Ханна Харнард. Сенинг Чўққиларинг томон йўл - (6 боб) Китоб Ўзбек тилида
Sening Cho‘qqilaring tomon yo‘l (Xanna Xarnard) O‘zbek tilida Audiokitob
Мазкур китоб «Чўққилар»да яшай олишимиздан олдин ҳар биримизнинг олдимизда турган саёҳатни драматик тасвирлаб берадиган ажойиб мажозий асардир. Биз бош қаҳрамонимиз ва унинг икки ҳамроҳи билан бирга саёҳат қиламиз, азоб берадиган қўрқувға бас келишни, севинч, қувонч, ғалаба чўққиларини забт этишни билиб оламиз.
МУНДАРИЖА
Мажозий асарга кириш сўз
БИРИНЧИ ҚИСМ
1-боб. Чўққилар сари ташриф
2-боб. Қўрқувларнинг ҳужуми
3-боб. Тундаги қочиш
4-боб. Йўл бошида
5-боб. Такаббурлик билан учрашув
6-боб. Саҳродаги дарбадарлик
7-боб. Танҳолик қирғоқларида
8-боб. Эски тўғонда
9-боб. Буюк Жароҳат қояси
10-боб. Жароҳат қоясига кўтарилиш
11-боб. Таҳлика, Ғам-қайғу ўрмонларида
12-боб. Зулматда
13-боб. Йўқотишлар водийсида
14-боб. Имон келтириш жойи
15-боб. Оқимлар
16-боб. Тоғдаги қабр
ИККИНЧИ ҚИСМ
17-боб. Шифобахш дарёлар
18-боб. Кийик оёқлари
19-боб. Чўққилар
20-боб. Водийга қайтиш
Чўққилар қояларида ўзлаштирилган сабоқлар
Ханна Харнард. Қисқача таржимаи ҳол
6-боб
Саҳродаги дарбадарлик
Вой-Қўрқаман Такаббурга дуч келгандан кейин, ҳамроҳлари билан йўлда давом этди. Аммо оқсоқланаётгани учун янада секинроқ ҳаракат қиларди. Шунга қарамай, Вой-Қўрқаман йўл бошловчиларнинг ёрдамини бажонидил қабул қилди. Амакиваччаси билан бўлиб ўтган тўқнашув унутилиб, Вой-Қўрқаман дадилроқ юра бошлади.
Бир куни Вой-Қўрқаман сўқмоқдан қайрилди-ю қўрқув ва ҳаяжондан бир зумда ўзини йўқотиб қўйди: унинг кўз олдида бепоён чўлу биёбон ястаниб ётарди. Инсон нигоҳи етиб борадиган жойгача фақат қум барханлари ястаниб ётар, биронта тиккайган дарахт ёки бута кўринмасди.
Саҳронинг рутубатли ҳаётини фақат битта нарса — қум барханлари устида дўппайиб турган кўҳна, маюс ва оппоқ сочли ғалати пирамидалар «бузиб» турарди. Бахтга қарши, Вой-Қўрқаманнинг иккала ҳамроҳи пастга қараб кетган тик сўқмоқдан тушгани тайёрлана бошлади.
Вой-Қўрқаман қоққан қозиқдай туриб қолди, ниҳоят, аранг сўз очди: «У ёққа бориш керак эмас. Ахир, Чўпон мени Чўққиларга даъват қилган. Биз пастликка эмас, юқорига борадиган йўлни топишимиз керак». Аммо аёллар имо-ишора билан, бизнинг ортимиздан юр, дегандай қилиб, пастга — саҳро йўлига тушишни Вой-Қўрқаманга уқтирдилар.
Вой-Қўрқаман у ёқ- бу ёққа қаради, баландликларга олиб чиқадиган йўл йўқ эди. Бирдан улар бораётган сўқмоқ тугади. Ҳар томонда баланд тик қоялар виқор билан турарди. Қоялар силлиқлигидан улар орқали баландликларга чиқишнинг имкони йўқ эди.
«Мен у ёққа туша олмайман», деди кўнгли хира бўлиб Вой-Қўрқаман. У қўрққанидан ўзини ёмон ҳис қила бошлади. «Чўпон бу йўлдан юришимизни ҳеч қачон назарда тутмаган. Ҳеч қачон! У мени юқорига — Чўққиларга чорлади. Ҳозирги ҳаракатимиз — пастга тушишимиз эса у айтган гапларнинг тамомила аксидир».
Шундан кейин у ночор қолганидан баланд овоз билан Чўпонни чақира бошлади: «Чўпон! Ёнимга келинг! Сиз менга кераксиз! Ёрдам беринг менга!»
Шу заҳоти Вой-Қўрқаманнинг ёнида Чўпон пайдо бўлди. «Мен ҳеч нарсага тушунмаяпман, Чўпоним! — деди Вой-Қўрқаман умидсиз оҳангда. — Сиз менга бириктирган йўл бошловчилар саҳрога йўл бошлаяптилар, биз пастга тушишмиз керак экан. Аммо биз саҳрога тушсак, йўлдан қайрилиб кетамиз-ку! Ахир, Чўққиларга бошқа томонга юришимиз лозим. Сиз эса бундай деб айтмаган эдингиз. Сиз Ўзингизга Ўзингиз зид ҳаракат қила олмайсиз. Уларга айтинг бу ёққа юрманглар, деб. Бизга бошқа йўлни кўрсатинг. Бизга йўлимизни аниқ қилиб очиб беринг. Сиз ваъда берган эдингиз-ку!».
Чўпон унга қаради-да, мулойимлик билан деди: «Бу ўша
йўл, Вой-Қўрқаман, сен шу йўлдан пастга томон юришинг керак». «О, йўқ! — ҳайқирди Вой-Қўрқаман. — Бу гапни Сиз айтишингиз мумкин эмас! Ахир, Ўзингиз айтган эдингиз-ку, Менга ишонсанг сени Чўққиларга олиб бораман, деб. Бу сўқмоқ эса тескари томонга олиб боради. Берган ваъдаларингизга бу тамомила тескари-ку!»
«Йўқ! — деди Чўпон. — Бу ваъдамга зид эмас, аксинча энг яхши нарсалар учун имкон бўлсин, деб орқага суришдир бу».
Вой-Қўрқаман юрагида шундай оғриқ сездики, худди биров пичоқ ургандай бўлди. Мен шу сўқмоқдан пастга юришим керакми?! Мана шу кимсасиз, ёввойи жойларга, чўлу биёбонга, тескари томонга юришим керакми?! Сиз шундай демоқчи бўлдингизми? Сиз ростдан ҳам шуни хоҳлайсизми? Қаерга олиб бориши номаълум бўлган йўлдан юришимни истаяпсизми? Аммо нима учун?» Вой-Қўрқаманнинг овозида дардли йиғи оҳанги сезилди: «Бу тоғлар орқали ортга, тоғлар томонга қайтишимиз учун ойлар, балки йиллар керак бўлар. Эҳ Чўпон, энди биз номаълум вақтга ортга юрамизми, а? Сиз шундай демоқчимисиз?»
Чўпон ҳа дегандай бошини силкиди. Вой-Қўрқаман Унинг оёқлари остига тиз чўкди. Чўпон Ўзининг хоҳишига зид равишда Вой-Қўрқаманни четга олиб кетар экан, уни қачон қайтариб олиб келиш тўғрисида оғзини ҳам очмас эди. Вой-Қўрқаман кўзларига чексиз бўлиб туюлган қум барханларига назар ташлади. Чексиз қум барханлари орасида сўқмоқ элас-элас кўзга ташланиб турар, ана шу сўқмоқ уни Чўққилардан узоқ-узоқларга олиб кетмоқчи бўларди. Атроф эса фақат саҳро, чўлу биёбон.
Кейин Чўпон астагина сўради: «Сен Мени қанчалик севасан, Вой-Қўрқаман? Мана шу орқага сурилишни севгинг қанчалик қабул қила олади? Ўзингнинг фикрингча, Менинг ваъдаларимга зид бўлган нарсани ҳам қабул қила оласанми? Мен билан бирга саҳрога тушишга тайёрмисан?»
Юракни эзиб йиғлаётган, ҳамон ерда ётган Вой-Қўрқаман кўзларида ёш билан Чўпонга қараб, Унинг қўлларидан ушлаб, бутун вужуди титраган ҳолда деди: «Узингиз биласиз, мен Сизни жуда яхши кўраман. Кўз ёшларимни тия олмаганим учун мени кечиринг. Мен Сиз билан бирга саҳро бўйлаб ўтаман. Сиз шуни хоҳлаган бўлсангиз, Сиз билан бирга тамомила тескари томонга юраман. Гарчи бунинг сабабини айтмасангиз ҳам, Сиз билан бирга кетаман! Чунки мен Сизни севаман, буни Ўзингиз ҳам биласиз. Ахир, Сиз менга нисбатан нимани истасангиз, шуни танлаш ҳуқуқи берилган-ку!»
Бу пайтда ҳали тонг энди отаётган эди. Осмону фалакда, саҳронинг жимжит кенгликлари устида янги ой ўроқ сингари осилиб турарди. Ой ёнбошида олмосдай тонг юлдузи нур сочиб турарди. Вой-Қўрқаман шу ерда биринчи марта тошлардан қурбонгоҳини ясади. Кейин Чўпоннинг ёнида турган ҳолда, ўзининг титраётган исёнкор иродасини қурбонгоҳда қурбонлик қилди. Қаердандир оловнинг кичкина тили пайдо бўлди, бир дақиқадан кейин тош устида бир ҳовуч кулдан бошқа ҳеч нарса қолмади. Аниқроқ айтганда, Вой-Қўрқаман аввалига, бу ерда кул қолди, холос, деб ўйлади. Аммо Чўпон унга: «Яхшилаб қара!» деб буюрди. Вой-Қўрқаман кул орасида қандайдир тўқ рангли тош кўрди. Бу тош оддийгина, силлиқ тош эди.
«Буни ол, ўзинг билан олиб юр, — деди Чўпон мулойимлик билан. — Бу тош сенга биринчи қурган қурбонгоҳингни эслатиб туради. Бу ерда нима воқеа юз берганини ҳам ёдингда тут».Вой-Қўрқаман тошчани кул орасидан олди. У шуни ҳис қилиб турардики, бу ерда юз берган воқеани ва бу қурбонгоҳни хотирасидан чиқара олмайди. Қандай қилиб ҳам эсдан чиқара оларди?! У хаёлидан шуларни ўтказар экан, бирон сўз демасдан тошни олиб, Чўпон берган халтачага солиб қўйди.
Шундай қилиб, улар саҳрога йўл олдилар. Вой-Қўрқаман дастлабки қадамлардаёқ бутун вужудида аллақандай шодликни, мамнунлик ҳиссини сезди. Демак, Чўпон уни кузатиб боради. Энди фақат Қайғу ва Азоб унинг ягона ҳамроҳлари эмас, Чўпон унинг ёнида!
Вой-Қўрқаман сўқмоқдан тушаётганда, Чўпон оҳангдор бир қўшиқни куйлай бошлади. Вой-Қўрқаман бу қўшиқни илгари ҳеч эшитмаган эди. Қўшиқчининг ширали овози, қўшиқнинг тасалли берувчи оҳанги унинг дардига малҳамдай ёқиб тушди. Бу қўшиқ унга, Чўққиларга боришинг кейинга сурилганининг сабаблари мана шулардир, деб гапираётгандай бўларди. Чўпон мана бундай куйларди:
ЁПИҚ БОҒ
Севгим, сен гўё бир ёпиқ боғсан,
Мевангдан тотмоқ мумкинмас.
Баҳор кечикди, булоқ қуриди,
Тирик сув бизга керакдир.
Шимолу жанубдан эсган бу еллар,
Менинг боғимни уйғотинг тезроқ.
Ажиб баҳорнинг муаттар бўйин
Атрофга таратсин турфа ранг гуллар.
Саҳрога олиб борадиган сўқмоқ чиндан ҳам тик эди, аммо улар бу сўқмоқдан шунчалик тез юриб бордиларки, бунга ҳайратланмасдан мумкин эмасди. Чўпоннинг мадади билан бораётгани учун Вой-Қўрқаман ўзини бардам, тетик ҳис қилар, заифлигини асло сезмас эди. Дастлабки кун охирида улар қум тепаликларидан ўтиб, аллақандай кулбаларга етиб келишди. Кулбалар энг катта эҳромлардан бирининг остида жойлашган эди. Йўловчилар шу ерда тунаб қолмоқчи бўлдилар. Қуёш ботиб, осмон ғарбда оловранг қизғиш тусга кирганда, Чўпон Вой-Қўрқаманни эҳром ёнига олиб борди.
«Вой-Қўрқаман, — деди Чўпон. — Чўққиларга кетаётганда, албатта мана шу саҳрони айланиб ўтишга тўғри келади. Бу саҳрони Миср ўчоғи, зулмат ва қўрқинчли макон деб айтадилар. Менинг хизматкорларим бу ердан ўтганларида, илгари билмаганларини айнан шу ерда билиб олишарди. Иброҳим шу йўлдан юрган биринчи хизматкоримдир. Бу эҳром ўша пайтда — Иброҳимнинг илк бор кўзлари тушган пайтда ҳам навқирон, кўҳна эди. Ундан кейин кўзларида ёш, юракларида дард билан Юсуф келди. У ҳам темир ўчоқ сабоғини ўзлаштириб, унга қаради. Ўшандан буён Менинг жуда кўп хизматкорларим шу йўлдан ўтдилар. Улар бу ерда Шоҳликнинг сирларини билишга келганлар. Мана энди сен ҳам бу ердасан, Вой-Қўрқаман. Сен ҳам уларнинг қаторидасан. Бу улуғ шараф, агар ўзинг хоҳласанг, сендан илгари ўтганлар каби, бу улкан зулмат ҳамда темир ўчоқ сабоғини ўзлаштириб оласан. Бу печнинг ёнига тушадиганлар, томирларидан шоҳлар қони оқаётгандай, шаҳзодалар ва маликалар каби йўлларини давом эттирадилар».
Вой-Қўрқаман кимсасиз саҳрода ботаётган қуёш нурларида қорайиб турган танҳо эҳромларга боқди. Олдин кўрган иншоотларнинг ичида эҳромлар энг улкани ва улуғи бўлиб туюлди.
Бирдан аллақаёқдан одамлар пайдо бўлиб, саҳро улар билан тўлиб кетди. Улар Вой-Қўрқаманнинг ёнидан турнақатор бўлиб тўхтовсиз ўтиб боришарди. Ана, Иброҳим Сора билан кетяпти, номаълум юртларга сафар қилганларнинг биринчиси. Мана буниси эса Юсуф, акалари унга хоинлик қилиб, яралаганлар ва сотиб юборганлар. Ўзи туғилиб ўсган юртни соғинганидан кўзларида ёш, шу бегона эҳромларнигина кўрган. Вой-Қўрқаман булардан кейин яна кўп одамларни кўрди, улар саҳродан кети узилмай, тўхтовсиз ўтиб боришарди. Ниҳоят, энг охирида ўтиб бораётган одам Вой-Қўрқаманга қўлларини чўзди. Вой-Қўрқаман унинг қўлларидан ушлади. Мана энди Вой-Қўрқаман ҳам шу буюк занжирнинг бир ҳалқаси. Вой-Қўрқаман мана бу сўзларни аниқ-равшан эшитди: «Мисрга боришдан қўрқма, мен у ерда сендан буюк халқ яратаман. Мен сен билан бирга бўламан. Кейин сени у ердан қайтариб олиб чиқаман» (Ибт. 46:3,4).
Вой-Қўрқаман билан Чўпон тунагани кулбалардан бирига қайтиб келишди. Эрталаб Чўпон Вой-Қўрқаманни уйғотди, улар яна йўлда давом этдилар. Бу сафар Чўпон эҳром деворидаги кичкина эшикчани очиб, Вой-Қўрқаманни ичкарига таклиф қилди. Бу ерда бинонинг ичкарисига олиб борадиган йўлак бор эди. Йўлак охиридан эса юқори қаватларга олиб чиқадиган айланма зинапояга ўтиларди. Чўпон яна биринчи қаватдаги асосий меҳмонхона эшигини очди, бу ердан бошқа энг катта хонага ўтиларди. Бу хона дон сақланадиган омборга ўхшарди. Улар шу ерга кирдилар.
Хона ўртасидаги озгина жойдан бошқа ҳамма жойга уюм-уюм қилиб дон тўкилган эди. Хонадаги эркаклар ҳар хил усуллар билан турли навдаги донларни янчаётган эканлар. Баъзиларда майда янчилган ун, баъзиларида эса йирикроқ янчилган ун. Ерда аёллар ўтиришар, ҳар бирининг олдида силлиқ ва ўйилган тошлар бор эди. Улар олий навли буғдойни янчаётган эдилар.
Вой-Қўрқаман уларнинг ишларини кузатиб турди: аёллар аввалига майдаланиб кетгунча донни урардилар, дон майдалангач тўхтардилар. Дон майда унга айланмагунча ураверардилар. Мана шу янчилган майда ундан юқори навли нон тайёрлашарди.
«Кўряпсанми, — деди мулойимлик билан Чўпон, — доннинг турли навларини янчиш усуллари турличадир. Майда-йириклиги нима тайёрлашга боғлиқ». Кейин у қуйидаги сўзларни келтирди: «Қора донни тишли ғалтак билан янчишмайди, зирани янчадиган ғалтакни ғилдиратмайдилар, балки қора донни таёқ билан савалайдилар, зирани ҳам шундай қиладилар. Нон қиладиган донни янчадилар, лекин майдаламайдилар, унинг устида дон янчадиган ғилдираклар қўйилган отларни юргизадилар, аммо эзмайдилар» (Ишаё 28:27, 28).
Вой-Қўрқаман аёлларнинг оғир тошлар билан буғдойни қандай янчаётганларини кўриб, бу жараённинг узоқ этишига эътибор берди. Юқори навли ун тайёр бўлиши учун жуда кўп вақт талаб қилинар экан.
Бир пайт Вой-Қўрқаман Чўпоннинг овозини эшитди: «Мен халқимни Мисрга олиб бораман, халқим бошқалар учун нон бўлсин, деб уни майда қилиб янчишади. Лекин шуни ёдингда тут: буғдой донларини қанчалик савашса ҳам, ҳеч ким уларни умрбод янчмайди. Янчилган ва майдаланган дон истеъмолчи учун тайёр бўлгунча, бу иш давом этаверади. Ниҳоят, Сарвари Олам пайдо бўлади. Унинг тақдири ажойибдир, донишмандлиги бениҳоя кенгдир» (Ишаё 28:29).
Шундан кейин Чўпон уни асосий хонага қайтариб олиб чиқди, иккалови айланма зина орқали юқорига кўтарила бошладилар. Зина қоронғу эди. Чўпон билан Вой-Қўрқаман эса фақат юқорига кўтарилавердилар. Иккинчи қаватда улар кичкина бир хонага кирдилар. Хонанинг ўртасида каттакон ясси, худди столдай келадиган кулоллар чархи турган экан. Чарх олдида кулол лойдан турли буюмлар ясарди. У кесиб, кузатиб, ўз хоҳиши бўйича лойга шакл берарди. Лой эса кулолнинг ҳар бир ҳаракатига итоат этиб, чарх устида итоаткорона бош эгарди.
Кулолнинг ишини кузатиб турган Чўпон Вой-Қўрқаманга деди: «Мен ҳам Мисрда Ўзимнинг энг яхши, чиройли идишларимни ясайман. Қандай асбоб лозим бўлса, ўшани ўзим олиб келаман» (Ерм. 18).
Кейин Чўпон кулиб қўшиб қўйди: «Мен ҳам сенга шу кулол сингари муносабатда бўлишим мумкин-ку! Мана, кулолнинг қўлида лой бўлгани сингари, Менинг қўлимда сен борсан-ку!» (Ерм. 18:6).
Шундан сўнг Чўпон Вой-Қўрқаманни зинапоя орқали энг юқори қаватга олиб чиқди. У ерда иккалови темир ўчоқ бор хонага кирдилар. Бу хонада олтин эритилиб, тозаланар экан. Эритиш хонасида олтиндан ташқари ҳали йўнилмаган тош бўлаклари ва турли қотишмаларга бой тоғ жинслари ҳам бор эди. Бу тоғ жинсларини қаттиқ қиздирилган эритиш ўчоғига қўйиб, бир неча дақиқа қолдирдилар. Тоғ жинсларини ўчоқдан олганларида, ялтироқ қимматбаҳо тошлар ҳосил бўлганини кўрдилар. Қимматбаҳо тошлар шунчалик ялтироқ эдики, уларнинг ичида гўё олов ёнаётганга ўхшарди. Оловга қараб турган Вой-Қўрқаман Чўпон билан ёнма-ён турар экан, Ундан қуйидаги ажойиб ҳикматли сўзларни эшитди: «Бўронларда қолиб кетган, тасалли топа олмаган бечора! Сенинг деворларингни қимматбаҳо тошлардан қиламан, уйингнинг пойдеворини олмослардан қураман, ойналарингни ёқутдан, дарвозангни марвариддан, барча деворларингни қимматбаҳо тошлардан қилиб бераман» (Ишаё 54:11,12). Сўнг У қўшиб қўйди: «Менинг энг нодир, энг қимматбаҳо тошларим, Менинг энг тоза олтиним — бу Миср ўчоғида эритилиб қуйилганларидир». Кейин бир қўшиқдан бир бандини куйлади:
Сенинг юрагингни оламан,
Уни севганимдан эритаман.
Юрагим тафтини унга тутаман,
Сен учун Ўзимни қурбон қилмоқ
Менинг тақдиримда бордир.
Улар яна бир неча кун саҳрода бўлдилар. Шу кунларда Вой-Қўрқаман шунақанги нарсаларни билиб олдики, илгари булар тўғрисида ҳатто эшитмаганди. Аммо у бир нарсага жуда ҳайрон бўлди: у ер-бу ерда тиккайиб турган кулранг йилғинларни ҳисобга олмаганда, бу қадар чексиз саҳрода на бирон бута ёки дарахт, на гул, на бирон ўсимлик ўсаркан.
Охирги кун эрталаб Вой-Қўрқаман чўлда яшовчиларнинг кулбалари ва ўтовлари ёнида айланиб юрган эди. Тўсатдан бир бурчакда, девор тагида олтинга ўхшаш рангли сариқ кулни кўриб қолди. Гулнинг атрофида бошқа ўт-ўлан йўқ, ёлғиз ўзи ўсаётган эди. Суви бор катта идишдан эски нов чиққан бўлиб, новнинг кичкина тешиги бор эди. Шу тешикдан вақти-вақти билан сув оқиб турар, сув томчилаган жойда эса ана ўша гул ўсаётган эди. Бу гулнинг уруғи саҳрога қаердан келиб қолганини Вой-Қўрқаман билолмади. Атрофда эса на бирон қуш, на бирон ўт-ўлан бор эди.
Вой-Қўрқаман шу миттигина, ёлғиз ўсаётган гулнинг ёнида тўхтаб қолди. Гул умид билан, дадиллик билан сувга интиларди. Вой-Қўрқаман секингина гулдан сўради: «Эй гул, исминг нима? Мен сенга ўхшаш гулни ҳеч қачон кўрмаганман».
Митти гул худди ўз рангига ўхшаш олтин жарангига ўхшаш овоз билан жавоб берди: «Менга қара! Менинг исмим қувонч билан қабул қилувчидир!»
Вой-Қўрқаман эҳром ичида кўрганлари тўғрисида ўйлаб
қолди: буғдой янчаётганлар, кулоллар чархи, оловли темир ўчоқ… Бу кимсасиз саҳрода ўсаётган миттигина олтинранг гулнинг жавоби Вой-Қўрқаманга қаттиқ таъсир қилди, гулнинг жавоби унинг қалбида оҳиста, ширин акс садо берди. Вой-Қўрқаман ўзича ўйлади: «Чўпон ҳам мени, ўзим истамаганим холда, бу ерга олиб келди. Мен ҳам Унга қараб: «Менга қаранг! Мен сизнинг кичик бир хизматкорингизман, Қувонч билан қабул қилувчиман«деб ўйлади қиз ўзи ҳақида». Сўнг у энгашиб, гулнинг ёнидаги кичкина тошни олди ва халтасига — биринчи қурбонлик келтирган жойдан олган тошча ёнига солиб қўйди.
Книга на узбекском языке: Путь к твоим высотам (Ханна Харнард)
Эта книга - прекрасная аллегория, драматически изображающая путешествие, предстоящее каждому из нас, прежде чем мы сможем жить на "высотах наших". Мы последуем за главной героиней вместе с двумя ее спутницами и узнаем, как преодолеть мучительные страхи и достичь высот любви, радости и победы.
