Эйден Тозер. Худонинг Буюклиги - (3 Боб) Китоб Ўзбек тилида
Xudoning Buyukligi (Eyden Tozer) O‘zbek tilida Audiokitob
Мундарижа
Муаллифдан
1. Нима учун биз Худо ҳақида тўғри фикрлашимиз керак
2. Эришиб бўлмас Худо
3. Илоҳий белгилар: Худо ҳақидаги баъзи бир ҳақиқатлар
4. Муқаддас Учбирлик
5. Худонинг баркамоллиги
6. Худонинг эркинлиги
7. Худонинг абадийлиги
8. Худонинг чексизлиги
9. Худонинг доимийлиги
10. Худонинг ҳамма нарсадан бохабарлиги
11. Худонинг донишмандлиги
12. Худонинг қудратлилиги
13. Худонинг трансцендентлиги
14. Худонинг ҳар ерда ҳозирлиги
15. Худонинг содиқлиги
16. Худонинг меҳрибонлиги
17. Худонинг адолатлилиги
18. Худонинг раҳмдиллиги
19. Худонинг марҳамати
20. Худонинг севгиси
21. Худонинг муқаддаслиги
22. Худонинг олий ҳокимияти
23. Очиқ сир
Илоҳий белгилар: Худо ҳақидаги баъзи бир ҳақиқатлар
Эй, сўз ила ифода этиб бўлмайдиган Буюклик, менинг қалбим Сени кўришни истайди. Мен Сенга бир кул сифатида мурожаат қиламан.
Бироқ Сендан исмингни сўраган пайтимда, у мен учун сир бўлиб қолаверади. Сен ҳеч бир инсон яқинлаша олмайдиган нурга яширингансан. Сен — фикр билан ҳам, сўз билан ҳам ифода этиб бўлмайдиган Зотсан, чунки Сенинг шуҳратинг таърифга сиғмасдир. Шундай бўлса-да, пайғамбару Сано куйловчи, ҳаворий ва авлиё менда Сени маълум даражада таниб-билишга бўлган ишончни уйғотади. Шунинг учун Сен ёқут ёки олтиндандан ҳам қимматбаҳо ҳазина каби менга очиб беришни лозим топган нарсани излашимда ёрдам беришингни сўрайман: чунки шом пайтида самода юлдузлар пайдо бўлмайдиган пайтда ва самолар ғойиб бўлиб, ёлғиз Сен қолган пайтда мен Сен билан ҳаёт бўламан. Омин.
Худо атрибутларини ўрганиш, умуман олганда, зерикарли ва қийин эмас. Билимли масиҳий учун бу нарса ёқимли ва қизиқарли руҳий машғулот бўлиб қолиши мумкин. Худога ташна қалбни ҳеч бир нарса етарлича қониқтира олмайди.
Фақат Худо ҳақида ўйламоқлик,
Оҳ, бу нақадар қувончли экан!
Бу ҳақда ўй сурмоқдан,
Бу исмни шивирламоқдан,
Дунёда бормикан яхшироқ роҳат!
Фредерик У. Фэйбер
Бу мавзуни давом эттиришдан олдин, атрибут сўзига ушбу китобда фойдаланилган маъноси бўйича аниқ таъриф бериб кетган маъқул. Бу ерда бу сўзнинг фалсафий тушунчаси ёки илоҳий маъноси кўзда тутилаётгани йўқ. Бу сўз Худога нисбатан бехато айтиш мумкин бўлган нарсаларни ифода қилади.
Бу китобда Худо атрибутлари — Худо у ёки бу ҳолда Ўзи ҳақидаги ҳақиқатни очиб берган ҳамма нарсадир.
Бу нарса ўз навбатида бизни Илоҳий атрибутлар сони ҳақида савол беришга мажбур қилади. Бу борада турли диний эътиқод мутафаккирлари турлича фикр билдирадилар.
Баъзилар бу атрибутларни еттита дейишади, бироқ, мисол учун Фэйбер минг бир фазилатга эга бўлган Худо ҳақида куйлаган, Чарлз Уэсли эса хитоб қилиб:
Шодликка тўламиз таърифламоқдан,
Сенинг шарафли ва чексиз фазилатларинг.
- деб айтган.
Албатта, бу одамлар Худонинг фазилатларини санаб ўтишмаган, балки Унга хизмат қилишган. Бироқ, агар биз теологларнинг бирмунча эҳтиёткорлик билан қилган мулоҳазаларига эмас, балки шавқ-завққа тўлган юрак сезгисига амал қиладиган бўлсак, тўғри йўл тутган бўлармидик. Агарда атрибутлар — бу Худо ҳақидаги қандайдир ҳақиқат ҳисобланса, у ҳолда биз учун уларни санаб чиқишнинг ҳожати ҳам йўқ. Бундан ташқари, Худо моҳияти ҳақида мулоҳаза юритиш учун атрибутларнинг сони аҳамиятга эга эмас, чунки бу ҳолда бундай фазилатларнинг фақатгина маълум бир чекланган сони эсга олинади.
Агар атрибут Худо ҳақидаги ҳақиқатни очиб берадиган бўлса, у ҳолда биз уни Худо ҳақидаги ҳақиқат деб қабул қилишимиз мумкин. Худо чегарасиз бўлгани учун ҳам бизга номаълум бўлган фазилатларга эга бўлиши мумкин. Биз билишимиз мумкин бўлган кўринишдаги фазилат — бу ақл-идрок билан шакллантирилган тушунча, Худо бизга Ўзини қандай қилиб намоён қилганлигига нисбатан онгнинг жавобидир. Бу Худо ҳақида биз берадиган саволларга Унинг жавобидир.
Худо қанақа? У ҳандай Худо ҳисобланади? У Ўзи яратган мавжудотлари — биз учун ва барча учун кўпроқ нимани ва қай тарзда амалга ошира олади? Бу саволларни фақатгина Худо ҳақидаги фан доирасига тегишли деб бўлмайди. Бу саволлар инсон қалбини туб-тубигача кириб боради ва уларга бериладиган жавоблар ҳаётга, феълатворга, тақдирга ўз таъсирини кўрсатади. Бу саволлар яхшилик билан берилса ва уларга мулойимлик билан жавоб қилинса, улар албатта бизнинг самовий Отамизга маъқул келади. «Чунки Худо, — деб ёзади Юлианна Норвичская хоним, — самога боргунимизча Уни таниб-билишимизни ва севишимизни истайди... Чунки Яратувчини мушоҳада этиш ва Унга нисбатан бўлган севги қалбни бошқа нарсаларга қараганда кўпроқ унинг кўз олдида юмшатади ва уни ёқимли титроққа, чинакам итоаткорликка, шунингдек, бошқа масиҳийларга нисбатан бўлган буюк раҳм-шафқатга тўлдиради»
Худо бизнинг саволларимизга жавоб тайёрлаб қўйган, албатта ҳаммасига эмас. Бироқ бизнинг онгимизни қониқтира оладиган ва юракларимизга шодлик бағишлай оладиган даражада етарлидир. Худо бу жавобларни бизга табиатда, Муқаддас Ёзувларда ва Ўз Ўғли орқали берган.
Худо Ўзини Ўз яратганлари орқали намоён қилиши ҳақидаги фикрни ҳозирги кун масиҳийлари истамайгина қабул қилишади. Аммо бу фикр Худо Каломида, айниқса, Довуд пайғамбар ва Эски Аҳддаги Ишаъё пайғамбар асарларида, шунингдек, Янги Аҳддаги ҳаворий Павлуснинг Римликларга мактубида аниқ ифода қилиб берилган. Бу очиқлик Муқаддас Китобда ёрқинроқ ифода қилинган.
Раббим, Само Сенинг шуҳратингдан дараклар,
Донишмандилигинг нур сочар ҳар бир юлдузда;
Аммо Каломингни кўрганда кўзлар,
Исмингни равшанроқ ўқиймиз, ҳар гал.
Айзек Уоттс
Янада тўла-тўкис, гўё чарақлаган қуёш нуридаги каби Худо Ўзини одамларга Абадий Калом тана шаклини олганда ва одамлар орасида яшаган бир пайтда намоён қилди — бу очиқлик Хуш хабарнинг муқаддас ва ажралмас қисми ҳисобланади.
Гарчи Худо бизнинг У ҳақидаги саволларимизга бу тарзда жавоб берган бўлса-да, жавоблар у даражада кўзга кўринарли эмас. Уларни Муқаддас Ёзувлар ҳақида тиришқоқлик ва тартиб билан мулоҳаза қилган ҳолда, ибодат билан излаш керак. Бу ёруғлик қай даражада ёрқин чарақламасин, уни олишга фақатгина руҳан тайёр бўлганларгина уни кўриши мумкин.
«Покдил бўлганлар бахтлидир, чунки улар Худони кўрар» (Мат. 5:8).
Агар биз Худо атрибутлари ҳақида жиддий ўйлаб кўришни истасак, у ҳолда бу пайтда хаёлимизга келадиган маълум бир сўзлардан юз кечишга тўғри келади; булар хусусият, тавфсиф, сифат каби сўзлардир.
Бу сўзлар Худонинг яратган мавжудотлари ҳақида сўз борган жойда қўлланиларли ва ҳатто зарурдир. Бироқ биз Худо ҳақида ўйлаган пайтимизда уларни қўллаб бўлмайди. Биз Худо яратган нарсаларни ўйлаган пайтимизда, Яратувчи ҳақида ўйлашни бас қилишимиз керак. Балки сўзларсиз фикр юритишнинг иложи бўлмас, бироқ нотўғри сўзлар ёрдамида ўйлайдиган бўлсак, у ҳолда тез орада бизда хато фикр-мулоҳазалар пайдо бўлиши мумкин. Чунки ўз фикр-мулоҳазаларимизни ифода этиш учун берилган сўзлар улардан талаб қилинган нарса доирасидан ташқарига чиқиб кетиш ва фикрлар мазмунини аниқлаш хусусиятига эгадир. «Ўйлашдан осон нарсанинг ўзи йўқ, — деб ёзади Томас Трэйерн, — ва яхши ўйлашдан кўра мушкулроқ нарса ҳам топилмас»[2]. Худо ҳақида ўйлаганимизда, биз ҳар доимгидан ҳам яхшироқ ўйлашимиз керак.
Инсон тана қисмлари йиғиндисидан иборат, унинг феъл-атвори эса — унинг феъл-атвори хусусиятлари йиғиндисидир. Турли одамларда бу феъл-атвор хусусиятлари турлича бўлади, баъзан эса бир одамнинг ўзида улар вақти-вақти билан ўзгариб туриши ҳам мумкин. Инсон феъл-атвори доимий эмас, чунки унинг хусусиятлари бир текис эмас. Улар ҳаётимиз давомида келади ва кетади, гоҳ кучлироқ, гоҳ заифроқ намоён бўлади. Ўттиз ёшида раҳмдил ва хушмуомала бўлган киши, эллик ёшга борганида бешафқат ва қўпол бўлиб қолиши мумкин. Бундай ўзгариш ҳақиқатан ҳам бўлиши мумкин, чунки инсон ясалган, бу сўзнинг том маъносидан қаралганда инсон «бирлаштирилган»: у — ўзининг феъл-атворини ташкил қилувчи турли хусусиятлар жамланмасидир.
Биз инсон ҳақида Илоҳий Ақл-идрок томонидан яратилган бир ижод каби мушоҳада қилишимиз табиий ва мутлақ тўғридир. Инсон яратилган ҳам, ясалган ҳам. Инсоннинг қай тарзда яратилганлиги — бу Худонинг кашф қилинмаган сирларидан биридир. Инсон қандай қилиб йўқдан бор бўлганлиги, ҳеч нарсадан нимагадир айланганлиги уни яратган Зотдан бошқа ҳеч кимга маълум эмас ва маълум бўлмайди ҳам. Шу нарсани ҳам айтиб ўтиш керакки, Худо инсонни қандай қилиб ясаганлиги унча катта бўлмаган сир ҳисобланади ва гарчи бизга бор ҳақиқатнинг кичик бир қисми маълум бўлса, инсонда тана, қалб ва руҳ мавжудлигини биламиз; биз унда хотира, фаҳм-фаросат, хоҳиш-ихтиёр, ақл-идрок, ҳис-туйғу борлигини ҳам биламиз. Буларнинг ҳаммаси инсонга берилган экан, демак, у онгнинг ажойиб инъомига эгадир. Бундан ташқари, буларнинг ҳаммаси феъл-атвор хусусиятлари билан биргаликда инсоннинг бутун бир шахси йиғиндисини ташкил қилиши бизга маълум. Бу барча Илоҳий инъомлар чексиз донишмандлик билан бир бутун қилинган, улар яратилишнинг энг юксак симфонияси партитурасини ташкил этувчи ноталардир, улар Борлиқнинг ажойиб гилами тўқилган иплардир.
Бироқ буларнинг ҳаммаси ҳақида Худо яратган нарсаларга қўлланиладиган фикр-мулоҳазалар билан ўйланамиз ва бу фикр-мулоҳазаларни Худо яратган нарсаларга қўлланиладиган сўзлар орқали ифода қиламиз. Бундай фикр-мулоҳазалар ва сўзларни Худонинг Ўзига нисбатан қўллаб бўлмайди. «Ота ҳеч кимдан яратилмаган, туғилмаган. Ягона Отадан бўлган Ўғил туғилган, лекин яратилмаган. Муқаддас Руҳ яратилмаган, туғилмаган, бироқ Отадан келиб чиқади».
Худо Ўзида Ўзи ва Ўзидан Ўзи бордир. У Ўзининг борлиги билан ҳеч кимга боғлиқ эмас. У — ажралмас, мустақил равишда ҳаракат қилувчидир. Худо алоҳида қисмлардан иборат эмас, У Ўзининг ягона борлиғида ягонадир.
Илоҳий бирлик ҳақидаги таълимот фақатгина ягона Худо бор эканлигини ифода қилмайди. Бу таълимот шунингдек, Худо — турли қисмлардан иборат бўлмаган бир маъноли Зот эканлигини ва У — Ўз-Ўзида ягона эканлигини ҳам билдиради. Худо моҳиятининг уйғунлиги — бу фақатгина таркибий қисмларнинг мукаммал мувозанати натижаси эмас, балки таркибий қисмларнинг етишмаслиги ҳамдир. Худонинг атрибутлари орасида ҳеч қачон зиддият бўлиши мумкин эмас. Худога бир фазилатни қўллаш учун бошқасини бекор қилишнинг зарурияти йўқ. Унинг учун ҳамма атрибутлар — бир бутунликни ташкил қилади. Худонинг бутун бир борлиғи Худо қилаётган ишни бажаради. Худо қандайдир ишни амалга ошириш учун Ўзини қисмларга бўлмайди, У Ўзининг бутун бир моҳияти, борлиғи билан биргаликда ҳаракат қилади.
Бундан келиб чиқадики, атрибут Худонинг бир қисми ҳисобланмайди. Шу атрибутлар ёрдамида Худо Ўзини намоён қилади ва шу сабабли ҳам биз Худо бор, дея оламиз. Аммо, мен юқорида тушунтиришга ҳаракат қилганимдек, ҳеч ким буни аниқ таъкидлай олмайди. Худо Ўзи ҳақида ўйлаган пайтда қандай ўйлашини фақатгина Унинг Ўзи билади.
«...Худонинг ўйларини Худонинг Руҳидан бошқа ҳеч ким тушуна олмайди» (1 Кор. 2:11).
Фақатгина Ўзи билан тенг бўлгангагина Худо Ўзининг Илоҳийлиги сирини очиб бериши мумкин эди. Бироқ кимнингдир Худо билан тенг бўлиши мумкинлиги ҳақидаги фикрнинг ўзи бемаъниликдир.
Илоҳий атрибутлар — бу Худо ҳақидаги биз билган ҳақиқатдир. Улар Худога унинг хусусиятлари сифатида тегишли эмас; улар орқали Худо Ўзи яратган нарсаларга Ўзини намоён қилади. Мисол учун, севги — бу Худо эга бўлган, катталашадиган ёки кичиклашадиган, ёҳуд бутунлай мавжуд бўлмай қоладиган нарса эмас. Худо севгиси — бу Худо борлиғининг бир кўринишидир. Худо севган пайтда У Ўз-Ўзида ҳисобланади. Худонинг бошқа фазилатлари ҳақида ҳам худди шундай деб айтиш мумкин.
Ягона Худо! Ягона Буюклик!
Йўқдир Сендан ўзга Худо!
Чексиз-чегарасиз ичра бор бўлган Бирлик!
Тубсиз Денгиз!
Бутун бир ҳаёт Сен орқали бордир.
Ва Сенинг ҳаётинг — Сенинг ҳаловатли Бирлигингдир.
Фредерик У. Фэйбер
Юлианна Норвическая. Худонинг севги ваҳийси. — Julian of Norvich. Revelations of Divine Love (Methune & Co. Ltd, London, seventh edition, 1920). P.14-15.
Трэйерн Томас. Мушоҳадалар асри. — Thomas Trahern. Senturies of Meditations (R.J. and A.E. Dobell, London, 1948). P.6.
Муқ. Афанасийнинг эътиқод рамзи.
Книга на Узбекском языке: Величие Бога (Эйден Тозер)
Церковь оставила своё некогда возвышенное представление о Боге и заменила его представлением низким и постыдным, которое совершенно недостойно мыслящих, поклоняющихся Господу людей. Когда мы потеряли ощущение величия Господа, мы потеряли и религиозное благоговение, и сознание Божественного присутствия. Мы потеряли наш дух поклонения Богу и нашу способность внутренне сосредоточиться для того, чтобы встретить Бога в молитвенном молчании.
В этой книге доктор Тозер помогает нам лучше понять Бога и вновь открыть для себя Его величие, чтобы это оказало глубокое влияние на нашу повседневную жизнь. Чтобы вернуть это понятие в повседневную жизнь верующих, он предлагает рассмотреть Божественные атрибуты в их взаимосвязанности и единстве, сосредоточив внимание на таких свойствах Бога, как самодостаточность, независимость, всемогущество, вездесущность, неизменность, бесконечность и многие другие.
