «сир» сўзини ҳатто шивирлаб айтишга ҳам қўрқамиз.
Жамоат иккиланмаган ҳолда Учбирлик ҳақидаги таълимотни ваъз қилмоқда. Тушуниб етишга ҳаракат қилиш ўрнига, Муқаддас Ёзувлар ўргатган нарсаларни такрорлаб, бу ҳақда гувоҳлик бераяпти. Баъзилар учталик ва ягоналик ҳақидаги фикрнинг ўзи — бу иборалардаги зиддиятдир, деган фикрга асосланган ҳолда Муқаддас Ёзувларда Учбирлик Худо ҳақида гапирилганлигини инкор қилишади. Бироқ барг нима учун ва қандай қилиб йўл бўйидаги дарахтдан ерга тушишини, полапон нима учун ва қандай қилиб ўша дарахтда тухумни ёриб чиқишини тушуна олмас эканмиз, у ҳолда нима учун Учбирлик биз учун муаммога айланиши керак экан? «Биз Худони қандайдир қиёфада тасаввур қилганимизда ва Уни мукаммал бўлмаган ақл-идрокимизга мос келадиган гўзаллик билан буркаган пайтимизда эмас, — деб ёзган эди Мигель де Молинос, — балки У бизнинг онгимиз учун эришиб бўлмайдиган ва қўл етмас эканлигини билган пайтимизда бизнинг Худо ҳақидаги фикрларимиз борган сари юксалиб боради»
Ўзини масиҳий, деб билган ҳамма ҳам юз йиллар давомида Учбирлик ҳақидаги таълимотга эътиқод қилиб келган эмас. Бироқ Учбирликка бўлган эътиқод Худонинг чўлдаги бутун бир йўл давомида бутун дунёга: «Бу Менинг ҳалқим», — деб гувоҳлик берган ҳолда Исроил халқи чодири узра оловли устун кўринишида порлагани каби, ҳаворийлар давридан буён Ягона Ўғил Жамоати узра унинг йиллар бўйлаб саёҳати давомида нур сочиб келган. Бу эътиқоднинг орқасида поклик ва куч-қудрат мавжуд эди. Ана шу байроқ остида ҳаворийлар, Жамоат оталари, эзилганлар, Худони излаганлар, жамоат қўшиқлари муаллифлари, реформаторлар, Жамоатнинг қайтадан туғилиши учун курашувчилар илдам қадам ташлаб борганлар ва уларнинг ишида Худонинг рухсати ҳақида муҳр мавжуд эди. Қандайдир иккинчи даражали нарсада бу кишиларнинг қарашларида фарқ бўлган бўлиши мумкин, бироқ уларнинг ҳаммасини Учбирлик ҳақидаги таълимотга бўлган ихлос бирлаштирди. Эътиқод қилувчи юраклар Худонинг айтганларини бошқа далилларни изламаган ҳолда тан олади. Далил-исбот излаш — шубҳага юз тутиш демакдир, далил-исботни топиш эса имонни ортиқча, деб билишдир. Имон-эътиқод инъомига эга бўлган ҳар бир киши Жамоатнинг илк чўпонларидан бири айтган жасоратли сўзларнинг қанчалик доно эканлигини тушуниб оладилар: «Масиҳнинг мен учун ўлганлигига ишонаман, чунки бу ақл бовар қилмас нарса; мен Унинг ўликлардан тирилганлигига ишонаман, чунки бу имкони йўқ нарса».
Иброҳим ҳам Худога нисбатан шу каби муносабатда бўлган. У кўриниб турган далилларга қарамай, ўз имон-эътиқодида Худони олқишлаган ҳолда мустаҳкам турган. Ансельм — «иккинчи Августин» ҳам Худога нисбатан ана шу тарздаги муносабатда бўлган. У масиҳийлик даврининг буюк мутафаккирларидан бири бўлиб, имон англаб етиш учун қилинадиган барча уринишлардан олдин келиши керак, деб ҳисоблаган. Табиийки, очиқлик орқали англаб етилган ҳақиқат ҳақидаги фикр-мулоҳаза имон вужудга келгандан кейингина юзага чиқади, бироқ имон инсон онги фикрга чўмадиган жойга эмас, балки қулоқлар эшитадиган жойга келади. Имонли киши имонга донишмандлик қилиш йўли билан келмайди, у ўз имонининг тасдиғини фалсафа ёки илмдан изламайди.
У қуйидагича хитоб қилади:
«Эй Яҳудо ери! Худованднинг сўзини эшит!» (Иер. 22:29).
«Ҳар бир инсон ёлғончи бўлса ҳам, Худо ҳақдир» (Рим.3:4).
Бу Илоҳий ваҳийда бизга берилган эътиқод доирасида илмлилик ҳеч қандай қадр-қимматга эга эмас, деган маънони англатиши мумкинми? Умуман олганда, йўқ. Олим одам қаршисида жуда муҳим вазифа турибди, бироқ унинг чегаралари талаб даражасида чегаралангандир. Олимнинг вазифаси — матннинг тозалигини, унинг имкон қадар асл Худо Каломига яқинлигини кафолат билан таъминлашдан иборатдир. Олим то матннинг асл моҳиятини тушуниб етмагунча, Муқаддас Ёзувларнинг бир матнини бошқа бири билан солиштириши мумкин. Бироқ, айнан шу билан унинг ваколати ниҳоясига етади. У ҳеч қачон ёзилганларга нисбатан ўз баҳосини бериши мумкин эмас. У Худо Каломи маъносини ўз ақл-идроки ҳукмига ҳавола этишга журъат қилмаслиги керак. У Худо Каломини маъноли ёки маъносиз, илмий ёки илмга ёт, деб тан олишга ҳаққи йўқ. Муқаддас Ёзув маъноси очилгандан сўнг, олим бу маъно ҳақида эмас, балки бу маъно олим ҳақида ўз ҳукмини чиқаради.
Учбирлик ҳақидаги таълимот — бу юрак учун ҳақиқатдир. Фақат инсон руҳигина бу парда орқали ўта олади ва Муқаддаслар муқаддаси ҳузурига кириб бора олади. «Сени умид билан излашга менга рухсат бер, — деб Худодан сўраган эди Ансельм, — Сени излаб топишга интилишимга йўл бер, Сени севгида топишимга ва топгач эса, Сени севишимга рухсат бер». Илоҳий сир-синоат ичра севги ва имон ўзларини уйидаги каби ҳис қилади. Шундай экан, ақл-идрок бу уйга киришдан олдин ҳурмат-эҳтиром билан тиз чўксин.
Масиҳ Ўзи ҳақида ва шу билан бир вақтда Худо-Ота ва Муқаддас Руҳ тўғрисида сўзлаганда ҳеч иккиланмаган ҳолда кўплик шаклини қўллаган: «Биз Унинг ҳузурига келиб, Ўзимизга маскан яратимиз» (Юҳан. 14:23). Ва У шунингдек: «Мен ва Отам — бирмиз» (Юҳан. 10:30), — деб айтган. Биз Худо ҳақида Уч Шахсни аралаштирмаган ҳолда ва Ягона Борлиқни қисмларга ажратмаган ҳолда, Ягона Учбирлик сифатида фикр-мулоҳаза юритишимиз жуда муҳимдир. Фақат шу тарздагина биз Худо ҳақида тўғри фикр юритишимиз мумкин ва Худо ҳақидаги шундай мулоҳазаларгина Унга лойиқ, бизнинг қалбларимиз учун эса муносибдир.
Раббимиз Ўзини Ота билан бир қаторга тенг қўйди. Айнан шу нарса ўша давр художўй одамлари нафратини қўзғотди ва охир-оқибатда Масиҳни хочга михлашга олиб келди. Икки юз йил ўтиб, Учбирлик ҳақидаги таълимотга Арий ва бошқа баъзи бир кишилар томонидан қўйилган айбу маломатлар ҳам Масиҳни Унинг Илоҳий моҳиятидан маҳрум қилиш учун йўналган эди. Арианлик ўзини бутун бир масиҳийлик дунёсига қарши қўйган ўша даврда Жамоатнинг 318 та чўпонлари (масиҳийлик қирғинга учраган пайтдаги қийноқлар туфайли улардан кўпчилигининг аъзойи бадани шикастланган ва чандиқлар билан қопланган эди) Никейда учрашишди ва эътиқод рамзини қабул қилишди. Унинг бир парчасида шундай дейилган:
Ишонаман ягона Раббим Исо Масиҳга,
Ягона Худо Ўғлига,
Отадан, яъни Ота моҳиятидан туғилган,
Худодан туғилган Худога,
Нурдан туғилган Нурга,
ҳақиқий Худодан туғилган ҳақиқий Худога,
Туғилганга, Яратилмаганга.
Осмонда бўлгани каби ерда ҳам,
ҳамма нарса У орқали келиб чиққан
Ягона Отага мен ишонаман...
Ўн олти асрдан ошиқроқ вақт мобайнида бу эътиқод рамзи масиҳийликка чинакам тегишлиликнинг якуний имтиҳони бўлиб келган ва бундан кейин ҳам шундай бўлиб қолади. Шундай бўлиши ҳам керак, чунки бу сўзларда Илоҳий борлиқда Ўғилнинг тутган ўрни ҳақидаги Янги Аҳд таълимотининг бутун бир моҳияти теологик тилда қисқача ифода қилингандир.
Никей ибодатхонаси томонидан қабул қилинган эътиқод рамзи Худо бўлган, шунингдек, Отага ва Ўғилга тенг бўлган Муқаддас Руҳга ҳам ҳурмат-эҳтиром кўрсатади:
Имон келтираман Муқаддас Руҳга,
Тангрига, тириклик Яратувчига,
Ишонаман Отадан бўлган,
Биргаликда Ота ва Ўғил ила
Улуғланган ва шарафланганга.
Агарда Муқаддас Руҳ фақат Отадан, ёки Отадан, ёки Ўғилдан чиқадими, деган саволни ҳисобга олмасак, эътиқоднинг бу қадимий рамзини Жамоатнинг ҳам ғарбий, ҳам шарқий бўғини ва умуман олганда, буни маъқул, деб топган масиҳийлар қабул қилишади.
Афанасийнинг эътиқод рамзи муаллифлари инсон фикр-мулоҳазасидаги бўшлиқларни имкон қадар тўлдирган ҳолда Учбирлик Шахслари орасидаги муносабатни жуда катта эҳтиёткорлик билан тасвирлаб беришган. Буни улар юқоридан Худо Каломи орқали руҳланиб олинган чегарадан чиқмаган ҳолда ифода қилишган. «Бу Учбирликда, — дейилади бу ерда, — аввалги ва кейинги, катта ёки кичик деган нарсанинг ўзи йўқ, бироқ уч Шахснинг ҳаммаси абадий ягона, бир-бири билан бирлашган ва тенгдир».
Бироқ бу сўзлар Исонинг: «Зеро Отам Мендан улуғдир» (Юҳан. 14:28), деб айтганлари билан қай даражада мос келади? Ўша қадимги теологлар буни тушуниб етишган ва эътиқод рамзида: «Ўзининг Илоҳий моҳиятида Ота билан тенг; Ўзининг инсоний моҳияти билан Отадан кичикдир», — деб ёзишган. Бу таъриф ёруғи билинар-билинмас кўринадиган жойдан ҳақиқатни жиддий тарзда изламоқчи бўлган ҳар бир кишининг эътиборини ўзига жалб қилади.
Инсоният гуноҳини ювиш учун Абадий Ўғил одамлар орасида бўлди ва бу билан бир вақтнинг ўзида Ўз Отасини тарк этгани йўқ. Ў Ўзи ҳақида «Отанинг бағрида бўлган ягона Ўғил» (Юҳан. 1:18) ва «Осмонда турадиган ва осмондан тушган Инсон Ўғли» (Юҳан.3:13) деб гапирар эди. Биз бу ерда тушунчалар аралашмаси эмас, балки сир-синоат бор деб фараз қиламиз. Инсон қиёфасига кириб, Ўғил Ўзининг Илоҳий моҳиятини яширади, бироқ инкор қилмайди. Илоҳий Бирлик Унинг Илоҳий Борлиқдан ҳар қандай чекинишини иложсиз қилиб қўйди. Масиҳ Ўзига инсон табиатини олган пайтда, ҳаёт кечиришнинг паст даражасига ўтгани йўқ, ёки ҳатто вақтинча бўлса ҳам аввалги ҳолатига қараганда тубанроқ ҳолатга ўтгани йўқ. Худо ҳеч қачон Ўзидан кичик бўлиши мумкин эмас. Чунки Худо Ўзи қандай бўлса, ундан ҳам яхшироқ бўлиши мумкин, деб ўйлашнинг ҳатто иложи йўқ.
Худо Борлиғининг Уч Шахси — бу бир бутунликдир ва бу шахсларнинг хоҳиш-иродаси ягонадир. Улар ҳамиша биргаликда ҳаракат қилади ва Уларнинг ҳеч бири қолган иккисининг розилигисиз ҳатто кичик ишни ҳам амалга оширмайди. Худонинг ҳар бир ишини Учбирлик Ўзининг Ягоналигида амалга оширади. Бу ерда биз албатта Худо ҳақида фақатгина инсонга хос тушунчалар ёрдамида ўйлашга мажбурмиз. Биз Худо ҳақида инсонга ўхшаш деб фикр-мулоҳаза юритамиз ва натижада туб ҳақиқатни билмай қоламиз. Бироқ, Худо ҳақида астойдил ўйламоқчи бўлсак, у ҳолда биз албатта Яратувчига нисбатан, одатда У яратган нарсаларга нисбатан қўлланиладиган фикр-мулоҳаза ва сўзларни қўллаймиз. Одамлар кўпинча ўзлари ҳам англаб етмаган ҳолда йўл қўядиган хато — бу ўзаро маслаҳат қилувчи, фикр алмашувчи ва натижада қандайдир бир тўхтамга келувчи одамлар тўғрисида ўйлаганларидек, Худо Борлиғининг Уч Шахси ҳақида фикр-мулоҳаза юритишидадир. Менга ҳар доим Мильтоннинг машҳур «Қўлдан бой берилган жаннат» асарида қандайдир заиф бир жойи бордек туюлар эди: бу Илоҳийликнинг Уч Шахси бир-бирлари билан инсоният гуноҳини ювиш тўғрисида сўзлашган жойидир.
Худо Ўғли ерда Инсон Ўғли каби юрган пайтда кўпинча Отаси билан сўзлашиб турарди ва Ота Унга жавоб берарди; Инсон Ўғли сифатида У ҳозир ҳам Худо олдида Ўз одамларини ҳимоя қилмоқда. Муқаддас Ёзувларда ёзилган Ота ва Ўғил ўртасидаги диалогни ҳамиша абадий Ота ва одам Исо Масиҳ ўртасидаги диалог сифатида тушуниш керак. Бир вақтнинг ўзида Худо Борлиғининг Уч Шахси ўртасида бўлиб ўтадиган ва абадий мавжуд бўлган мулоқот товушни ҳам, кучни ҳам, ҳаракатни ҳам билмайди.
Абадий сукутнинг қаъридан,
Чексиз Худо Каломи янграган эди.
Уни ҳамиша Сўзловчидан бошқа
Эшитмаган эди ҳеч кимса
Ва сукунат бузилмади ҳеч қачон.
Нақадар ажойиб! Нақадар гўзал!
Қанчалар таҳсинга лойиқ бу сажда!
На қўшиқ эшитилар ва на бир овоз,
Бироқ ҳамма жойда, ҳар бир соатда,
Севгида, донишмандлик ва куч-қудратда,
Ота айтар Ўзининг Абадий Сўзин.
Фредерик У. Фэйбер
Кўпчилик масиҳийлар Тангрининг ишлари Уч Шахс ўртасида ўзаро тақсимланган, деб ўйлашади. Дунёнинг яратилиши — Отага, инсониятнинг гуноҳини ювиш — Ўғилга, руҳан янгитдан туғилиш эса — Муқаддас Руҳга тегишли, деб айтилган фикр бунга яққол мисолдир. Бу қисман олганда тўғри, бироқ тўлалигича эмас. Чунки Худо Ўзини бир Шахс ҳаракат қилган пайтда иккинчиси ҳаракатсиз қоладиган қилиб бўлаклай олмайди. Муқаддас Китобда Уч Шахснинг қандай қилиб уйғунлашган бирликда бутун Борлиқдаги буюк ишларни амалга оширган ҳолда қилган ҳаракатлари кўрсатиб берилган.
Муқаддас Ёзувларда айтилишича, дунё Ота (Ибт.1:1), Ўғил (Кол.1:16) ва Муқаддас Руҳ (Аюб. 26:13 ва Забур 103:30) томонидан яратилган. Гарчи Ўғил танага айланган ва бизнинг орамизда яшаган бўлса-да, инсон қиёфасида мужассамлашиш Учала Шахс томонидан амалга оширилган эди (Луқо 1:35). Масиҳни чўмдириш пайтида Ўғил сувдан чиқади. Муқаддас Руҳ Унинг устига келиб тушади, осмондан эса Отанинг овози келади (Мат. 3:16-17).
Гуноҳларнинг ювилиши ҳақидаги энг ажойиб тасвирланишни Ибронийларга Мактуб (9:14) да кўриш мумкин. Унда: «Масиҳ абадий Руҳиллоҳ қудратида Ўзини нуқсонсиз қурбон қилиб Худога бағишлади», — деб айтилган. Бу ерда ҳам биз Учта Шахсниг биргаликдаги ҳаракатини кўришимиз мумкин.
Шунингдек, Масиҳнинг тирилишини Отанинг ҳам (Ҳав. 2:32), Ўғилнинг ҳам (Юҳан.10:17-18), Муқаддас Руҳнинг ҳам (Рим. 1:4) фаолияти деб ҳисоблаш мумкин. Ҳаворий Бутрус таъкидлашича, ҳар бир инсоннинг нажот топиши — бу Худо борлиғининг жами Уч Шахси биргаликда бажарадиган фаолияти ҳисобланади (1 Бут. 1:2). Шунингдек, инсон қалбида Ота ҳам, Ўғил ҳам, Муқаддас Руҳ ҳам яшайди, дейилади (Юҳан. 14:15-23).
Учбирлик ҳақидаги таълимот, мен юқорида айтиб ўтганимдек, юрак учун ҳақиқатдир. Унинг етарли даражада тушунарли бўла олмаслиги бу таълимотга қаршилик қилмайди, аксинча, унинг фойдаси учун ёрдам беради. Бу каби ҳақиқатга фақатгина Худо томонидан бериладиган очиқлик туфайлигина эришиш мумкин, уни ҳеч ким шунчаки осонлик билан тасаввур қила олмайди.
Эй, барокатли Учлик!
Эй, камтар Буюклик!
Эй, Бирликдаги Учлик!
Сенсан — Абадий, ягона Худо!
Муқаддас Учлик!
Уччаласи ҳам тенг марҳаматланган,
Олқишлаймиз Сени — Ягона Худо!
Фредерик У. Фэйбер
Томас Карлейль. Қаҳрамонлар ва қаҳрамонларга таъзим қилиш. — Thomas Carlyle. Heroes and Hero Worship (Henry Altemus Co, Philadelphia).P.14-15.
Мигел де Молинос. Указ. соч. С.58.
Муқ. Ансельм. Прослогиум. — St. Anselm. Proslogium (Open Court Publishing Co, La Sall, III, 1903).P.6.
Книга на Узбекском языке: Величие Бога (Эйден Тозер)
Церковь оставила своё некогда возвышенное представление о Боге и заменила его представлением низким и постыдным, которое совершенно недостойно мыслящих, поклоняющихся Господу людей. Когда мы потеряли ощущение величия Господа, мы потеряли и религиозное благоговение, и сознание Божественного присутствия. Мы потеряли наш дух поклонения Богу и нашу способность внутренне сосредоточиться для того, чтобы встретить Бога в молитвенном молчании.
В этой книге доктор Тозер помогает нам лучше понять Бога и вновь открыть для себя Его величие, чтобы это оказало глубокое влияние на нашу повседневную жизнь. Чтобы вернуть это понятие в повседневную жизнь верующих, он предлагает рассмотреть Божественные атрибуты в их взаимосвязанности и единстве, сосредоточив внимание на таких свойствах Бога, как самодостаточность, независимость, всемогущество, вездесущность, неизменность, бесконечность и многие другие.
