Ханна Харнард. Сенинг Чўққиларинг томон йўл - (12 боб) Китоб Ўзбек тилида
Sening Cho‘qqilaring tomon yo‘l (Xanna Xarnard) O‘zbek tilida Audiokitob
Мазкур китоб «Чўққилар»да яшай олишимиздан олдин ҳар биримизнинг олдимизда турган саёҳатни драматик тасвирлаб берадиган ажойиб мажозий асардир. Биз бош қаҳрамонимиз ва унинг икки ҳамроҳи билан бирга саёҳат қиламиз, азоб берадиган қўрқувға бас келишни, севинч, қувонч, ғалаба чўққиларини забт этишни билиб оламиз.
МУНДАРИЖА
Мажозий асарга кириш сўз
БИРИНЧИ ҚИСМ
1-боб. Чўққилар сари ташриф
2-боб. Қўрқувларнинг ҳужуми
3-боб. Тундаги қочиш
4-боб. Йўл бошида
5-боб. Такаббурлик билан учрашув
6-боб. Саҳродаги дарбадарлик
7-боб. Танҳолик қирғоқларида
8-боб. Эски тўғонда
9-боб. Буюк Жароҳат қояси
10-боб. Жароҳат қоясига кўтарилиш
11-боб. Таҳлика, Ғам-қайғу ўрмонларида
12-боб. Зулматда
13-боб. Йўқотишлар водийсида
14-боб. Имон келтириш жойи
15-боб. Оқимлар
16-боб. Тоғдаги қабр
ИККИНЧИ ҚИСМ
17-боб. Шифобахш дарёлар
18-боб. Кийик оёқлари
19-боб. Чўққилар
20-боб. Водийга қайтиш
Чўққилар қояларида ўзлаштирилган сабоқлар
Ханна Харнард. Қисқача таржимаи ҳол
12-боб
Зулматда
Ниҳоят, аста-секин бўрон тиниб, тоғдаги шовқин-сурон ҳам тўхтади. Саёҳатни давом эттирадиган вақт ҳам етди. Аммо об-ҳаво тамомила ўзгариб қолди. Бўрон тинган бўлса-да, ҳаво булут, қуюқ туман чўққиларни қоплаб олган эди.
Қаҳрамонларимиз йўлга отланганларида,туман шунчалик қуюқлашган эдики, йўл четидаги дарахтлар аранг кўринар эди. Ўрмоннинг бошқа жойлари эса совуқ ва нам, оқ ёпинғич билан ёпилгандай кўзга кўринмасди. Ҳаммаёқ сирпанчиқ, ботқоқ эди.
Юқорига олиб чиқадиган сўқмоқ қанчалик тик бўлмасин, Вой-Қўрқаман ўзича момақалдироқнинг гумбурлаши, чақмоқ уриб йиқилаётган дарахтларнинг ваҳимали шовиллаши етшимаётаганидан ажабланди. У қанчалик қўрқоқ бўлмасин, қалбида йўл азобларига ва синовларига хайрихоҳликни ифодалайдиган завқ-шавқ ҳиссиётлари борлигини энди англай бошлади. Диққинафаслик ва бир хилликдан кўра, мана шу синовларга, машаққатларга бардош бермоқ осонроқ эди. Тўғриси, хавф-ҳатарлар уни ҳаяжонга солиб ҳам қўярди. Шундай бўлса ҳам, ҳаяжонланиш унга кўпроқ ёқарди. Ҳаттоки йўлдан адаштирувчи туманга ва зерикарли йўлга қараганда, бошни айлантирадиган жарлик унга кўпроқ ёқарди. Хавфли бўрон ҳам уни доимо йўлга чорлайверарди. Энди эса унинг олдида фақат ғамгин, узундан-узоқ йўл турар эди, холос. Бу йўл кечаю кундуз давом этарди. Атрофда тоғларни қоплаб турган ёпишқоқ тумандан бошқа ҳеч нарса кўринмасди. Қуёш ҳатто ялт этмасди.
Охири Вой-Қўрқаман бу ҳолатга тоқати тоқ бўлди: «Наҳотки бу зерикарли туман ҳеч қачон тамом бўлмайди?!» Ишонасизми, шу пайт тўсатдан дарахтлар орасидан таниш овоз эшитилди: «Йўқ, тамом бўлмайди, — деб жавоб берди Ранж. — Бунинг устига, энди яширишнинг фойдаси йўқ, чунки бу ҳолат абадий давом этади: қанча юқори кўтарилсанг, туман шунчалик қуюқлаша боради. Энди саёҳатинг тугагунча, бундан бошқа нарсани кўрмайсан».
Вой-Қўрқаман ўзини эшитмаганга солди, аммо ўша овоз гапиришда давом этди: «Ўзинг сездингми, Вой-Қўрқаман, сўқмоғинг асло юқорига кўтарилаётгани йўқ, Сен кетаётган йўлингдан адашдинг, ҳозир бир жойда айланиб юрибсан».
Вой-Қўрқаман унга эътибор бермади. Лекин ҳозир Ранж ҳақ эди, унинг гапларини тан олишдан бошқа чораси йўқ эди Вой-Қўрқаманнинг! Ҳақиқатан, улар юқорига кўтарилмас, фақат гоҳ пастга тушиб, гоҳ юқорига чиқиб юрарди. У, кўпроқ пастга тушяпман, шекилли, деб ўйларди. Йўловчилар юқорига кўтарилмасдан, фақат пастга тушишлари мумкинми? Бу қуюқ туманда ҳеч нарсани кўриб бўлмасди. Вой-Қўрқаман энди йўлдан адашганларини англаб етди. У ҳамроҳларидан бу тўғрида сўради. Ҳамроҳлари, биз Чўпон белгилаб берган йўлдан адашмай, тўппатўғри кетяпмиз, деб қисқа ва лўнда қилиб тушунтирдилар. Улар Вой-Қўрқаманга: «Сен Ранжнинг гапларига асло қулоқ солмаслигинг керак эди», деб танбеҳ беришди. «Чунки ҳеч ким бизни бошқа йўлдан юришга мажбур қила олмайди», деди улар.
«Туманда тўғри йўлимиздан адашиб кетмадикмикан деяпман-да, — деб гапида туриб олди Вой-Қўрқаман. — Чўпон айтган эдики, бу сўқмоқ юқорига элтади деб. Кўриб турибсизлар-ку бу сўқмоқ юқорига олиб бормаяпти, балки тоғ ён бағри бўйлаб кетяпти. Балки юқорига олиб борадиган тўғри йўл бордир, туманда кўрмай қолган бўлишимиз мумкин».
Ҳамроҳлари: «Нима бўлганда ҳам, Ранжнинг гапига қулоқ солма», деб битта жавоб бердилар. Бирдан Аччиқнинг овози эшитилиб қолди: «Вой-Қўрқаман, ҳеч бўлмаганда, орқангга қайтиб текшириб кўрарсан? Умуман, бошқа томонга олиб борадиган сўқмоқ йўлдан кўр-қўрона юргандан кўра шундай қилсанг тўғри бўлмайдими?»
Қайғу билан Азоб Аччиқнинг гапига асло эътибор бермадилар. Аммо, бахтга қарши, Вой-Қўрқаман унинг гапларини эшитиб борарди. Шунинг учун баттар жаҳли чиқиб деди: «Менимча, сизлар бу таклифга рози бўлишингиз керак. Балки орқамизга қайтиб, тўғри йўлдан келдикми ё йўқми — текшириб кўрсак яхши бўлар. Ростдан ҳам, бир жойда айланиб юрганимиздан ҳеч қандай маъни йўқ-қу!»
Ҳамроҳлар Вой-Қўрқаманга шундай жавоб бердилар: «Агар биз адашиб айланиб юрган бўлсак, юриб-юриб йўлга чиққан жойимизга келамиз, агар диққат қилсак, ўтказиб юборган сўқмоғимизни ҳам кўрамиз. Агар бу йўлни Аччиқ ўйлаб топмаган бўлса, биз ўша йўлни албатта кўрамиз».
«Вой бечора, — туман орасидан Афсуснинг паст овози эшитилди. — Аттанг, сени шундай аёлларнинг қўлига топшириб қўйишганига жуда ачиняпман. Ўзинг ўйлаб кўр, қанча вақтингни бекорга сарф қиляпсан, юраверасан, юраверасан, чарчаб вақтингни бекорга ўтказяпсан. Сен аллақачон Чўққиларга етиб олишинг керак эди».
Душманлар шу тариқа туман орасидан Вой-Қўрқаманнинг юрагига ғулғула солавердилар. Албатта, Вой-Қўрқаман уларнинг гапларига қулоқ солмаслиги керак эди. Аммо йўл зерикарли, атрофни туман босиб, кўнгилда умидсизлик пайдо қилган, шунинг учун ўз ихтиёрига қарши равишда душманларнинг гапларини эшитишга мажбур эди.
Азоб ҳеч нарсага қарамасдан бу кичик гуруҳни олдинга бошлар, Қайғу эса энг орқада борар, шунинг учун орқага қайтишнинг иложи йўқ эди. Вой-Қўрқаман олдингидан баттар оқсоқланар, сирпаниб кетар, қоқилиб-туртиниб борарди. Шу сабабдан Вой-Қўрқаман жуда ўжар бўлиб қолди, у билан гаплашиш қийин эди. Аммо ҳар сафар туртиниб йиқилганда, виждони қийналар, ҳамроҳларидан: «Мени кечиринглар», деб илтимос қилиб ялиниб-ёлворарди, бир зумдан сўнг эса яна сирпаниб кетарди. Мана шу пайтлар унинг энг бахтсиз онлари эди. Зулмат йўқолиш ўрнига яна ҳам қуюқлашиб, рутубатли бир ҳолат пайдо қилар, олдингидан баттар қоронғу бўлган эди. Охири, бир куни Вой-Қўрқаман сўқмоқдан эмаклаб бораётиб (унинг ҳолатига бундан бошқа сўз йўқ эди), лой, ҳўл уст бошига қараб, қўшиқ айтишга аҳд қилди.
Биз ҳали бир нарса тўғрисида айтмаган эдик: Вой-Қўрқаманнинг юзи хунук бўлганидай, овози ҳам ундан яхши эмас эди. У қўшиқ айтишни севарди, Чўпон қўшиқ айтаётганда, унга жўр бўларди ва ёмон чиқмасди. Аммо бир ўзи қўшиқ айтганда, оқибати қайғули бўларди. Туман қалин, ёпишқоқ бўлганидан, Вой-Қўрқаман нафас олишга қийналарди. Шунинг учун ўзини ўзи хурсанд қилмоқчи, уни таъқиб қилаётган овозлардан халос бўлишга аҳд қилди.
Вой-Қўрқаманнинг овози оҳангдор бўлмагани учун қариндошлари кулишар ва бундан эса у азият чекарди. Аммо у душманларини бемаъни гапларни айтишга мажбур қилмоқчи бўлди. «Агар баланд овозда қўшиқ айтсам, — деди у ўзига ўзи, — уларнинг овозларини эшитмайман». Унинг ёдига келган ягона қўшиқ — қачонлардир Қайғу ўргатган қўшиқ бўлди. Албатта, бу қўшиқ ҳозирги вазиятга унчалик мос келмаса ҳам, Вой-Қўрқаман титраб турган овозини кўтариб, куйлай бошлади:
Эй шоҳ қизи! Оёқларинг сенинг
Бунчалар гўзал, ажойиб!
Гулдираб югураётган сувлардан
Чаққонроқдир оёқларинг!
Бу тоғларда бирон кийик,
Ёки оҳу йўқки, сенинг ортингдан
Чарчамасдан югура олсин!
У қўшиқ айтаётганда атроф сукунатга чўмди. Душманларининг масхаралаётган овозлари ҳам ўчди. «Қандай яхши бўлди-я, — деди ўзига ўзи Вой-Қўрқаман. — Душманларимнинг овозини эшитмай деб, қулоқларимга пахта тиқиб олганимдан кўра, олдинроқ қўшиқ айтсам бўларкан». Ишончим комилки, олдинда кичкина бўлса ҳам шуъла бор. Қандай ажойиб! Бу қўшиқни яна айтаман». У шундай қилди ҳам.
«Ҳа, Вой-Қўрқаман, — деган овоз эшитилди шундоққина ёнгинасидан. — Бу қўшиқни олдин Мен эшитмаган эканман. Буни қаердан ўрганиб олдинг?»
Юзларида табассум билан катта -катта одим ташлаб Чўпон унинг ёнига келаётган экан. Вой-Қўрқаманнинг қувончини таърифлашга сўз йўқ эди. Чунки унинг ёнига Чўпоннинг Ўзи келаётган эди-да! Атроф узоқ вақт қуюқ, ёпишқоқ туман билан қопланиб турганининг сабаби ҳам Унинг келмаётгани эди. Ҳамроҳлар нимага қўл тегизишмасин, ҳамма нарса совуқ, ёпишқоқ эди. Энди у келгандан сўнг туман тарқаб кетди, ниҳоят булутлар орасидан орзиқиб кутилган қуёш кўринди.
«Оҳ Чўпон! — нафасини ростлаб деди Вой-Қўрқаман». Кейин Унинг оёқларига ёпишиб олди-ю бирон сўз айта олмади. Чунки у, энди Чўпонни бошқа кўра олмасам керак, деб ўйлаган эди.
«Қани, Менга айт-чи, Вой-Қўрқаман, — деди Чўпон учаловига ҳам жилмайиб. — Сен бу қўшиқни қаердан ўргандинг?»
«Қайғу ўргатди, — жавоб берди қиз. — Мен ўйлардимки, у ҳеч қандай қўшиқ билмайди деб. Унинг айтишича, биз юқорига кўтарилаётганимизда қўшиқ сўзлари ва оҳанги ўз-ўзидан унга қуйилиб келибди. Менга ҳам ўргат, деб ундан илтимос қилдим, чунки соддалигимни … ўзим биламан. Бу қўшиқ мени ўйлашга ундайди. Сиз менинг оёқларимни кийик оёқларидай қилмоқчи бўлган эдингиз-ку, худди ўша гапларингизни ёдимга солади, ўшанда мен қоқилмай, йиқилмай юраман». Вой-Қўрқаман уялиб, ўзининг кир, ифлос кўйлагига қараб қўйди.
«Сен бу қўшиқни куйлаётганингдан жуда хурсанд-ман, — деди Чўпон ҳар доимгидек меҳрибонлик билан. — Менимча, бу жуда жозибали қўшиқ, чиндан ҳам, — дея жилмайиб қўшимча қилди у. — Мен бу қўшиққа бир банд қўшмоқчиман». Чўпон ўша қўшиқ оҳангида яна бир бандни куйлаб берди:
Билакларинг, оёқларинг марвариддай,
Уста санъаткор моҳир қўли-ла
Қалби жўшиб ясай олгандай.
Юз марта кезсанг-да оламни,
Тополмассан бундай қоматни.
Агар сен Менинг ёнимда бўлсанг,
Оппоқ оққушлардай қадам ташлайсан.
«О Чўпон! — хитоб қилди Вой-Қўрқаман — Сиз бу бандни қандай топдингиз-а? Қўшиғингиз сўзлари менга Қайғу ўргатган оҳангга жуда мос тушди!»
Бечора Вой-Қўрқаман! Унинг ёдига ҳар қадамда қоқилгани, йиқилиб тушгани келиб, юзлари уятдан қизариб кетди. Қиз Чўпоннинг юзига боқиб, ҳеч нарса дея олмади.
«Вой-Қўрқаман, — деди Чўпон мамнунлик билан. — Наҳотки шу пайтгача билмаган бўлсанг?! Мен сени ҳозирги ҳолатингда кўрмайман, балки сени Чўққиларга олиб чиққанимдан кейинги ҳолатингда кўраман. Сени Севги Шоҳлигига олиб келганимда, ювиниб, озода кийимларингни кийиб оласан. Мен сени ўша кўринишингда тасаввур қиламан. Мен сенинг ортингда юриб, йўлда қийналаётганингни билганимда, қоқилиб-сурилаётганингни, йиқилганингни, азоб чекаётганингни кўрганимда, булар фақат Чўққиларда Мен билан юрганингни, қувончдан сакраётганингни кўз олдимга келтиради. Сен учун ёзган қўшиғимнинг парчасини ёдлаб олиб, куйлашни хоҳлайсанми?».
«Ҳа, — деди миннатдорчилик билан Вой-Қўрқаман яна Унинг қўлидан ушлаб, — албатта ёд оламан! Мен билан бирга азоб тортаётган моҳир устанинг «олтин» қўллари ҳақида куйлайман». Бу пайтда туман кўтарилиб, нам дарахтлар, ўтлар қуёш нурларида қувонч билан ялтирардилар. Чўпон учала йўловчига «Бир оз ўтириб, дам олинглар, қуёш тафтида исиниб олинглар», деб таклиф қилган эди, учови ҳам миннатдорлик билан қабул қилди. Азоб билан Қайғу бир четга ўтиб ўтиришди. Улар ҳар доим, Чўпон билан Вой-Қўрқаман бемалол гаплашиб олишсин, деб шундай қилишарди.
Вой-Қўрқаман зулматда юрганларида бошларидан кечирган қайғули воқеаларни — Афсус, Ранж, Аччиқларнинг уни безор қилганларини, йўлдан адашиб қолибмиз, деб ўйлаб қўрққанларини Чўпонга айтиб берди. Шунда Чўпон ундан секингина сўради: «Сен чиндан ҳам, биз йўлдан адашишимизга Чўпон индамай қараб туради, бизга ёрдам бермайди, деб ўйладингми?
Вой-Қўрқаман Чўпонга маъюс боқиб, чуқур нафас олиб деди: «Афсус, Ранж, Аччиқ ва бошқалар менга бақириишса, жонимга тегишса, мен ҳар нарсага, ҳатто ишониш мумкин бўлмайдиган аҳмоқона нарсаларга ҳам ишонаман».
«Сен қўшиқчи бўлсанг яхшироқ, Вой-Қўрқаман, — деди кулиб Чўпон. — Шунда душманларингнинг гапларини эшитмайсан. Қайғу билан Азобдан сўраб кўр-чи, бошқа қўшиқни билимасмиканлар, агар билсалар, сенга ўргатишсин. Сен қандай ўйлайсан, Вой-Қўрқаман, улар яхши йўл бошловчиларми?».
Вой-Қўрқаман Чўпонга жиддий қараб, бошини қимирлатди: «Ҳа, улар жуда яхши йўл бошловчи. Улар шунақа йўлбошловчи чиқади, деб кутмаган эдим. Муҳтарам Чўпон, мен уларни яхши кўриб қолдим. Уларни биринчи марта кўрганимда қўрққан эдим. Улар жуда қаттиққўл бўлсалар керак, деб ичимда ўйлагандим. Улар менга ҳеч ҳам қўполлик қилмадилар. Мен ўйлаган эдимки, улар менинг фикрим билан қизиқмай, мени ўзлари билан билан судраб олиб кетадилар деб. Мен шундан жуда қўрққан эдим! Аслида улар менга жуда марҳамат қилдилар. Улар менга сабр билан, юмшоқ муомала қилишни Сиздан ўргандилар, чунки Сиз менинг ҳамма инжиқликларимга сабр-тоқат қилиб келгансаиз».
«Уларсиз мен ҳеч нарсага эриша олмасдим, — давом қилди у миннатдорчилик билан. — Ўйлашимча, чиндан ҳам улар менга ўхшаган майиб-мажруҳ, нотавонларга ёрдам беришни хоҳласалар керак. Жуда ғалати бу. Қайғу билан Азоб ҳақиқатан ҳам мени Чўққиларга олиб боришмоқчи, фақат Сиз уларга топшириқ берганингиз учун эмас, балки ўзлари хоҳлашяпти буни. Мендай қўрқоқ қизнинг у ерда бориб ўзгариб кетишини улар исташяпти. Биласизми, Чўпон, менинг уларга бўлган муносабатим тубдан ўзгариб кетди. Мен энди уларга қўрқув билан эмас, худди менга ёрдам бермоқчи бўлган дўстларимга қарагандай қарайман. Биламан, бу жуда кулгили, аммо баъзан улар мени чиндан яхши кўришларини ҳис қиламан, улар ўз ихтиёрларига кўра мен билан боряптилар, деб ўйлайман».
Вой-Қўрқаман гапини тугатиб, Чўпонга қаради. Чўпон кулиб юборишдан Ўзини аранг тутиб турганини Вой-Қўрқаман кўриб, ажабланди. Чўпон бир неча дақиқа жим қолди, кейин унинг ҳамроҳларига қараб, уларга диққат билан назар солди. Вой-Қўрқаман ҳам уларга қаради. Қайғу билан Азоб бир четда ўтирар, ўзларини кузатаётганларини сезмас эдилар. Улар ёпинчиқларини орқага ташлаб, узоқузоқлардаги тоғларга, Чўққиларга қараб ўтирган эдилар Аммо Вой-Қўрқаман барибир уларнинг юзларини кўра олмади. Чунки улар Чўпон билан Вой-Қўрқаманга орқаларини қилиб ўтиришарди. Улар Вой-Қўрқаманнинг кўзига биринчи марта тоғ этакларида кўрганидан кўра кучлироқ, бўйлари баландроқ бўлиб туюлди. Вой-Қўрқаман бундан ажабланди.
Шу дақиқаларда Қайғу ва Азобнинг ўтиришларида қандайдир улуғворлик, интилиш бордай туюлди. Икковлари бир-бирлари билан тез-тез гаплашар, аммо овозлари жуда паст, шунинг учун Вой-Қўрқаман уларнинг нима тўғрида гаплашаётганларини ҳеч англай олмади. Шундай бўлиши мумкинми? Албатта, мумкин! Ҳа, улар чиндан ҳам кулишарди! Нимадандир улар хурсанд, нимадир уларни севинишга ундаган — Вой-Қўрқаманнинг бунга ишончи комил эди.
Чўпон уларни бир неча дақиқа кузатиб турди, кейин яна Вой-Қўрқаманга ўгирилди. Унинг кўзлари кулиб турарди-ю аммо жиддийлик билан деди: «Ҳа, билишимча, сен ҳақсан. Менимча ҳам, улар ўзлари қилган ишдан ғоят мамнундирлар. Чамамда, улар ҳам сенга боғланиб қолганга ўхшайдилар». У шундай дея овоз чиқариб кулди.
Қайғу билан Азоб юзларини ёпиб, нималар бўлаётганини билиш учун атрофга назар ташладилар. Аммо Чўпон уларни йўлга шошилтиришдан олдин нималардир демоқчи бўлди.
Чўпон кулишдан тўхтаб, жиддийлик билан деди: «Вой-Қўрқаман, Мени ишонч билан севасанми?»
Вой-Қўрқаман ҳайрат билан боқди.. Дарвоқе, Чўпон ҳар доим у учун янги синовлар тайёрлаётганини сезганда, шундай нигоҳ билан боқарди. Сўнг қўрқа-писа гап бошлади, «Биласизки, мен Сизни чиндан ҳам севаман. Менинг шу кичкинагина совуқ юрагим қанчалар севишга қодир бўлса, мен Сизни шунчалар севаман».
Агар дунёдаги ҳамма одамлар, У ёлғончи, сени алдаяпти, деб айтсалар ҳам, сен Менга ишонасанми? У сени доимо алдаб келган десалар ҳам-а?»
Қиз Чўпоннинг гапларига унчалик тушунмай, ҳайрону лол бўлиб қаради. «Албатта, — деди у, — мен ишонаман ва бунинг уддасидан чиқаман. Мен бир нарсани аниқ биламан — Сиз алдайдиганлар тоифасидан эмассиз. Мени алдашингиз мумкин эмас. Ўзим биламан — айбимни тан оламан. Сиз менга бирон нарсани, қил деганингизда, мен қўрқаман, — дея қўшимча қилди у хижолат чекиб. — Аммо мен Сиздан ҳеч қачон шубхалана олмайман, ўзимдан қўрқаман, аммо сиздан эмас. Агар бутун олам Сизни ёлғончи деса ҳам, мен бундай бўлмаслигини биламан!»
«Эҳ Чўпоним! — дея илтижо қилди Вой-Қўрқаман. — Сиз чиндан ҳам, Вой-Қўрқаман Мендан шубҳаланади, деб ўйлайсизми? Ҳатто мен ҳар доимгидан қўрқоқ, нимжон бўлсам ҳам, Ўзингиз биласиз… Ўзингиз биласизки, мен Сизга ишонаман. Йўл охирлаганда албатта, Сизнинг марҳаматингиз мени юксакларга кўтарди, дея айта оламан».
Чўпон бир муддат жим бўлиб қолди. У қизга ҳам меҳрибонлик, ҳам раҳмдиллик билан қараб турарди. Вой-Қўрқаман эса Унинг оёқларига тиз чўккан эди. Бир оздан кейин Чўпон айтди: «Вой-Қўрқаман, агар Мен сени чиндан ҳам алдаган бўлсам-чи? Унда нима бўлади?»
Энди Вой-Қўрқаман жим бўлиб қолди. У Чўпоннинг сўзлари маъносига етишга ҳаракат қилди. Бу кутилмаган гап бўлди. Вой-Қўрқаман нима деб жавоб қайтаришни ўйлаб турарди. Ҳақиқатан ҳам бу рост бўлса-чи? Балки у Чўпонга ҳеч қачон ишонмас? Ҳеч қачон Уни севмас? Балки Чўпон бўлмаган оламда яшар? Балки сароб бўлган орзулари билан бир ўзи ёлғиз қолар? Энг ишонган одаминг алдаса, алдамчилик унга мутлақо ёт, деган одаминг сени ҳайрон қолдирса-я? Уни йўқотиб қўйсанг-а?
Вой-Қўрқаман бирдан йиғлаб юборди, бир оздан кейин Чўпоннинг юзларига қараб, деди: «Раббим! Агар мени алдай олсангиз — марҳамат. Бу ҳеч нарсани ўзгартира олмайди. Мен тирик эканман, Сизни доимо севишим лозим. Мен Сизнинг севгингизсиз яшай олмайман!»
Чўпон қўлларини қизнинг бошига қўйди ва ҳар доимгидан ҳам меҳрибонлик билан ўзига ўзи гапирди: «Агар мен уни алдай олсам, Менга алдаш учун ижозат берилган-ку!»
Шундан сўнг Чўпон бирон сўз демасдан, кетди. Вой-Қўрқаман турган жойидан кичкина совуқ тошни олди-да, халтасига солди. Кейин совуқдан титраб, Қайғу билан Азобнинг ёнига келди. Шундан сўнг учовлари йўлда давом этдилар.
Книга на узбекском языке: Путь к твоим высотам (Ханна Харнард)
Эта книга - прекрасная аллегория, драматически изображающая путешествие, предстоящее каждому из нас, прежде чем мы сможем жить на "высотах наших". Мы последуем за главной героиней вместе с двумя ее спутницами и узнаем, как преодолеть мучительные страхи и достичь высот любви, радости и победы.
