Эйден Тозер. Худонинг Буюклиги - (22 Боб) Китоб Ўзбек тилида
Xudoning Buyukligi (Eyden Tozer) O‘zbek tilida Audiokitob
Мундарижа
Муаллифдан
1. Нима учун биз Худо ҳақида тўғри фикрлашимиз керак
2. Эришиб бўлмас Худо
3. Илоҳий белгилар: Худо ҳақидаги баъзи бир ҳақиқатлар
4. Муқаддас Учбирлик
5. Худонинг баркамоллиги
6. Худонинг эркинлиги
7. Худонинг абадийлиги
8. Худонинг чексизлиги
9. Худонинг доимийлиги
10. Худонинг ҳамма нарсадан бохабарлиги
11. Худонинг донишмандлиги
12. Худонинг қудратлилиги
13. Худонинг трансцендентлиги
14. Худонинг ҳар ерда ҳозирлиги
15. Худонинг содиқлиги
16. Худонинг меҳрибонлиги
17. Худонинг адолатлилиги
18. Худонинг раҳмдиллиги
19. Худонинг марҳамати
20. Худонинг севгиси
21. Худонинг муқаддаслиги
22. Худонинг олий ҳокимияти
23. Очиқ сир
Худонинг олий ҳокимияти
Ким Сендан ҳайиқмас экан, Улуғ ва Юксак Қодир Эгамиз? Ахир Сен — ягона Тангрисан. Сен самони ва самолар самосини, ерни ва ундаги бор нарсани яратдинг ва ҳар бир тирик мавжудотнинг жони Сенинг қўлларингдадир. Сен денгизлар узра тахтда ўтиргувчи Шоҳсан. Сен тахтда абадий ўтирувчи Шоҳсан. Сен бутун ер узра буюк Шоҳсан. Сен қудратга ўралгансан. Обрў-эътибор ва улуғворлик Сенинг қаршингдадир. Омин.
Худонинг олий ҳокимияти — бу шундай хусусиятки, унинг ёрдамида Худо Ўзининг жамики яратган мавжудотларини бошқаради; олий ҳокимиятга эга бўлиш учун эса, Худо ҳамма нарсани билгувчи, қудратли ва мутлақ эркин бўлиши керак.
Агарда Худога маълум бўлмаган бирорта нарса мавжуд бўлса ва у қанчалик кичик ва аҳамиятсиз бўлмасин, Худонинг бошқаруви шу нарсага келганда тўхтаб қолган бўлар эди. Ўзи яратган мавжудотларнинг Тангриси бўлиш учун, Худо ҳамма билимларга эга бўлиши керак. Агарда Худога ҳеч бўлмаганда қудратнинг кичкинагина қисми етишмай қолганида, бу етишмовчилик Унинг ҳукмронлигига нуқта қўйган ва бутун ҳокимиятини вайрон қилган бўлар эди; бу қаердадир йўқолиб қолган зарра бошқа кимгадир тегишли бўлгач, Худо Ўз бошқарувида чегараланиб қолган бўлар эди ва бундан келиб чиққан ҳолда олий ҳокимиятга эга бўла олмас эди.
Шунингдек, Худонинг олий ҳокимияти Унинг мутлақ эркин бўлишини талаб қилади. Бу нарса Худо Ўзининг абадий мақсадига эришишида бошқа бировларнинг заррача ҳам аралашувисиз, истаган жойда ва исталган вақтда У нимани истаса шуни қилишда эркин бўлиши керак, деган маънони билдиради. Агарда Худода тўлиқ эркинлик бўлмаганида эди, Унинг ҳокимияти мутлақ ҳокимият ҳисобланмас эди.
Чегарасиз озодлик ғоясини англаб етиш учун ақл-идрокка катта куч керак бўлади. Биз озодликни бошқача, яъни унинг тўлиқсиз шаклида тушуниш учун руҳан тайёр эмасмиз. Бизнинг озодлик ҳақидаги тасаввурларимиз мутлақ озодлик мавжуд бўлмаган дунёда шаклланган. Бу ерда ҳар бир табиий нарса бошқа кўпгина нарсаларга боғлиқдир ва бу боғлиқлик унинг озодлигини чегаралаб қўяди.
Уордсворт ўз «Mуқаддима» сининг бошида зиндонга ташлангандек узоқ вақтгача асирликда бўлган катта шаҳардан қочиб кетганлигидан ва у энди «озод, қуш каби озод», қаерда истаса, шу ерда яшаши мумкинлигидан хурсанд бўлади. Бироқ қуш каби озод бўлиш бутунлай озод бўлиш дегани эмас. Ҳозир озод, деб гапирилаётган қуш аслида бутун умри давомида қўрқув, очлик ва инстинктлар асирлигида яшашини табиатшунос билади; унинг озодлиги ҳаво босими билан ўзгарадиган оби-ҳавога, жойдаги егуликнинг миқдорига, йиртқич ҳайвонларга, ҳаммасидан ҳам кучлироғи — қушларда мавжуд бўлган қонунга мувофиқ унга ажратилган кичикроқ ер ва ҳаво чегарасида қолишга бўлган интилишга боғлиқ равишда чегараланади. Энг катта озодликка эга бўлган қуш ҳам ҳар қандай яратилган мавжудот каби ўзини ўраб олган зарурият тўри имкон берадиган нарсанигина қила олади. Ёлғиз Худогина эркиндир.
Айтишларича, Худо Унга ҳеч ким ва ҳеч нарса тўсқинлик қила олмагани ва бирор нарса қилишга мажбурлай олмагани, Уни тўхтата олмагани учун ҳам мутлақ эркиндир. У Ўз ихтиёрига кўра ҳар доим, ҳар ерда ва абадий ҳаракат қила олиши мумкин. Бу даражада эркин бўлиш ҳамма нарса устида ҳукмронликка эга бўлиш демакдир. Муқаддас Ёзувлардан Худонинг чексиз қудратга эга эканлигини биламиз; бу ҳақда биз шунингдек Унинг баъзи бир хусусиятларини кўриб чиқаётганимизда ҳам билиб олишимиз мумкин. Аммо Худонинг ҳокимияти ҳақида нима дейиш мумкин?
Қудратли Худо ҳокимиятини муҳокама қилишнинг ҳожати йўқдек, ундан шубҳаланиш эса ғирт беъманиликдир. Тангримиз Худо юқорироқ лавозим илинжида кимдандир рухсат сўрашини ёки кимгадир мурожаат қилишини биз тасаввур қила олармидик? Худо рухсат сўраб кимга борган бўлар эди? Тангри Таолодан ким юксакроқ экан? Қудратлидан ҳам қудратлироқ бормикан? Кимнинг лавозими Абадий Худо лавозимидан баландроқ? Худо кимнинг тахти қаршисида тиз чўккан бўларди? У илтимос билан мурожаат қилиши керак бўлган буюкроқ зот қаерда? «Исроилнинг Подшоҳи ва Қутқарувчиси Худо бундай дейди: Мен биринчи ва Мен охиргисиман: Мендан бошқа Худо йўқ!» (Иша. 44:6).
Худонинг олий ҳокимияти — бу Муқаддас Ёзувлар аниқ ифодасини топган ва у ҳақда ҳақиқат логикаси ҳаммага жар солиб гувоҳлик берадиган далилдир. Бироқ бу далилдан шу пайтгача тайинли бир ечимга эга бўлмаган баъзи бир муаммолар келиб чиқади. Бу ерда асосий муаммо иккитадир.
Биринчи муаммо — бу Худо яратган мавжудотлар ўртасидаги Худога маъқул келмайдиган баъзи бир иллатларнинг масалан, ёвузлик, хасталик ва ўлим кабиларнинг мавжуд бўлишидир. Агарда Худо олий ҳокимиятга эга бўлса, У бу каби иллатларнинг юзага келишига йўл қўймаслиги мумкин эди. Нима учун Худо шундай қилмади?
Муқаддас Китоб эътиқодидан бошқа буюк динлар ичида юксакроқ бўлгани зардуштийликдир. Зардуштийликнинг муқаддас китоби «Авесто»да бу муаммо теологик дуализмни эътироф этиш йўли орқали эҳтиётлик билан четлаб ўтилган. Иккита Худо — Ахурамазда ва Аҳриман бор бўлиб, улар иккиси биргаликда дунёни яратишади. Раҳмдил Ахурамазда барча яхши нарсаларни яратган, қолган барча нарсаларни ёвуз Аҳриман яратган. Бу жуда оддий бўлган. Ахурамазда ташвиш қилиши керак бўлган олий ҳокимиятга эга бўлмаган ва кўриниб турибдики, ўз ваколатларини бошқа биров билан бўлишишга қаршилик қилмаган.
Масиҳий учун бундай тушунча тўғри келмайди, чунки бу тушунча Муқаддас Китобнинг ҳамма жойида таъкидлаб ўтилган ҳақиқат — Худо ягона ва У самони, ерни ва ерда мавжуд бўлган ҳамма нарсани ёлғиз Ўзи яратган деган ҳақиқатга қарама-қаршидир. Худонинг атрибутлари бошқа худонинг мавжуд бўлишига имкон бермайди. Масиҳий дунёда ёвузликнинг борлиги ҳақидаги жумбоққа узил-кесил жавоб бера олмаслигини тан олади. Бироқ у бу жавобнинг қандай бўла олмаслигини билади. Шунингдек у Авестода ҳам аниқ жавоб йўқлигини билади.
Ёвузликнинг келиб чиқиши ҳақидаги тўлиқ изоҳлар маълум бўлмаган бир пайтда ҳам, биз барибир бу ҳақда озгина бўлса-да биламиз. Худо Ўзининг юксак донишмандлиги билан Ўз ижодининг аниқ чегараланган соҳасида ёвузликнинг мавжуд бўлишига йўл қўйди, ёвузлик — бу ўз моҳиятига кўра жазодан қочиб юрган жиноятчидир, унинг ҳаракатлари вақтдан чегараланган ва ўз имкони даражасида чегаралангандир. Худо бу ишни Ўзининг чексиз донишмандлиги ва раҳмдиллигига муносиб тарзда қилди. Бундан ортиқроғи ҳали ҳеч кимга маълум эмас ва ундан ортиғини бир киши билишининг ҳожати ҳам йўқ. Худонинг исми — Унинг ишлари бенуқсон эканлигига шубҳа қилмаслигимиз учун етарлича кафолатдир.
Иккинчи шубҳасиз муаммо инсон хоҳиш-иродаси билан боғлиқ муаммодир. Агар Худо Ўз Коинотини Ўзининг шоҳона фармонларига кўра бошқарса, у ҳолда инсон қандай қилиб эркин танлаш ҳуқуқига эга бўлиши мумкин? Агарда у эркин танлаш ҳуқуқига эга бўлмаса, у ўз ҳатти-харакатлари учун жавоб бера оладими? Инсон бу ҳолатда ўзининг жамики ҳаракатлари ипларидан тортиб Ўзига ёққанича ўйнатаётган саҳна ортидаги Худога боғлиқ бўлган қўғирчоққа ўхшаб қолмайдими?
Бу саволларга жавоб беришга уриниш масиҳийлик жамоатини иккита гуруҳга ажратиб қўйди. Бу гуруҳларнинг номи иккита машҳур теолог — Якоб Арминий ва Жан Кальвинларнинг номидан келиб чиққан. Кўпчилик масиҳийлар у ёки бу гуруҳда бўлганлигидан ва Худонинг олий ҳокимиятини ёки инсоннинг эркин хоҳиш-истагини инкор қилаётганлиги билан қаноатланишади. Аммо қуйида ифода қилинган уриниш у ёки бу лагернинг тарафдорлари учун ишончли бўлиб кўринмасада, унисини ҳам, бунисини ҳам инкор қилмаган ҳолда, ҳар икки қарашни ҳам келишувга олиб келиш имконияти берилади.
Менинг фикрим қуйидагича: Ўзининг олий ҳокимияти билан Худо инсонга маънавий танлаш эркинлигини берди ва инсон яхшилик ва ёмонликнинг биттасини танлаш йўли билан бошиданоқ Худонинг шартини бажарди. Инсон ёмонликни танлаган пайтида, у бу иши билан Худонинг олий ҳокимиятига қарши чиқмайди, аксинча, Худонинг иродасини бажаради. Чунки Худонинг абадий амри инсонга нимани танлаши кераклигини айтмайди, бироқ инсон бу танловда эркин эканлигини таъкидлайди. Агар Худо Ўзининг мутлақ эркинлиги билан инсонга чекланган эркинлик беришни истаган бўлса, ким «Унинг ихтиёрига қарши чиққан ва «Сен нима қилдинг?», дея олган бўлар эди» (Дон. 4:32). Инсоннинг хоҳиш-иродаси ўз қўлида, чунки Худо олий ҳокимиятга эга. Агарда Худода олий ҳокимият бўлмаганида эди, У Ўзи яратган мавжудотларга маънавий эркинлик бера олмаган бўлар эди. У бундай қилишдан чўчиган бўлар эди.
Балки бу нарсани англаб етишимиз учун кундалик ҳаётдан олинган мисол ёрдам берар. Океанда сузадиган лайнер Нью-Йоркдан Ливерпульга қараб йўлга чиқади. Лайнер сузиб бориши лозим бўлган жой бунга жавобгар одамлар томонидан аниқланган. Бу йўналишни ҳеч нарса ўзгартира олмайди. Бу нарса олий ҳокимият ҳақида бир мунча узоқроқ тасаввурни беради.
Лайнер бортида бир неча ўнлаб йўловчилар бор. Улар занжирлаб қўйилмаган ва уларнинг ҳаракатлари ҳеч қандай фармон билан чегараланмаган. Йўловчилар бутунлай эркин ва истаганча ҳаракат қила оладилар. Улар ўзлари истаганча овқатланишади, ухлашади, ўйнаб-кулишади, палубада сайр қилишади, мутоала қилишади, суҳбатлашишади; ва бу билан бир вақтнинг ўзида катта лайнер уларни белгиланган жой томон олиб кетаверади.
Бу ерда эркинлик ҳам, олий ҳокимият ҳам мавжуд ва улар бир-бирларига қарама-қарши чиқмайди. Худонинг олий ҳокимияти ва инсоннинг эркинлиги орасидаги муносабат ҳам худди шунга ўхшашдир. Худонинг шоҳона режасининг улкан лайнери тарих денгизида олдиндаги тайинланган жой сари шиддатли сузиб бормоқда. Худо дунё яратилгунига қадар Исо Масиҳда белгилаган азалий мақсадлар томон ҳеч қандай тўсиқларсиз илгарилаб бормоқда. Биз бу мақсадларнинг ҳаммасини билмаймиз, бироқ нималар юз бериши, келажакдаги бахт-саодатга бўлган эзгу умид ва унга нисбатан қатъий ишонч ҳақидаги умумий тасаввурларга эга бўлишимиз учун бизга кўп нарсалар маълум ва етарлидир.
Биз Худонинг пайғамбарларга берган ҳар бир ваъдаси бажаришини биламиз; биз бир кун келиб гуноҳкорлар ер юзидан четлатилишини ҳам биламиз; биз шунингдек, гуноҳи ювилганларнинг Худо қувончида бўлишини ва солиҳларнинг Ўз Оталари шоҳлигида нурга тўлишларини ҳам биламиз; биз Худо ҳамманинг олқишига сазовор эканлигини, ақл-идрокли ҳар қандай мавжудот Ота-Худонинг улуғворлигидаги Раббимиз Исо Масиҳни тан олишини, ҳозирги тартибсизликларга барҳам берилишини ва янги само ва янги ер юзи абадий ўрнатилишини биламиз. Худо ҳамма нарсага чексиз донишмандлик ва комил аниқлик билан ҳаракат қилиб боради. Ҳеч бир кимса Уни Ўз мақсадларидан воз кечишга кўндира олмайди; ҳеч қандай нарса Уни Ўз режаларидан қайтара олмайди. Худо ҳамма нарсани билгани учун ҳам, кутилмаган вазиятлар бўлиши, бахтсиз ҳодисларнинг юз бериши мумкин эмас. У олий ҳокимиятга эга бўлганлиги учун ҳам аксбуйруқларнинг ҳам, раҳбарликдаги келишмовчиларнинг ҳам бўлиши мумкин эмас; Худо қудратли бўлгани учун эса, Ўзи белгилаган мақсадларга эришиш учун унда ҳокимият етарлидир. Буларнинг ҳаммаси бўйича Худода камчилик йўқ ва У бу нарсаларга ҳеч кимга боғлиқ бўлмаган ҳолда эгадир.
Бироқ ҳамма нарса бу қисқача тафсилотда кўринганидек бир текис эмас. Ёмонлик сир-синоати ҳаракат қилмоқда. Худонинг шоҳона, аммо марҳаматли хоҳиш-иродаси доирасида яхшилик ва ёмонлик ўртасидаги бешафқат кураш давом этаяпти ва борган сари шиддатлироқ бўлиб бораяпти. Худога ҳали довул ва бўрон орасидан ўтишига ҳам тўғри келади, бироқ бу довул ва бу бўрон фақатгина бу ерда, бу дунёдадир ва жавобгар мавжудотлар сифатида биз ҳозирги маънавий вазиятда ўз танловимизни амалга оширишимиз керак. Худо Ўзининг қарор қабул қилиш эркинлигига кўра биз учун маълум бир амрларни берди ва бу амрлардан бири — танлаш ва оқибатлар қонунидир. Худо итоат ва имон билан Ўғли Исо Масиҳга ўзини бағишлаган ҳар бир киши абадий ҳаётга эга бўлади ва Худонинг ўғилларига айланади, деб эълон қилди. У шунингдек, зулматни севадиган ва самонинг олий ҳокимиятига қарши исён кўтаришда давом этаётган ҳамма руҳан узоқлашган ҳолатда қолади ва охир-оқибатда ўлимнинг азоб-уқубатига абадий маҳкум бўлади, деб ҳам эълон қилган.
Агарда буларнинг ҳаммасини ғоят индивидуал ҳолатга боғлайдиган бўлсак, у ҳолда биз ҳаётий зарур ва ўта шахсий хулосаларга келамиз. Бизнинг атрофимизда авж олаётган маънавий тўқнашувда ким Худо томонда бўлса — ғолиб томонда бўлади ва мағлубиятга учрамайди; ким бошқа томонда бўлса — мағлуб томонда бўлади ва ғалаба қила олмайди. Бу ерда тасодифлар мавжуд эмас, бу ерда муваффақият келтирувчи карта ёрдамида ютиб чиқишнинг иложи йўқ. Амалга оширилган танловнинг натижаларини инкор қилиш эркинлиги эмас, балки кимнинг томонида бўлиш учун танлаш эркинлиги бор. Худонинг марҳамати билан биз нотўғри танлов учун тавба қилишимиз ва янги, тўғри танловни амалга ошириш билан, оқибатларни ўзгартиришимиз мумкин. Бундан ошиғи бизнинг қўлимиздан келмайди.
Маънавий танловнинг бутун бир моҳияти Исо Масиҳ атрофига жамланади. Масиҳ бу ҳақда тўғрида-тўғри: «Ким Мен билан бирга бўлмаса, У менга қаршидир» (Матто 12:30), шунингдек «Менсиз ҳеч ким Отанинг олдига боролмайди» (Юҳан. 14:6), — деб айтган. Хушхабарнинг мазмуни ўзида учта турли элементни мужассамлаштиради: эълон, амр ва даъват. Хушхабар Худо марҳаматига кўра гуноҳларнинг ювилиши ҳақидаги хуш хабарни эълон қилади; у барча одамларга улар қаерда бўлишларидан қатъий назар, тавба қилишларини амр қилади ва ҳамма одамларни Исо Масиҳга Рабби ва Нажоткори сифатида ишониб, Худо инъоми шартларини қабул қилишга даъват қилади.
Биз танлашимиз керак: ё Хушхабар айтганларини бажаришимиз ёки ишончсизлик билан юз бурган ҳолда ўз устимиздаги унинг ҳокимиятини инкор қилишимиз керак. Ҳар бир киши ўз танловини амалга оширади, бироқ бу танловнинг оқибати Худонинг шоҳона хоҳиш-иродаси томонидан аниқлаб қўйилган ва бу ерда ҳеч қанақанги ёрдам сўраб қилинган илтижоларнинг фойдаси йўқ.
Тангри пастга тушди
Ва букди юксакдаги самони,
Оёқларин остига эса
Само зулматини сочиб ташлади.
Карублар ва серафимлар устида
У парвоз қилди бутун салтанати бўйлаб,
Ва қудратли шамоллар қанотида
Ҳамма жойда учиб юрди.
Оқимлар шиддатин тинчитиш учун,
Савлату хотиржамлик ила ўтирди;
Ва олий Тангри ва Шоҳ сифатида
У ҳамиша подшоҳлик қилар.
Томас Стернхолд, шеърга айлантирилган сано.
Книга на Узбекском языке: Величие Бога (Эйден Тозер)
Церковь оставила своё некогда возвышенное представление о Боге и заменила его представлением низким и постыдным, которое совершенно недостойно мыслящих, поклоняющихся Господу людей. Когда мы потеряли ощущение величия Господа, мы потеряли и религиозное благоговение, и сознание Божественного присутствия. Мы потеряли наш дух поклонения Богу и нашу способность внутренне сосредоточиться для того, чтобы встретить Бога в молитвенном молчании.
В этой книге доктор Тозер помогает нам лучше понять Бога и вновь открыть для себя Его величие, чтобы это оказало глубокое влияние на нашу повседневную жизнь. Чтобы вернуть это понятие в повседневную жизнь верующих, он предлагает рассмотреть Божественные атрибуты в их взаимосвязанности и единстве, сосредоточив внимание на таких свойствах Бога, как самодостаточность, независимость, всемогущество, вездесущность, неизменность, бесконечность и многие другие.
