Ханна Харнард. Сенинг Чўққиларинг томон йўл - (2 боб) Китоб Ўзбек тилида
Sening Cho‘qqilaring tomon yo‘l (Xanna Xarnard) O‘zbek tilida Audiokitob
Мазкур китоб «Чўққилар»да яшай олишимиздан олдин ҳар биримизнинг олдимизда турган саёҳатни драматик тасвирлаб берадиган ажойиб мажозий асардир. Биз бош қаҳрамонимиз ва унинг икки ҳамроҳи билан бирга саёҳат қиламиз, азоб берадиган қўрқувға бас келишни, севинч, қувонч, ғалаба чўққиларини забт этишни билиб оламиз.
МУНДАРИЖА
Мажозий асарга кириш сўз
БИРИНЧИ ҚИСМ
1-боб. Чўққилар сари ташриф
2-боб. Қўрқувларнинг ҳужуми
3-боб. Тундаги қочиш
4-боб. Йўл бошида
5-боб. Такаббурлик билан учрашув
6-боб. Саҳродаги дарбадарлик
7-боб. Танҳолик қирғоқларида
8-боб. Эски тўғонда
9-боб. Буюк Жароҳат қояси
10-боб. Жароҳат қоясига кўтарилиш
11-боб. Таҳлика, Ғам-қайғу ўрмонларида
12-боб. Зулматда
13-боб. Йўқотишлар водийсида
14-боб. Имон келтириш жойи
15-боб. Оқимлар
16-боб. Тоғдаги қабр
ИККИНЧИ ҚИСМ
17-боб. Шифобахш дарёлар
18-боб. Кийик оёқлари
19-боб. Чўққилар
20-боб. Водийга қайтиш
Чўққилар қояларида ўзлаштирилган сабоқлар
Ханна Харнард. Қисқача таржимаи ҳол
2-боб
Қўрқувларнинг ҳужуми
Эртасига Вой-Қўрқаман азонда уйғонди, кечаги қўрқувларнинг ҳаммаси ўтиб кетганини ҳис қилди. Унинг хаёлига: «Бугун мен Чўпон билан Чўққиларга кетсам керак» деган фикр келди. Бу фикридан у шунчалик хурсанд бўлиб кетдики, нонушта қилишга ҳам унчалик рағбати бўлмади. Йўлга тайёргарлик кўрар экан, Вой- Қўрқаман қўшиқ айтишдан ўзини тўхтата олмас эди.
Вой-Қўрқаманнинг юрагига Севги уруғи экилганидан буён юраги қаъридан ўз-ўзидан қувноқ қўшиқлар қуйилиб келаётгандай туюларди. «Кўҳна қўшиқлар» китобидан олинган бу қўшиқлар Вой- Қўрқаманнинг янгича бахтиёрлигини ва шукронасини ҳамма нарсадан кўра яхшироқ ифода этар эди. Чўпонлар сурувларини яйловга ҳайдаб бораётганларида бу қўшиқларни севиб куйлар эдилар. Вой- Қўрқаман Чўпон амр қилган вазифани бажарар экан, ўша қўшиқлардан бирини куйлай бошлади:
Подшоҳ жойига ўтирганида,
Сўрамаса-да хушбўй мирра,
Камфур олиб бораман,
Унинг оёқларин сўзсиз юваман,
Ундан чексиз миннатдорман,
Чунки у мазлумни севади жондан,
Эй Қуддус қизлари!
Кўринишим қора бўлса ҳам.
Сулаймоннинг маъбади турибди,
Балки бордир унда гуноҳ аломати.
Юрагим соф севгига лиммо-лим.
Рангим қоралиги-чун мендан жирканманг,
Саратоннинг жазирамасида қўриқланиш-чун,
Золим тоғаларим ҳайдашган мени.
Далани қўриқлардим кечаю кундуз,
Ўзимнинг боғимни асрай олмадим,
Аммо уларникини асрадим кўздай.
Агар Шоҳ бўлмаса эрди,
Бу Шоҳона либослар қилармиди насиб,
Сахийлик-ла марҳаматини аямади,
Унинг кўзигагина кўринган гўзаллигим-чун,
Барча камчиликларимни ювиб ташлади.
Вой-Қўрқаман юмушларини бажарар экан, вақти-вақти билан гоҳ шодликдан, гоҳ ҳаётида юз берадиган аллақандай янгиликлар туфайли қўрқувдан юраги тўхтаб қолгандай бўлар, натижада юраги орқасига тортиб кетар эди. Лекин ҳар доим юрагидаги тиканни эслаганда, бутун вужудида аллақандай сирли, ширин титроқ пайдо бўларди. У ҳатто шундай кичкина бир ногирон қизга — Вой-Қўрқаманга ҳам насиб қилган экан, демак, Севги бор экан. У Чўққиларга етиб борганда, ўзини камситаётган мажруҳликдан халос бўлади ва гўзал бир қизга айланади. Юрагидаги Севги ғунча очишга тайёр бўлганда эса, кимдир унинг севгисига жавоб беради.
Вой-Қўрқаман шу хаёлларга берилганда, кўнглининг бир четида сезилар-сезилмас шубҳа уйғонар, ҳаммаси ширин хаёлга ўхшаб туюларди. Йўқ, у ҳақиқат эмас,балки рўё, ё ширин туш! «Вой, мен жуда ҳам қўрқиб кетяпман. Чунки биров мени севиб қолишига ишонмайман!» — дерди у ўзига ўзи. Аммо яна Чўпоннинг гаплари эсига тушиб, юрагида бахтиёрликни ҳис қиларди. Югуриб, деразанинг олдига борарди-да, «Мени олиб кетгани Чўпон келмаяптимикан», деб йўлга термуларди.
Кун чошгоҳга яқинлашса ҳамки, Чўпондан дарак йўқ эди. Тушдан кейин даҳшатли воқеа юз берди: Вой-Қўрқаманнинг қариндош-уруғлари бостириб келиб қолса бўладими! Вой-Қўрқаман ҳали ҳеч нарсани англаб етмаган ҳам эдики, улар Вой-Қўрқаманга ташланиб, дарров уни ўраб олишди. Амма-холалар, тоғаю амакилар уни ҳар томондан ўраб олиб, шовқин сола бошладилар. Аммо Қўрқоқ уларнинг орасида кўринмас эди. Қўрқоқни олдинги сафар Вой-Қўрқаман қандай қабул қилганини улар эшитган, шунинг учун Қўрқоқни ўзлари билан олмасликка қарор қилган эдилар.
Қўрқувлар Вой-Қўрқаманнинг бу никоҳга бўлган муносабатини ўзгартиришга, иложи бўлса, уни ташқарига алдаб олиб чиқишга ва ўзлари билан уйларига олиб кетишни келишиб олган эдилар. Чўпоннинг узоқда сурувни боқиб юрганидан ва қиз уйда ёлғизлигидан қариндош-уруғлар фойдаланиб ҳужумга ўтдилар. Қўрқувлар, мана пайти келди, энди ниятимизга етамиз, деб ўйлашарди. Аммо куппа-кундузи қизни ўғирлаб кетишнинг асло имкони йўқ эди. Чунки қишлоқда Чўпоннинг хизматкорлари анчагина бўлиб, улар ёрдамга келишлари аниқ эди. Қариндошлари Вой-Қўрқаманнинг тортинчоқлигини, нимжонлигини билишар, «Агар кўпчилик бўлиб борсак, уни қўрқитиб, ўз ихтиёримизга бўйсундирамиз ва Жаноб Қўрқувнинг уйига боришига уни мажбур қиламиз», деган хаёлда эдилар. У ерга боргандан кейин эса Вой-Қўрқаман албатта уларнинг ҳукмида бўлади.
Қариндошларнинг орасида Жанобнинг ўзи ҳам бор эди. У фақат яхши ният билан келганликларига оталарча ширинсуханлик билан қизни ишонтирмоқчи бўларди: «Биламан, сен бунга қаршисан, мен ҳам сен билан шу тўғрида гаплашгани келдим», — деди у. Жаноб ширин сўзлар билан қизни авраб, ўз амрига бўйсундиришга ҳаракат қиларди. «Бу никоҳ ҳар томонлама гўзал, — дея гапида давом этди у, — аммо сен буни тунишни истамаяпсан. Ҳозир очиқчасига гаплашиб олсак, сен шубҳа-гумонларингдан, эътирозларингдан халос бўласан. Агар истамасанг, сени хоҳишингга қарши турмушга беришларига мен асло йўл қўймайман!» Унинг бу ваъдалари тамомила ёлғон эди.
Жаноб гапини тугатгандан кейин, бошқа Қўрқоқлар Вой-Қўрқаманни бу гапларга ишонавер, деб жон-жаҳдлари билан уринардилар. «Ҳамма гап шундаки, — деб гап бошладилар улар, — сен биздан анча узоқлашиб кетдинг, шунинг учун сенга қилаётган меҳрибонликларимиз, ҳиссиётларимизга шубҳа билан қараяпсан. Агар сен кўпроқ вақтингни биз билан ўтказганингда эди, бизнинг гапларимизга ишонар эдинг, сенга фақат яхшилик тилаётганимизни тушуниб етган бўлардинг. Сен бизни тушунмасдан нотўғри хулоса чиқаряпсан».
«Тўғри, Қўрқоқ эртаклардаги Шаҳзодаларга ўхшаб чиройли эмас, бунинг устига, қилиқлари ҳам, қўполлиги ҳам рост. Бунинг сабаби шуки, у ҳали никоҳнинг ижобий кучини билгани йўқ. Умид қиламизки, оилавий ҳаётнинг ташвишларию қувончлари уни тез орада ўзгартириб юборади. Сен учун бу катта бахт-ку, Вой, Қўрқаман! Уни яхши томонга сен ўзгартира оласан. Биз буни сабрсизлик билан кутяпмиз».
Шунга ўхшаш ёлғон гаплар билан бу муттаҳамлар бечора Вой-Қўрқаманнинг бошини шунақанги айлантириб ташладики, бечора қиз уларнинг орасида ғужанак бўлиб ўтирар, гапларини аранг тушунар эди. Вой-Қўрқаман ўзини йўқотиб, саросимага тушганидан, юрагини ваҳима босарди. Қариндош-уруғларига айнан шу керак эди. Улар ўз ниятларига эришиш йўлида астойдил ҳаракат қилиб, қизни йўлга солишга, Қўрқувни бекаму кўст инсон қилиб қизни ишонтира бошлаган ҳам эдиларки, бир нарса уларга ҳалақит бериб қолди.
Қўрқувлар Вой-Қўрқаманнинг уйига кираётганларида эшикларни яхшилаб ёпишган, қиз қочиб кетмасин, деб тамбалаб ҳам қўйган эдилар. Шу пайт тўсатдан чўпонлар қўшиқларидан бирини куйлаётган эркак овози эшитилиб қолди. Бу қўшиқ Вой-Қўрқаманга яхши таниш эди. У бу қўшиқни жуда яхши кўрар, ўзи ҳам куйларди. Ниҳоят, қўшиқчининг ўзи ҳам кўринди. У хиргойи қилганича сўқмоқ бўйлаб келарди. У Бош Чўпон эди. Чўпон подасини суғоргани олиб кетаётган эди. Қўшиқ сўзлари қўйларнинг маъраши ва уларнинг чанг босган оёқлари овозлари билан қўшилиб, очиқ деразалардан уй ичига қуйилиб келарди.
Чўпон ёзнинг бу сокин кунида ажойиб қўшиғини куйлаб, Вой-Қўрқаманнинг уйи олдидан ўтиб бораётганда, бошқа овозлар тамомила тиниб қолгандай бўлди. Уй ичидаги шовқин-сурон ҳам тиниб, сокинлик эгаллаб олди, бу сокинликни жисман ҳис қилиш мумкин эди. Чўпон қуйидаги қўшиқни куйларди:
Севгилимнинг нафис овози
Юрагимда яшар тоабад.
Тоғлар оша елар у шамолдай,
Интилади олдинга қирлардан ошиб.
Шунчалар тездир у, шунчалар кучли,
Оҳуга ўхшатгим келарди уни.
Қалбим тўлар қувончга, кулади сирли,
Эшитяпман деразамдан овозини.
«Гўзалим, дилбарим, турақол,
Ортимдан адашмай юрақол.
Қиш бўронлари ортда қолсинлар,
Ёмғирни қувайлик, бўлақол.
Ўтлоқда гуллар ҳам чамандир,
Соз овозлари-ла куйлашар қушлар.
Қумрилар овози келадир,
Юртимда кезаётир баҳорлар.
Дарахтлар безанди нафис гулларга,
Токларим куртакдан яшнайди.
Қарашларинг тортади мени ўзига,
Чўл ҳам ўхшайди севгилим-ла гулзорга.
Қанисан, маъсума севгилим,
Баҳорга ўхшайсан, гўзалсан!
Ягонам, мен томон жилмайгин,
Овозинг-ла қўшиққа ўхшайсан!
Вой-Қўрқаман уйида ўтириб шу қўшиқни эшитар экан, у вужудида тўсатдан оғриқни сезди-ю Чўпон уни Ўзи билан тоғларга олиб кетишга чорлаётганини билди. Бу олдин ваъда қилинган яширин аломат эди. Вой-Қўрқаман бу қўшиқни эшитгани заҳоти кетишга дарров тайёрланиши керак эди. Энди эса уйидан чиқолмасдан ўтирибди. Атрофини эса ваҳимали қўрқувлар ўраб олишган. Шунинг учун қиз Чўпоннинг даъватига жавоб берадиган ҳолатда эмас, ҳатто бошига тушган кулфатдан Чўпонни хабардор қила олмайди.
Тўғрисини айтганда, Вой-Қўрқаман Чўпонни ёрдамга чақириши мумкин эди, бунинг учун имконият ҳам пайдо бўлди. Қўшиқ бошланиши билан Вой-Қўрқаманнинг барча қариндошлари ажабланиб, бир зум сукут сақлаб қолишди. Вой-Қўрқаман эса уларнинг нега сукут сақлаб қолганларини билмас эди.
Қариндошлар нафасларини ичига ютиб: «Ана ёрдамга чақиради, мана ёрдамга чақиради», деб кутишаётган эди. Агар Вой-Қўрқаман Чўпонни ёрдамга чақирганда эди, қўрқувлар учун сичқоннинг ини минг танга бўлиб қоларди. Аммо Вой-Қўрқаман ваҳимага тушиб, бу имкониятдан фойдалана олмай қолди, кейин эса… вақт ўтган эди. Бир зум ўтмай, Пасткашнинг оғир қўли Вой-Қўрқаманнинг оғзини ёпди. Бошқа қўллар ҳам дарров ўзларини ўнглаб олдилар ва Вой-Қўрқаманни маҳкам ушлаганларича, курсига босиб, унинг туриб кетишига имкон беришмади.
Хуллас, Чўпон ишорат берадиган қўшиғини куйлаб, Вой-Қўрқаманнинг уйи олдидан аста ўтиб кетди. Аммо жавоб бўлмади. Чўпон ўтиб кетгандан кейин эса қўшиқ ҳам, қўйларнинг маъраган овозлари ҳам эшитилмай қолди. Вой-Қўрқаман қўрққанидан ҳушидан кетиб қолди. Амакиваччаси Пасткаш эса уни бўғиб ўлдириб қўйишига оз қолди. Қўрқувлар вазиятдан фойдаланиб, Вой-Қўрқаманни олиб кетишмоқчи бўлишарди-ю аммо бу иш хавфли эканини англаб туришар, шунинг учун бунга журъат қила олмас эдилар. Чунки бу пайтда кўпчилик ишдан қайтарди. Қўрқувлар қоронғу тушишини кутишга ва ундан кейин қизнинг оғзини ёпиб, билдирмасдан олиб кетишга қарор қилишди.
Қўрқувлар асирани каравотга ётқизиб қўйишди-да, бундан кейин қиладиган ишларининг режасини тузиб олишди. Шундан сўнг холалари ва амакиваччаларидан баъзилари ошхонага егулик излаб чиқиб келишди. Эркаклар меҳмонхонада чекиб ўтиришар, Қовоғи солиқни эса ётоқхонада асирани қўриқлашга қолдиришган эди.
Вой-Қўрқаман аста-секин ўзига кела бошлади. Ўзига келгач, аҳволига назар солиб, қўрққанидан яна ҳушидан кетишига сал қолди. Қўни-қўшнилар ишда бўлганидан, ҳеч кимни ёрдамга ҳам чақира олмасди. Аммо аслида вазият шунақа эдими? Йўқ, кеч кирган эди. Вой-Қўрқаман тўсатдан Қўрқмас хонимнинг овозини эшитиб қолди. Қўрқмас хоним унинг энг яқин қўшниси эди. Вой-Қўрқаман Қўрқмас хонимнинг овозини эшитган заҳоти асирликдан қутулиш учун сўнгги имкониятдан фойдаланиб қолишга бел боғлади.
Қовоғи солиқ воқеанинг чаппасига айланиб кетишини асло кутмаган эди. У ҳали нима бўлаётганини тушуниб етмаган ҳам эдики, Вой-Қўрқаман каравотдан сакраб ўрнидан турдию овози борича бақириб Қўрқмас хонимни ёрдамга чақира бошлади: «Қўрқмас! Қўрқмас! Ёрдам бер! Тезроқ!»
Қўрқмас хоним бу овозни эшитиб, ўгирилиб қаради, деразада Вой-Қўрқаманнинг оқариб кетган юзини, ёрдам сўраб чўзган қўлларини кўрди. Кейин Вой-Қўрқаманнинг юзи бирдан титради-ю дарров кўздан йўқолди. Ойнанинг пардаларини кимдир ёпиб қўйган эди.
Лекин шу кўрганларининг ўзиёқ исми жисмига монанд Қўрқмас хоним учун кифоя эди. У қўшнисининг уйига югуриб келди ва ичкарига киришга ҳаракат қилди. Аммо эшиклар ичкаридан тамбаланган эди. У деразадан ичкарига мўралади: уй ичи Вой-Қўрқаманнинг қариндошлари билан тўла эди. Қўрқмас хоним «бир ҳовуч кераксиз «Қўрқувлар»дан ҳайиқадиганлар тоифасидан эмас эди. Дарвоқе, у Қўрқувларни шундай деб атарди. Қўрқмас хоним ойнадан бошини ичкарига суқиб, таҳдидли овоз билан ҳайқирди: «Қани, чиқинглар-чи бу уйдан! Биттангиз ҳам қолмай чиқинглар! Агар уч сониядан кейин чиқиб кетмасангиз, Бош Чўпонни чақираман! Бу уй Уники! Агар У сизларни бу ерда кўриб қолса, ҳолингизга вой!» Қўрқмас хонимнинг сўзлари ўз ишини қилди. Уйнинг эшиги очилиб, Қўрқувлар ҳар томонга тирқираб қочишди. Улар жонларини қутқариш умидида бир-бирларини туртиб-суриб, йиқитиб ҳар томонга югура бошладилар. Қўрқувларнинг шармандаларча ҳар томонга қочаётганларини томоша қилаётган Қўрқмас хоним мамнунлик билан жилмайиб турарди. Энг охирги Қўрқув уйдан чиққанда, қўрқмас хоним Вой-Қўрқаманнинг уйига кирди ва қўрқувдан, ғам-қайғудан ўзини йўқотган қизга тасалли бера бошлади. У юз берган воқеани сўраб-суриштириб билиб олди, Бечора асира қизни қоронғу тушгандан кейин ўғирлаб кетмоқчи эканлигидан хабар топди.
Қўрқмас хонимга қўрқув ҳисси тамомила бегон эди. У жамики Қўрқувлар тўдасини ҳайдаб юборди, ўз қариндош-уруғларига қарши тура олмаган аҳмоқ қизчага танбеҳ бермоқчи бўлди-ю, унинг оқариб кетган юзи, қўрқувдан бақрайган кўзларига қараб, ўзига ўзи деди: «Гапирганимдан нима фойда?! У барибир бундан бошқача яшай олмайди, бечоранинг ўзи ҳам улардан биттаси-ку! Қўрқув унинг қонида бор. Душман ичингда бўлса, иш янада пачава. Ўйлайманки, унга Бош Чўпондан бошқа ҳеч ким ёрдам бера олмайди». У шуларни хаёлидан ўтказди.
Қўрқмас хоним титраб, қақшаб турган қизга танбеҳ бериш ўрнига, унинг елкаларига қоқиб, оналарча меҳрибонлик билан тасалли берди: «Энди, азизим, ўзингни тут. Мен ошхонага кириб чой тайёрлай. Сенга бир оз мадор бўлади». Қўрқмас хоним шундай дея ошхонанинг эшигини очиб ичкари кирди. У столда ёзилган дастурхонни, талончиларнинг ўзларига тайёрлаб қўйган егуликларини кўриб, деди: «Ана холос, улар бу ерга киришга ҳам улгуришибди-ку. Биз учун чой қўйишибди. Вой йиртқичлар-эй», — дея Қўрқмас хоним жон ҳолатда қочиб қолган чақирилмаган меҳмонларни ўзича уришди. Кейин у «меҳмонлар»нинг қандай қочиб қолганларини кўз олдига келтириб, жилмайиб қўйди.
Кейин иккалалари бирга чой ичишди. Қўрқмас хоним Вой-Қўрқаманнинг уйини тартибга келтириб бўлганда, қиз ўзига келиб, аҳволи анчагина яхши бўлиб қолган эди. Аммо қоронғу тушиб, Чўпон билан келишилган жойга боришга кеч бўлганди. Вой-Қўрқаман Чўпонга нега жавоб бера олмаганини тушунтирмоқчи, Ундан кечирим сўрамоқчи эди. Қоронғу тушиб қолгани учун эса тонг отишини кутишдан бошқа чораси қолмади.
Шу тариқа Вой-Қўрқаман Қўрқмас хонимнинг маслаҳатига қулоқ солиб, ухлашга ётди. Ўтган куннинг ташвишлари уни жуда ҳолдан тойдирган эди. Қўшниси унинг кўрпаларини тузатиб, хайрлашиш олдидан ўпиб қўйди. У Вой-Қўрқаманга, балки ёнингда ётиб қоларман, деб таклиф қилган эди, аммо қиз унинг марҳаматига ташаккур билдирди, чунки Қўрқмас хонимни оиласи кутаётганини Вой-Қўрқаман биларди. Қўрқмас хоним Вой-Қўрқаманнинг каравоти ёнига кичкина қўнғироқча осиб қўйди. «Агар кечаси биронтаси сени безовта қилса, қўнғироқчани чал, мен бутун оилам билан ёрдамга келаман», деб айтди Қўрқмас хоним. У шуларни тайинлаб, чиқиб кетди. Вой-Қўрқаман уйида бир ўзи қолди.
Книга на узбекском языке: Путь к твоим высотам (Ханна Харнард)
Эта книга - прекрасная аллегория, драматически изображающая путешествие, предстоящее каждому из нас, прежде чем мы сможем жить на "высотах наших". Мы последуем за главной героиней вместе с двумя ее спутницами и узнаем, как преодолеть мучительные страхи и достичь высот любви, радости и победы.
